S.Aqataev - Qazaqstannyŋ «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ negızın saluşylardyŋ bırı. 1990-1991 jyldary ūiym basşylarynyŋ bırı boldy. Ol 1991 jyly qazan aiynda Qazaqstannyŋ Halyqtyq respublkalyq partiiasyn qūryp, basqardy. Ol ömırınıŋ soŋyna deiın Qazaqstan täuelsızdıgıne adal eŋbek etıp, öz ülesın qosyp ketken ūlttyq qairatker.
AMANǦALİ Mūhanbetiiar Bisūltanūly
1954 jyly 28 mamyrda Atyrau oblysy Qyzylqoǧa audany Miialy auylynda tuǧan.
1990 jyldan bastap «Aldaspan» qoǧamdyq bırlestıgı, «Azat» azamattyq qozǧalysy, «Örleu» qoǧamdyq-saiasi jäne «Ana tılı» qoǧamdyq ūiymdarynda töraǧa, töraǧanyŋ orynbasary bolyp, belsendı jūmys jasap, oblystyŋ qoǧamdyq-saiasi ısterıne aralasty. 1994-1999 jyldary Aqtöbe qalalyq maslihatynyŋ deputaty bolyp sailandy. Deputattyq mındetın atqaruda ūlttyq qūndylyqtardy qorǧauǧa zor üles qosty.
90-jyldary Aqtöbe qalasyndaǧy «Aldaspan» ūiymynyŋ belsendı müşesı boldy, keiın «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ aiasyndaǧy şaralaryna belsene aralasty.
ARALBAEV Daniiar Aralbaiūly
1949 jyly 1 qazanda Maŋǧystau oblysy, Maŋǧystau audany, Üştaǧan auylynda düniege keldı.
Atyrau memlekettık pedogogikalyq institutynyŋ tarih fakultetın 1975 jyly bıtırgen.
Daniiar Aralbaiūly 1989 jyldan berı «Parasat» qozǧalysynyŋ müşesı. 1997 jyldan «Parasat» qozǧalysy oblystyq Keŋesınıŋ töraǧasy.
1994-1999 jyldary täuelsız Qazaqstan Respublikasynyŋ alǧaşqy şaqyrylymyndaǧy tūŋǧyş ret demokratiialyq jolmen sailanǧan Aqtau qalalyq mäslihatynyŋ deputaty.
«Azat» qozǧalysynyŋ ūjymdyq müşesı bolyp tabylatyn «Parasat» qozǧalysynyŋ aiasynda: qazaq tılınıŋ taǧdyry, qazaq bala-baqşalaryn, mektepterdı köbeitu jäne qazaq tılıne şynaiy memlekettık märtebe beru, jer ataularyna būrynǧy tarihi esımderın qaitaru, ata salt-dästürdı jaŋǧyrtu, Äulie Atalardy qūrmetteu men bırge halyqtyŋ äleumettık mäselelerın (jūmyssyzdyq, ekologiia, ekonomika jäne adam hūqy) köterdı.
Daniiar Aralbaiūly 2004-2010 jyldar aralyǧynda oblystyq Onomastika komissiiasynyŋ müşesı boldy.Onyŋ aralasuymen 2006 jyly tuǧan jerı Telman eldı mekenıne elımızdıŋ bır tuar perzentı Saiyn Nädırūly Şapaǧatovtyŋ esımı berıldı.
ARYSTANOV Serık Aibalaūly (29.08.1958 -17.09.2019)
Azat qozǧalysynyŋ tuyn asqaqtata jelbıretken, 90-jyldary Alaş azattyǧy jolynda janqiiarlyq küres ülgısın körsetken Sekseuıl kentınıŋ arda azamaty. Ol lauazym men qyzmettı halyq qyzmet dep ūqqan esıl erlerden edı. Ǧūmyrynyŋ soŋyna deiın Ädıldık pen Adaldyq üşın eŋbek ettı, kürestı. Sekeŋ Sekseuıl lokomotiv deposynda qyzmet ete jürıp, «Azat» qozǧalysynyŋ belsendı müşesı boldy. Azattyq jolyndaǧy aibyndy ısterımen, jıgerlı äreketımen közge tüstı. Ol adal jar, asqar äke retınde balalaryna ülgı boldy.
