Qazırgı taŋda “Advokattardyŋ būqaralyq aqparat qūraldaryndaǧy tärtıbı turaly” (Pravila povedeniia advokatov v SMİ) Ereje normalaryn qabyldau baǧytynda jūmystar jasalyp, jergılıktı advokattar alqasynyŋ ärqaisysy Erejenıŋ öz nūsqasyn jasap, respublikalyq alqaǧa jıberıp jatyr.
Däl qazırgı uaqytta kerek Ereje ekenı dausyz.
Osy Erejenıŋ bır punktynda:
“BAQ-ta advokattardyŋ aqparat taratuynyŋ negızgı standarttary:
1) obektivtılık;
2) zaŋdylyq;
3) şynaiylyq;
4) adamnyŋ jäne azamattyŋ jeke ömırın, ar-namysyn, qadır-qasietın qūrmetteu bolyp tabylady”-dep körsetılgen.
Odan özge, advokatqa körıneu jalǧan, däieksız mälımetterdı taratpau, kez-kelgen aqparatty tübegeilı tekserıp, şyndyqty ǧana jazu kerektıgı mındetteledı.
Sonymen qatar, advokattyŋ būqaralyq aqparat qūraldaryndaǧy mälımdemelerınde qūqyqtyq nigilizm, agressiianyŋ kez-kelgen türı, arazdyq jat boluy kerek.
Būny ne sebeptı aityp otyrmyn?
Osy zaŋ normalary tek advokattarǧa ǧana emes, zaŋgerlerdıŋ bärıne qatysty şyǧarylu kerek!
Olai deitınım - advokattyq lisenziiasy bolmaǧanmen, tanymal zaŋger retınde el aldynda jürgen kei kısıler tarapynan elge aqparat jariialarda anyq-qanyǧyna köz jetkızbei, tıldık agressiiaǧa jol berılıp, adamdy qorlau, qadır-qasietıne tıl tigızu faktısı de oryn alyp jatady.
- Tıldık agressiia – būl köŋılge qaiau tüsıretın söz aitu, jaǧymsyz köŋıl küi, sezım nemese niettıŋ sol söileu jaǧdaiatynda ersı, dörekı, anaiy tıldık qalypta bıldırıluı. Ǧylymda būl qūbylystyŋ anyqtamasy osy.
- Al qorlau men jala jabu baptary boiynşa sarapşy mamannyŋ qorytyndysy tömendegıdei:
“Tıldık agressiia airyqşa niet – adresanttyŋ (söileuşı / jazuşy) adresatqa kommunikativtık tūrǧydan zalal (kemsıtu, qorlau, kelemejdeu) keltıruge maqsatty baǧyttalǧan qalauy nemese özındık müddelerın (özın tanytu, özın-özı qorǧau) qaisybır «tyiym salynǧan» täsıldermen jüzege asyru oiy türınde körınıs beruı mümkın”
Būl rette zaŋdyq tūrǧyda qandai jauaptylyq közdelgenın aitpasaq ta, közı aşyq ärbır adam bıledı.
Tıldık agressiiaǧa jol berıp, qadır-qasietıne tiiumen qatar, adamnyŋ fotosyn rūqsatsyz jelıge jükteu de oryn alyp jatyr. Al endı būl- Ata zaŋymyzdan bastap, elımızdıŋ basty Zaŋdary-Qylmystyq jäne Azamattyq Kodeksterımen tiym salynǧan zaŋ būzuşylyqqa jatady.
Osy qarapaiym ǧana zaŋ normalaryn belden basyp, joǧaryda körsetılgen qūqyq būzuşylyqtar jai adamnyŋ emes, bıldei zaŋgerlık joǧary bılımı bar, elge bılıktı qūqyqqorǧauşy retınde tanymal, Ūlttyq Keŋes müşesınıŋ tarapynan oryn alyp jatsa, zaŋgerlerdıŋ özderı anyq-qanyǧyn ajyratpai, mäselenı tolyq zerttemei, atüstı aqparatqa senıp, tūlǧalardyŋ ar-namysyna, käsıbıne tıl tigızıp jatsa, qaitpek kerek? Qūqyqtyq nigilizm deidı būny.
Et sasysa tūz sebermız, al tūz sasysa, ne sebemız?..
Al saittar tolyq zerttelmegen oqiǧany zaŋgerlerdıŋ sözıne senıp, elge jariialap otyrsa şe? Kiberbullingtıŋ naǧyz körınısı osy emes pe? Reiting üşın jerden jetı qoian tapqandai, üstırt materialdardy jariialau qaşan tiylady? Jurnalistık zertteu degen bar emes pe edı? Jurnalist te elge ūsynyp jatqan materialyn jan-jaqty zerdelep, ekınşı taraptyŋ da uäjın estıp, şyndyqqa säikes etıp, jazbai ma? Eŋ oŋaiy-bıreudıŋ postyn (ras pa, ötırık pe, anyqtap jatpai) köşırıp, basa salu. Qazırgı saittardyŋ jūmysy sol.
Sonda Aiagül ölımınen sabaq almaǧanymyz ba? Sol qadır-qasietıne tiıp jatqan tūlǧalardyŋ jaqyndary, tuystary, balalary, el-jūrty, tanystary bar emes pe? Olar da - bıreudıŋ jary, anasy, balasy, et jaqyny emes pe? Olar qandai küide? Haip üşın bıreudıŋ ömırı, taǧdyry oiynşyq bop qalǧan ba?
Būl postty jazuyma türtkı bolǧan-özın zaŋgermın dep esepteitın Aigül Orynbektıŋ Türkiiadaǧy treningke qatysty dauǧa eş qatysy joq Ainūr Tūrsynbaevany “aitystyŋ aqquy edıŋ, kouchtardyŋ qarǧasyna ainaldyŋ”-dep, fotosyn salyp, post jazuy, ol azdai, tanymal prodiuser Maqpal Qarataiǧa “genii, kouch”, “būl saǧan jai eskertuım, üstıŋnen qylmystyq ıs qozǧalady”-dep qoqan-loqqy jasauy - zaŋnan habary bar, zaŋ salasyndaǧy mamannyŋ aitatyn sözderı me? Būl tek ekı ǧana mysal. Tanymal zaŋgerdıŋ jazbalarynyŋ denı osyndai, tıl mädeniettılıgınıŋ tömendıgı anyq körınıs tabady.
Atalǧan tūlǧalardyŋ şynymen kınäsı, nemese dauǧa qatysy bolsa, aldymen zaŋger retınde tiıstı organdarǧa şaǧym jazyp, qūqyqtyq kömek beruıne kım kedergı? Joq, aq-qarasyn ajyratpai jatyp, haip üşın jelını şulatu ma, maqsaty?
Kınälı bolsa, ıs qozǧatsyn, ol ıs tübegeilı zerttelsın, sotqa jetsın. “Qylmystary” anyq däleldengen jaǧdaida baryp qana jelıge jariialauǧa bolmas pa edı?
Sonda qyzmetımız, ne sözımız ūnamai qalǧan adamdar qai-qaisymyz turaly atüstı aqparat berse, teksermei, jelıge jariialai salu, el aldynda körıneu jalǧan aqparat jariialau-qanşalyqty zaŋǧa säikes äreket? Zaŋgerler qauymy, käsıbi pıkırlerıŋızdı kütem.
P.S. Al Türkiiadaǧy jaǧdai turaly anyq-qanyǧyn tübegeilı zerdelep alǧan soŋ ǧana, aitaiyn. Qazır materialdardy zerttep jatyrmyn.
"Adyrna" ūlttyq portaly
