Aqtóbelik Serik Aıtymbetov oblys ortalyǵyndaǵy «Alash» kólik jýý beketinde jumys isteıdi. 4 jyldan beri osy bekette kólik jýýshy bolyp eńbek etip júrgen ol osylaısha balalaryna qarjylaı kómektesip otyrǵandyǵyn aıtady.
Serik Aıtymbetov — Aqtóbe oblysy Baıǵanın aýdanynyń týmasy. Qalaǵa kóship kelgenine biraz jyl bolǵan. Balalary qazir aýylda turady. Zaıyby osydan 2 jyl buryn aýyryp, kóz jumypty. Aýylda turaqty jumysy bolmaǵan soń, qalaǵa qonys aýdarǵan. Buryn qurylys, munaı-gaz salalarynda jumys jasaǵan. Al 4 jyl buryn oılamaǵan jerden kólik jýý beketine jumysqa ornalasqan. Az ýaqytta kólik jýýdyń qyr-syryn meńgergen ol — qazir kánigi maman. Bir kólikti 30-40 mınýt ishinde jýyp, kólik ıesiniń alǵysyn alady.
— Jasym 43-te. Negizgi mamandyǵym — qurylysshy. Buryn qurylys salasynda, zaýytta eńbek ettim. Osy jasqa kelgende kólik jýýshy bolamyn dep oılamaǵan edim. Alaıda turaqty jumys bolmaǵan soń osy jerde eńbek etip júrgen jaıym bar. Eki balam bar. Olar aýyldyq jerde turady. Solarǵa qarajat jaǵynan kómektesip, ómirden óz ornyn tabýlaryna osylaı tyrashtanyp júrgenim ǵoı. Qazir zaman bolsa qıyn. Naryq bolǵan soń, bári qymbat. Aýylda mal baǵýǵa bolar edi, biraq jalaqy az, beıneti kóp. Qalaǵa kóship kelgenime biraz jyl boldy. Eki jyl buryn aýyryp, joldasym qaıtys boldy. Qazir ózim turyp jatyrmyn. Balalardyń óz ómiri bar. Osy jumysqa ornalasqaly qalanyń tirligine, jumystyń qyzyǵy men qıyndyǵyna úırenip kettik. Bul jerde kúnine jalpy sany 60-70 kólik jýamyz. Kóbine jeńil avtokólikter keledi. Bir kólikti jýýǵa shamamen 30-40 mınýt ýaqyt ketedi. Kelgen kólik ıesin tez jiberý úshin kóp jaǵdaıda eki adam bolyp jýamyz. Bekette negizi kólik jýatyn 2 oryn bar. 3 adam jumys isteımiz. Keı kezderi úlgermeı jatsaq, bastyǵymyz (bekettiń ıesi) da kólik jýady. Jalaqymyz da jaqsy. Kúnine kem degende 5-6 myń teńge tabamyz, — deıdi keıipkerimiz.
Serik Aıtymbetovtiń aıtýynsha, kólik jýý beketi shaǵyn bolǵanymen, munda keletinder kóp. Turaqty túrde keletin kólik ıeleri de bar. Eń bastysy, mundaǵylar óz jumysyn adal, tııanaqty etip jasaıdy. Turǵyndardyń osylaısha alǵysyn alyp júrgen kólik jýýshylar óz jumystaryn qulshyna, ári jaýapkershilikpen atqarýǵa tyrysady.
Aıta ketý kerek, bekettiń aýmaǵyna tolyqtaı beınekameralar ornatylǵan. Kólik jýý oryndary joǵary qysymdaǵy sý shashatyn, avtomattandyrylǵan qurylǵylarmen jabdyqtalǵan. Sol arqyly qolmen jýý kezinde qalyp qoıatyn keıbir kirlerden tazartýǵa bolady. Sondaı-aq munda kólik jýatyn arnaıy suıyq sabyndar, kólik ishin jyltyratatyn suıyqtyqtar qoldanylady. Bekettegi kólik jýý qyzmetiniń ortasha baǵasy — 1500-2000 teńge.
— Jazda kólik jýý qıyn emes. Tek qysta biraz tońamyz, qolymyz úsedi. Jumysymyz asa aýyr bolmasa da, keıde úzilissiz eńbekten sharshaımyz. Degenmen adal nápaqa taýyp júrgen soń qanaǵat etemiz. Qazir beket tańǵy 9.00-den keshki 22.00-ge deıin jumys jasap tur. Kólik kóp bolsa keıde túski úziliske de shyqpaıtyn ýaqytymyz bolady. Bizdiń basty mindetimiz — kólik ıeleriniń kóńilinen shyǵý, óz jumysymyzdy joǵary dárejede atqarý, — deıdi Serik Aıtymbetov.
Onyń aıtýynsha, kólik jýýdyń da óz «tártibi» bar. Máselen, kólikti jıi-jıi jýý zııandy. Sebebi jıi jýý kóliktiń syrtqy kelbetin (kýzov) buzady eken. Sondaı-aq syrty tym kirlegen kólikti arnaıy suıyq sýsabynmen jýǵan durys. Sonda ol jap-jańa sııaqty bolyp jyltyrap turady.
— Qazir eńbek etken adamǵa barlyq jaǵdaı bar. Tek jalqaý bolmaý kerek. Men sııaqty jasy 40-tan assa da kólik jýatyn ortalyqtarda jumys istep júrgen qanshama baýyrlarymyz bar. Keıde olar kólik jýý tek jastardyń jumysy degen kózqaraspen qaraıdy. Ol durys emes dep oılaımyn. Eń bastysy, adal eńbek etý kerek, bireýdiń aqysyn jemeý qajet. Sondyqtan zamandastaryma, jastarǵa aıanbaı eńbek etip, mamandyq tańdarda, jumysqa ornalasarda eshteńeden qysylmaı, eshkimnen uıalmaý kerektigin aıtqym keledi. Qazaqta «Eńbek etseń, emersiń» degen naqyl sóz bar. Sony este ustaǵan jón, — deıdi ol.
R.S. Maqalamyzdyń sońynda kólik jýýshylar tarapynan aıtylǵan myna bir keńesterdi nazarlaryńyzǵa usynamyz:
1. «Kýzov» salqyndaǵansha kólikti jýýǵa bolmaıdy. Sebebi sý qyzǵan kýzovpen janasqan kezde hımııalyq reakııa paıda bolýy múmkin, ol keıinnen totyǵýǵa ákeledi.
2. Eger «kýzovtyń» betine qosymsha boıaý jaǵylsa, kólikti jýý kezinde sý qysymyn eń az mólsherge qoıý kerek. Óıtkeni joǵary qysymmen tıgen sý boıaýdy qurtýy múmkin.
3. Avtokólikti arnaıy jýý quraldarymen aıyna 1-2 ret qana jýyńyz, óıtkeni olar da boıaý jabynyna teris áser etedi.
4. Kólik jýǵan kezde salonǵa, qozǵaltqyshqa, qulyptarǵa sý kirip ketpegeni durys. Sondyqtan kólik jýý beketine kirerde bulardy mindetti túrde tekserińiz.
5. Kólikti qysqy mezgilde jabyq úı-jaıda jýyp, jyly jerge qoıǵan abzal.
Danagúl BAIMUQASh,
«Adyrna» ulttyq portaly