AHMETOV Köşkınbai Nūrmaǧanbetūly
Ahmetov Köşkınbai Nūrmaǧanbetūly – 1953 jyldyŋ 1-şı qaŋtarynda Aqtöbe oblysy Aqtöbe audanynyŋ Elek eldı mekenınde jūmysşy janūiasynda tuǧan.
1968 jyly Elek segız jyldyq mektebın bıtırıp, 1972 jyly Aqtöbe temırjol tehnikumyn tämamdady.
1991–1996 jyldary “Bekarys” ŞK basqaryp, osy jyldary «Aldaspan» QB, Azamattyq «Azat» qozǧalysynyŋ Aqtöbe oblystyq bölımşesınıŋ ıs-şaralaryn qarjylandyryp tūrdy.
1989 jyldan bastap Täuelsızdık jolynda qoǧamdyq jūmysqa belsene aralasuda:
1989-1990 - “Qazaq tılı ” qoǧamy, Basqarma müşesı. Bastauyş ūiym töraǧasy.
1990-1991 - “Aldaspan” QSMB, üilestıru keŋesınıŋ müşesı.
1991-1994 - “Azat” QAQ Aqtöbe böl., üilestıru keŋesınıŋ müşesı.
1994-2000 - “Azat” QAQ Aqtöbe böl., üilestıru keŋesınıŋ töraǧasy.
AHMETOV Iztūrǧan (1947 – 2004)
Ahmetov Iztūrǧan 1947 jyly qyŋtar aiynyŋ 20 jūldyzy künı Maŋǧystau audany Tigen eldı mekenınde düniege kelgen. Eŋbek ömır jolyn ol 1964 jyly Eraliev kentınde bailanys qyzmetınıŋ elektromonterı, 1966-1985 jyldar Manǧystaugeologiia barlau tresınde monter, jöndeuşı, jük tasymaldauşy, qūrlysşy, motorist, sport nūsqauşysy, 1985-1992 jyldar Eraliev (qazırgı Qūryq) audandyq «Kommunizm taŋy», «Tülegen tübek» gazetınıŋ tılşısı, hattar bölımınıŋ meŋgeruşısı, 1992-1993 jyldar Eraliev poselkelık keŋesınıŋ töraǧa orynbasary, 1993 1994-1996 jyldar Qaraqiia audandyq halyqty äleumettık qorǧau bölımı meŋgeruşısınıŋ orynbasary, «Sauap» qaiyrymdylyq qoǧamynyŋ töraǧasy, 1996-2000 jyldary «Maŋǧystau» oblystyq gazetınıŋ Qaraqiia audany boiynşa menşıktı tılşısı, 2000-2003 jyldary Maŋǧystau oblystyq teleradiokopaniiasynyŋ korespendentı, 2003-2004 jyldary oblystyq drama teatryny MQK ädebi bölımınıŋ meŋgeruşısı. Iztūrǧan Ahmetūly osy qyzmette jürgen uaqytta 2004 jyly jeltoqsan aiynyŋ 30 jūldyzy künı 57 jasqa tolar şaǧynda kenetten qaitys boldy.
Iztūrǧan Ahmetūly ölkemızdıŋ qoǧamdyq saiasi ömırıne de atsalysqan azamat. Ol Qaraqiia audandyq mäslihatynyŋ II, III şaqyrylymynyŋ jäne Maŋǧystau oblystyq mäslihatynyŋ I şaqyrylymynyŋ deputaty.
1989 jyldan «Parasat» qoǧamdyq-saiasi demokratiialyq qozǧalysynyŋ belsendı müşesı. 1997 jyldan Qaraqiia audandyq «Parasat» ūiymynyŋ jetekşısı. Audanda alǧaş ret «Sauap» qaiyrymdylyq qoǧamyn qūryp, jastardy imandylyqqa, ata-salt dästürge, ūltyn süiuge tärbieleuge aianbai öz ülesın, qajyr-qairatyn qosqan el üşın eŋıregen aiauly abazal azamat. Saiasi mınbelerden el jaǧdaiyn köterıp, basqaruşy bilıkke batyl talap-tılekter qoia bılgen siaasi tūlǧa-qoǧam qairatkerı. Sonymen qatar Iztūrǧan Ahmetūly Qazaqstan Jurnalister odaǧynyŋ müşesı. Onyŋ jergılıktı, oblystyq jäne respublikalyq gazetterde köptegen qoǧam ömırıne bailanysty äleumettık taqyryptarǧa arnalǧan syndarly maqalalary, äŋgımeler men publistikalyq şyǧarmalary, öleŋderı men satiralyq şyǧarmalary jariialandy.
