Qajymuqannan da asqan kúshti bar

3103
Adyrna.kz Telegram

Qazaqtyń abyroıyn jer jahanǵa kótergen Qajymuqan balýan Semeı qalasynda el qurmetine bólenip júrgende bir otyrysta mynandaı suraq qoıylypty:

– Osy bizdiń qazaqta dál ózińizdeı kúshti bar ma? Boldy ma, kezikti me?

Sonda Qajekeń:

– Bar ǵoı, menen de kúshtiler bolǵan. Balýan Sholaq aǵamyzdy barlyǵyń bilesińder. Dál osy qalada da bir myqtyǵa jolyqqanym bar, – dep áńgimesin bastapty. – Osyndaǵy bir azamat jalǵyz ózimdi qonaqqa shaqyrdy. Kóbine elge syıly azamattar, ánshiler men ónerpazdar birge ilesip júretin. Shaqyrǵandar barlyǵymyzdy qosa shaqyratyn da, otyrystyń ózi kóńildi, qyzyqty ótetin. Shaqyrǵan úıdiń mol dastarqanynyń tórinde jalǵyz men. Úı ıesi sózge sarań, áldenege alańdaýly. Bir ýaqytta par at jekken páýeske sartyldata, qatty ekpindetip kelip, esik aldyna toqtaı qaldy. Odan dembelshe kelgen jigit túsip: «Armysyń aǵa!» dep sálem bere kirip keldi. Bir tizerlep otyra qalyp, nan aýyz tıdi de, maǵan qarap:

– Qajy aǵa! Ýaqytym az, asyǵyspyn. Sizdi qonaqqa shaqyra keldim. Osy qazir júrińizshi! – dep túregeldi. Atyp turyp, ere jóneldim. Páýeskege otyryp, Ertiske keldik. Bir qaıyqshy qaıyǵymen tosyp tur eken. Qaıyqqa otyrdyq. Sodan ózen ortasyndaǵy Túıemoınaq aralyna alyp keldi. Aralda bir jigit taıqazanǵa et asyp jatyr eken. Dastarqan jaıyp, tamaqty túsirip bolǵan soń, meni ákelgen jigit qaıyqshy ekeýi ketip qaldy.

Aralda álgi jigit ekeýmiz ǵana. Tamaq iship boldyq. Sonda ǵana álgi baýyrdyń shaqyrǵan sebebin túsindirgeni.

– Aǵa, armanym eldiń dańqyn kótergen sizdi bir kórý, qonaq etip, qurmet kórsetý edi. Təńirim bul tilegimdi qabyl etti. Endi sizden bir ótinishim, meni bir synap kórińizshi. Óıtkeni, óz kúshimdi synaıtyn adamdy jolyqtyra almaı júrmin, – degeni.

– Qalaı, kúresip pe? – dep suradym.

– Iá.

Aralda ekeýmizden basqa eshkim joq bolsa da, aǵashtardyń arasyndaǵy tasalaý jerdegi alańqaıǵa ertip baryp:

– Jol sizdiki, jasyńyz úlken, - dep aıaǵyn alshaqtaý qoıyp tura qaldy.

Álgini olaı-bulaı ıterem, tartam. Tartyp turyp, ıterip qalam. Iterip turyp, tartyp qalam. Tamyryn tereńge jibergen emen sekildi, bylq etpeıdi. Turǵan ornynan qozǵalta almaı-aq qoıdym, qaqıǵan moıny da ıilmeıdi.

– Al endi óziń kór, - dep kezekti berdim. Sol-aq eken ol bir qolymen ıyǵymnan qapsyra ustady da, shyr aınaldyryp, dedektete jóneldi. Bir ýaqytta ekinshi qolymen qosa ustady da, jerden kótere aınaldyrdy. Dúnıejúziniń qanshama myqtylarymen kúressem de, esh ýaqytta mundaı kúıge túspegen edim. Álgi jigittiń qolynda oramaldaı jelpildep, aınala ushyp júrmin. Bir ýaqytta tik kóterip aldy da, jerge eki aıaǵymmen dik etkizip qoıa qoıdy. Sosyn basyn ıip, tizesin búgip, eńkeıe taǵzym etip:

– Keshirińiz, aǵa, jaýyrynyńyz jerge tımesin! – dedi.

Kúshi asyp tur, taǵy aǵa dep syılap, jyqpaı tur. Basyn ıip tur. Eshkimdi mańaıyna jolatpaǵany da meniń abyroı- dańqyma syzat túspesin degen saqtyǵy eken.

Men qazaq bolyp týǵanyma, úlkendi syılaǵan ádet-ǵurpyma, ony biletin iniler baryna qýanyp, júregim eljirep, ıilgen basyn kóterip, qushaqtap aldym. Kózimnen jas ta shyǵyp ketti. Osyndaı inini kóterip, baǵyn ashsam, armansyz bolatyndaımyn.

– Júr, baýyrym, menimen birge. Dúnıejúzinde saǵan teń keler eshkim joq. Ózim aralatam, únemi janyńda bolam. Dúnıejúziniń balýandaryn endi sen jyǵasyń. Júr, menimen birge! - dedim. Sózime, kóńilime rıza bolyp tur, biraq basyn shaıqaıdy. Ómir boıy kóre almaı júrgen týysyn tapqandaı, eljirep aǵalaı beredi.

– Aǵa! Jan aǵa! Dúnıejúziniń balýandaryn jyǵyp, qazaqty álemge tanytyp júrgen siz barsyz ǵoı! Men nesine baramyn? Meniń jolym basqa bolyp tur ǵoı, – degeni.

Baıqaǵanym, az sóıleıdi. Aıtqanynan qaıtpaıdy. Qansha shaqyrǵanymmen ermedi. Sodan keıin ol jigitti jolyqtyra almadym, – dep balýan Qajymuqan sózin aıaqtap edi.

Qajymuqannan basqa kisi bolsa, bul áńgimeni aıtar ma edi?! Jasyrmaı aıtqany Qajekeń tek qana balýan emes, júreginiń de, adamgershilik qasıetiniń de zor ekenin kórsetkendeı.


Marles Sabyruly

Pikirler