ÄBILOV Amanjol Küzembaiūly
1945 jyly Qostanai oblysynyŋ Mendıǧara audanyna qarasty Ūzynaǧaş auylynda düniege kelgen.1964 jyly Qostanai qalasyndaǧy Y. Altynsarin atyndaǧy qazaq mektebın bıtırgennen keiın, Qazaq memlekettık universitetınıŋ tarih fakultetıne oquǧa tüstı. Universitet qabyrǧasynda qazaq tarihy, arheologiiasy, etnografiiasy, antropologiiasy salalarynan arnauly bılım alǧan ol bükıl ǧūmyryn ǧylymǧa arnady. Tarih ǧylymynyŋ doktory, professor.
A.Küzembaiūly Qaraǧandy memlkettık pedagogika institutynyŋ jalpy tarih kafedrasyna oqu ministrlıgınıŋ jol-damasymen 1969 jyldyŋ 04 qyrküiegınde qyzmetke ornalasty. Ol būl kafe-drada erte dünie tarihynan sabaq berdı. İnstituttyŋ jäne qalanyŋ qoǧam-dyq ömırıne belsene aralasty.
1971 jyly Amanjol aspiranturaǧa tüstı. Ǧylymi jetekşısı bolyp tarih ǧylymynyŋ doktory, professor Ämır Qanapin bekıtıldı.
Ǧylymi zertteu jūmysyn uaqytynan būryn qorǧaǧan A. Küzembaiūly Qaraǧandyǧa qaita oralyp, 1973 jyldyŋ mamyr aiynda Qazaq memlekettık universitetınıŋ janyndaǧy Ǧylymi Keŋeste ol özınıŋ kandidattyq dissertasiiasyn oidaǧydai qorǧap şyqty.
Qazaq tarihşylarynyŋ ışınde 80-90 jyldary halqymyzdyŋ tarihyn qaita jazu qajettılıgın aita bastaǧandardyŋ ışınde Amanjol da boldy.
1987 jyly jazylǧan “
Kazahstan v drevnosti” atty oqu qūraly tarihşylar arasynda ülken sūranysqa ie boldy. 1992 jyly osy kıtap keŋeitılıp, hronologiialyq şegı
ūzartylyp joǧarǧy mektep studentterı üşın oqulyq retınde basylyp şyqty. Oqulyqta köptegen sony pıkırler aityldy. Qazaq tarihynyŋ kürdelı mäselelerı jaŋa közqarasta taldanyp, ūlttyq tūrǧydan körınıs tapty. 1993 jyly oqulyq Qazaq akademiiasynyŋ tarih jäne etnologiia institut bölımderınıŋ bırkken mäjılısınde talqylanyp joǧary baǧalandy. Sol jyly ol osy institut janyndaǧy doktorlyq Keŋeste
“Qazan töŋkerısıne deiıngı qazaq tarihyna jaŋa tūjyrymdama tūrǧysy negızınde qaita qarau” dep atalatyn doktorlyq dissertasiiasyn qorǧady.
A. Küzembaiūly 90-jyldardaǧy saiasi prosessınde belsene qatnasqan adam. Sol jyldardaǧy bükılhalyqtyq “Azat” qozǧalysynyŋ basşylarynyŋ bırı retınde elge tanymal boldy. Respublikalyq «Azat» saiasi partiiasyn ūiymdastyruşylardyŋ bırı retınde ol elde demokratiialyq ürdıstıŋ qalyptasuyna öz ülesın qosty.
Ol 200 den astam ǧylymi eŋbek jazyp, 12 ǧylym kandidatyn, 2 ǧylym doktoryn daiyndap şyǧardy.
ÄLİ Jailau
1952 jyly 3 aqpanda Qyzylorda oblysy, Aral audany, Sekseuıl qystaǧynda düniege kelgen. Qyzylorda qalasy Tasböget qystaǧyndaǧy № 114 käsıptık-tehnikalyq uchilişenı bıtırgen. 1990 jyly äuelı Sekseuıl qystaǧynda, sosyn Aral audanynda «Azat» qozǧalysynyŋ bastauyş ūiymyn qūruǧa qatysöan. 1991 jyly qyrküiek aiynda Oral qalasyndaǧy orys kazaktarynyŋ bülıgıne qarsy aksiiaǧa, Semeidegı «Attan, Qazaqstan» jiynyna qatysqan. 2005 -2012 jyldary QDT, «Alǧa» qozǧalys jäne partiiasynyŋ belsendısı. 1990 jyldan berı üzbei demokratiialyq küşterdıŋ qatarynda qoǧamdyq-saiasi belsendılıgın toqtatpai jūmys jürgızıp kele jatqan bıregei belsendı.
BABALYQŪLY Jaǧda
1917 jyly 21 qaraşada QHR, SUAR, Ile Qazaq avtonomiialy oblysy, Tarbaǧatai aimaǧy, Toly audany, Ūty-Qūjyrty tauynda düniege kelgen. Mekteptı Tarbaǧatai aimaǧynyŋ ortalyǧy IIIäueşek qalasynda bıtırıp, Ürımşı qalasyndaǧy «Şyŋ-Jaŋ-Şöian» institutynda oqyǧan.
1944-1945 jyldary ūlt-azattyq ūiymnyŋ jūmysyna qatysqany üşın «Tufi-bandit» atanyp, abaqtyǧa qamalǧan. 1945-1949 jyldary Şyǧys Türkıstan respublikasynyŋ ūlt-azattyq äskerınıŋ qatarynda podpolkovnik şenıne deiın ärtürlı därejelı qyzmet atqaryp, Basştabtyŋ saiasi basqarma bastyǧynyŋ orynbasaryna deiın köterılgen. Gomindan äskerıne qarsy 23 ūrysqa qatynasyp, üş ret jaralanǧan (1947 jyly 8 ai äskeri türmede qamauda bolǧan). 1950-1958 jyldary Qytai halyq-azattyq armiiasy äskeri sotynyŋ orynbasary, Ile Qazaq avtonomiialy, Tarbaǧatai aimaǧynyŋ äkımı, SUAR ökımetınıŋ saiasi-zaŋ basqarma bastyǧy, Ile Qazaq avtonomiialy oblysynyŋ töraǧasy bolyp qyzmet ıstegen. Sol kezderde jergılıktı qazaqtardyŋ äleumettık jäne qūqyqtyq mäselelerın şeşu jolynda tabandylyq tanytyp, bıraz mäselelerdın şeşıluıne yqpal jasady. Qytai memleketınıŋ az sandy ūlt ökılderınıŋ älıppesın latyn ärpıne köşıruınıŋ nätijesınde qytai qazaqtarynyŋ özınıŋ ata jūrtyndaǧy elınen ajyrasyp qalatynyn tüsınıp, öz mümkınşılıgın paidalanyp, köptegen sebepterdı köldeneŋ tartyp, jergılıktı qazaq älıppesın kirilisaǧa köşırdı.
Qytaidaǧy, Monǧoliiadaǧy jäne Qazaqstan qazaqtaryn qosatyn saiasat jürgızetın ūltşyl, oŋşyl öte qauıptı element degen aiyp taǧylyp, 1958-1961 jyldary bostandyqtan aiyrylyp, eŋbekpen tüzetu lagerıne jıberıldı. Eŋbekpen tüzetu lagerınen bosaǧan soŋ Qazaqstanǧa keldı.
1986 jylǧy jeltoqsan köterılısı kezınde tergelıp, bıraz uaqytqa deiın baqylauda boldy. Jeltoqsan oqiǧasy turaly şyndyqty jazyp, maqalalaryn Vengriia, Chehiia, AQŞ-ka jıberıp, bükıl älemge jariialady. 1989-1991 jyldary Qazaqstandaǧy «Azat» qozǧalysyn kūruǧa belsene aralasty.
BAIJANOV Ilesbek Seiıtūly
15.02.1956 jyly būrynǧy Qazaq SSR - ı, Oŋtüstık Qazaqstan oblysy, Otyrar audandaǧy Stalinabad auylynda (Kommunizm) qazaq jūmysşy otbasynda düniege kelgen.
Otbasyly, üilengen. Ekı ūl, ekı qyz tärbielep ösırgen. Nemerelerı bar.
1979 jyly Şymkent qalasyndaǧy
Qazaq himiia - tehnologiialyq institutyn(IýKGU) injener - tehnolog mamandyǧy boiynşa, 1997 jyly Almaty qalasyndaǧy
«Tūran» Universitetın SEQ ekonomisı mamandyǧy boiynşa bıtırgen. «
TURAN» Universitetınıŋ aspiranturasynda mūnai biznesın damytu salasy negızınde syrttai oqyǧan.
Qosymşa alǧan bılımderı: 1982 jyly Moskva institutynyŋ Şyrşyq filialynda Himiia öndırısınıŋ jetekşı mamandardy qaita daiarlau kursynan ötken. 1987 jyly - «Marksizma i Leninizm universitetın» bıtırgen. 1989 jyl - «Buhgalterlık kursyn», 1992 jyly AQŞ - tyŋ Ogaio ştatyndaǧy Klivlend qalasynda «Syrtqy ekonomikalyq qatynastar mamandyǧy boiynşa bılımın joǧarylatu kursynan» ötken. 2005 – 2006 j.j. «Eŋbek Akademiiasy» men «Turan» universitetınde mamandyqty joǧarylatu kurstaryn bıtırgen
. 2009 jyly Qytai Halyq Respublikasyndaǧy Pekin jäne Şanhai Mūnai önerkäsıbı Universitetınde arnaiy mamandyq jetıldıru kursynan, 2011 jyly Astana qalasynda «Keden ısterı» jönındegı arnaiy kurstarynan ötken.
2007 jyldan – Qazaqstan Jurnalister Odaǧynyŋ müşesı
.
Jüzdegen ǧylymi, saiasi, ekologiialyq, ekonomikalyq, tarihi - tanymdyq maqalalardyŋ avtory. Maqalalary Respublikalyq jäne QR oblystarynda şyǧatyn merzımdı baspasözder men Ǧalamtorda tūraqty türde basylyp keledı. Ekonomika, saiasat, ekologiia, tarih jäne tanymdyq taqyryptarǧa arnalǧan bırneşe kıtaptardyŋ avtory.
Qoǧamdyq negızde atqarǧan jūmystary.
- 1982 jyl. «Tadjikhimprom» Bırlestıgı Komsomol Ūiymynyŋ 1 hatşysynyŋ qoǧamdyq negızdegı orynbasary. 1984 jyl, Nauryz. SOKP (KPSS) müşesı.
- 1986 jyl. 19 Jeltoqsan. Şymkent mūnai öŋdeu zauyty bastauyş partiia komitetınıŋ jinalysynda Qazaqstan Kompartiiasynyŋ 1 hatşysy D.A.Qonaevty qorǧap, jäne «Brejnev» alaŋyna şyqqan qazaq jastaryn jaqtap, OQO Obkomynyŋ 2 - şı hatşysy Chernenkomen aitysqany üşın «ūltşyl» atanyp, quǧynǧa tüsudıŋ bastaluy.
- 1988 jyl. Säuır. Şymkent mūnai öŋdeu zauyty KPSS bastauyş partiia komitetı hatşysynyŋ qoǧamdyq negızdegı orynbasary.
- 1989 jyl. Nauryz. Şymkent. Oŋtüstık Qazaqstan Oblystyq «Betbūrys» saiasi-qoǧam-dyq ūiymy. Töraǧa.
- 1990 jyl. Şymkent. Nauryz. Oŋtüstık Qazaqstan Oblystyq «Qazaq tılı» qoǧamy-yŋ Üilestıru Keŋesınıŋ müşesı. Respublikada oblystar arasynda «Qazaq tılı» qoǧamyn tūŋǧyş qūrudy ūiymdastyruşy.
- 1990 jyl, Qyrküiek. Şymkent. «Betbūrys» saiasi qoǧamdyq ūiymynyŋ Respublika-lyq «Azat» Azamattyq saiasi qozǧalysyna qosylyp bırıguı. Oŋtüstık Qazaqstan Ob-lystyq «Azat» Azamattyq saiasi qozǧalysynyŋ teŋ töraǧasy.
- 1991 jyl, Mausym. Almaty. Respublikalyq «Azat» Azamattyq saiasi qozǧalysynyŋ Üilestıru Keŋesınıŋ müşesı.
- 1991 jyl, 19 Tamyz. Mäskeudegı GKPCh - ǧa qarsylyq bıldırgenı üşın, OQO Sovet Töraǧasy S.A.Tereşenkonyŋ būiryǧymen qamauǧa alynuǧa tiıstı 26 azamattyŋ bırı. Oraldaǧy, Kökşetau men Ermaktaǧy kazaktar qozǧalysyna, Qazaqstanda 6 AES (Atom elektrostansiiasyn) salmaq bolǧan Sovet «Atomşylaryna», Qazaqstandaǧy iadrolyq jarylystarǧa, «Soiuzsredmaş», «Roskosmos» pen Qazaqstandaǧy şeteldık äskeri – synaq poligondaryna qarsy belsendı kürestı ūiymdastyruşylardyŋ bırı.
- 1991 jyl, Qazan. Almaty. Qazaqstan Halyq Kongresı partiiasynyŋ Ortalyq ÜilestıruKeŋesınıŋ müşesı.
- 1991 jyldyŋ Qazan aiy – 1996 jyldyŋ Jeltoqsan aiynyŋ arasy Oŋtüstık Qazaqstan oblystyq Halyq Kongresı partiiasynyŋ töraǧasynyŋ öndırıs salasy jönındegı orynbasary, Şymkent Qalalyq Halyq Kongresı partiiasynyŋ 1 hatşysy.
- 1995 – 1998 jyldar arasynda strategiialyq kommunikasiialar men zauyttardy, jer asty men üstındegı tabiǧi qazba bailyqtardy, kolhozdar men sovhozdardy jekelendıruge jäne şeteldık investorlarǧa beruge qarsy qozǧalystyŋ basşysy.
- 2008 jyldyŋ qazan aiynan, 2013 jyldyŋ aqpan aiyna deiın OQO boiynşa polisiia qyzmetın baqylaityn qoǧamdyq komissiianyŋ müşesı bolǧan.
- 2010 jyldyŋ 27 aqpanynan Oŋtüstık Qazaqstan oblystyq «Täuelsızdıktı qorǧau»
HDQ komitetınıŋ ūiymdastyru komitetınıŋ töraǧasy. Jer Anany jekelendıru men şeteldıkterge äskeri poligondar esebınde, jäne auyl şaruaşylyq önımderın egu üşın jalǧa beruge qarsy qozǧalys belsendılerınıŋ bırı.
- 2012 jyldyŋ 12 şıldesınen bastap 2015 jyldyŋ tamyzyna deiın qoǧamdyq negızde «PKOP» JŞS käsıpodaǧynyŋ «Zauyt aqiqaty – Zavodskaia pravda» gazetınıŋ redaktorlyǧyn qosa atqarǧan.
- 01.10.2006 jyldyŋ Qazan aiynan bastap osy uaqytqa deiın OQO «Aqiqat – 1» saiasi qoǧamdyq bırlestıgınıŋ töraǧasy.
Memlekettık marapattary: 1. 2007 jyl OQO mäslihatynyŋ Qūrmet Gramotasy. 2016 jyl Qazaqstan Respublikasy mūnai – himiia salasy käsıpodaǧynyŋ Qūrmet Gramotasy, 2016 jyl Qazaqstan Respublikasy Käsıpodaq Federasiiasynyŋ Qūrmet Gramotasy, 2017 jyl – Qazaqstan Respublikasy Energetika ministrınıŋ Qūrmet Gramotasy, Jeltoqsan, 2018 jyl – Qazaqstan Respublikasynyŋ mūnai – gaz salasynyŋ eŋbek sıŋırgen qyzmetkerı ataǧynyŋ iesı.
BAUBEKŪLY Älıbek (1939 – 2003)
1939 jyly 1 qaŋgar künı Qyzylorda oblysy, Qazaly audany, qazırgı Ürmäş Tüktıbaev auylynda düniege kelgen.
Qyzylorda pedagogikalyq insgitutyn \qazırgı Qorqyt Ata atyndaǧy universitet\ matematika mamandyǧy boiynşa bıtırgen.
Mūǧalım, mektep direktorynyŋ orynbasary qyzmetın atqarǧan. 1990 jyly Qyzylorda qalalyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ jauapty hatşysy qyzmetınde jürıp «Azat» qozǧalysyn oblysta ūiymdastyruǧa ūiytqy boldy, teŋ töraǧasy bolyp sailandy. Qazaqstan Respublikasynyŋ Joǧarǧy Keŋesıne, oblystyq mäslihatqa ümıtker bolyp sailauǧa tüstı. Aqyn, jazuşy retınde saiasi-publisistikalyq, şyǧarmaşylyq eŋbekterı respublikalyq, oblystyq baspa betterınde jariialanǧan. «Jyl on ekı ai», «Sarqyrama», «Özı-ūşar», «Diqan men dän», «Aşy balmūzdaq» atty kıtaptary jaryq körgen. 2003 jyly auyr nauqastan keiın dünie saldy.
BÖLEK Tölegen Sadyqūly
19 qaraşa 1946 jyly Aqtöbe oblysy Temır qalasynda tuǧan.
Zaŋger.Jurnalist.
Qazaqstannyŋ «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ jūmysyna Temır audany boiynşa belsene qatysty. Qozǧalys jūmysy toqtaǧannan keiın «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ, «Ana tıl» qoǧamdyq bırlestıgınıŋ, «Memlekettık tıl» qozǧalysynyŋ, «Ūlt taǧdyry» qoǧamdyq bırlestıgınıŋ jūmystaryna belsene aralasyp keldı.
BÖTEEV Bolat
1953 jyly 2 mausymda Taldykorǧan oblysy, Panfilov audany, Penjım auylynda düniege kelgen. Jambyl qalasyndaǧy Gidromeliorasiialyq qūrylys institutyn bıtırgen.
«Azat» qozǧalysynyŋ audandyq bölımşesınıŋ şaralaryna belsene qatysty. 2006 jyldan bastap «Allajar-qoldau» QQ atqaruşy direktory.
Jeltoqsan köterılısınıŋ 20 jyldyǧyna orai 2006 jyly «Allajar» filmınıŋ körsetılımın ūiymdastyrdy.
DÄRIMBET Batyrhan (1951-2005)
1951 jyly 5 jeltoqsanda Qyzylorda oblysy, Aral audany, Akbai auylynda düniege kelgen. 1977 jyly QazMU-dı tämamdaǧannan keiın QazKSR Memlekettık kino mekemesı töraǧasynyŋ kömekşısı, Qazaqstan Ǧylym akademiiasy Ädebiet jäne öner institutynyŋ aǧa ǧylymi qyzmetkerı boldy. Filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty.
1990 jyldardyŋ basynda B.Därımbet elımızdıŋ koǧamdyq-saiasi ömırıne belsene aralasty: 1991 jyly - «Azat» azamattyq qozǧalysy töraǧasynyŋ orynbasary, «Azat» gazetınıŋ redaktory. 1996 jyly - Mūstafa INoqai atyndaǧy koǧamdyq qordyŋ prezidentı, «Radio Svoboda» tılşısı boldy, «Azat» koǧamdyq-saiasi gazetın, «Jas Türkıstan» jurnalyn basqardy. «Azat» qozǧalysy» kıtabyn jazdy.
DEMEUBERGENŪLY Qojahmet
Qojahmet Demeubergenūly 1950 jyly Maŋǧystau audany, Kärı qystaǧynda düniege keldı. Oral pedogogikalyq institutyn bıtırıp, qazaq tılı men ädebietı mamandyǧy alyp şyqty.
Jurnalistika salasynda 35 jyldai eŋbek ettı. Ol Maŋǧystau audandyq «Jaŋa ömır», Mūnaily audandyq «Mūnaily jaŋalyǧy» gazetterınde jauapty hatşy, keiın köp jyldar boiy Maŋǧystau oblystyq teleradiokompaniiasynda aǧa redaktor bolyp jasady.
1989 jyldan «Parasat» qoǧamdyq-saiasi demokratiialyq qozǧalysynyŋ jäne «Azat» qozǧalysynyŋ müşesı, Saiyn Şapaǧatovtyŋ senımdı saiasi serıgı. Kezınde «Parasat» qozǧalysy mädeniet ortalyǧynyŋ jetekşısı boldy. 1999 – 2003 jyl aralyǧynda oblystyq mäslihattyŋ deputaty bolyp sailandy.
Ol öz qyzmetı arqyly el esınde saqtalǧan talai igı ısterdıŋ bastamasy boldy. Kezınde köpşılık tolǧandyrǧan Baiandy auylyndaǧy mal ūrlyǧynyŋ aşyluyna, Tūrdybai baǧyn qorǧap qaluǧa, Jetıbai kentındegı problemalardy şeşuge, Qarajambas mäselesı jäne Beket – Ata tarihi himaratyn qorǧauǧa aranalǧan qyzmetterı oblys tūrǧyndarynyŋ joǧarǧy baǧasyna ie boldy.
2006 – 2010 jyldary aralyǧynda Maŋǧystau oblystyq onomastika komissiiasynyŋ müşesı.
DÜRMANOVA Bikeş Orhanqyzy
(22.12.1949 – 10.01.2000)
Bikeş Dürmanova Üş Jüzge aty mälım küresker aqyn-kompozitor Jaiau Mūsanyŋ jienşary, 1949 jyldyŋ 22 jeltoqsanynda Pavlodarda tuǧan. 1965 jyly Ermak (qazırgı Aqsu) qalasynda qazaq orta mektebın, 1969 jyly Selinnograd buhgalterlık esep uchilişesın bıtırgen. Pavlodar audany atqaru komitetınde buhgalter bolyp qyzmet ıstedı. 1980 jyly Semei pedinstitutynyŋ qazaq tılı men ädebietı fakultetın syrttai oqyp bıtırıp, Pavlodar audany atqaru komitetı jalpy bölımınıŋ meŋgeruşısı bolyp eŋbek ettı.
Ūiymdastyruşylyq qabyletı öte zor, jūrtşylyq aldyndaǧy bedelı de öte joǧary B.O. Dürmanova qaşanda tyŋ bastamalardy köterıp, tynym tappaityn.1990 jyly Būqar jyrau atyndaǧy oblystyq ädebiet jäne öner muzeiınıŋ negızın qalap, alǧaşqy direktory bolyp eŋbek ettı. Sol jyldary «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ Pavlodar oblystyq filialyn ūiymdastyru ısımen de ainalysyp, filial töraǧasy qyzmetın qosa atqardy!
Memleketşıl, otanşyl, ūltjandy azamat qajettı kezderde qoǧam belsendılerın janyna toptastyryp, maqsatty ısterge jūmyldyra bıldı. Belgılı qoǧam qairatkerlerımen de ortaq tıl tauyp, tyǧyz qarym-qatynasta jūmys ıstedı. Mihail Esenäliev, Marat Şormanov, Säbetqazy Aqatai, Batyrbek Därımbet, Hasen Qoja Ahmet, Jasaral Quanyşälin, Amantai Asylbekov (Amantai qajy), taǧy basqa qoǧam qairatkerlerı Bikeş Dürmanovanyŋ şaqyruymen Kerekuge kelıp, «Azattyŋ» oblystyq filialynyŋ ıs-şaralaryna qatysty.
Filial resmi tirkeuden ötpei tūrǧan kezdiŋ özinde azattyqtar öŋırdıŋ qoǧamdyq-saiasi ömırıne aralasyp, oblystyq mäslihattyŋ deputattyǧyna öz ümıtkerlerın ūsyndy jäne sailau nauqanynda ügıt-nasihat jūmystaryna bılek sybana kırıstı. 1990 jyly jergılıktı patşaşyl-keŋesşıl küşterdıŋ Pavlodar qalasynyŋ ırgetasy äskeri bekinis retinde qalanǧanyna 270 jyl toluyn saltanatty merekelik şara retınde toilau ūsynysyna qarsylyq bıldırıp, ötkızbei tastady.
B.O. Dürmanova bastaǧan kerekulık azattyqtardyŋ toby 1991 jyldyŋ I Mamyr merekesı şeruıne «Azat» qozǧalysynyŋ transparanttaryn ūstap şyqty, özge de merekelık jiyndarda ūlttyq salt-dästürlerdı nasihattaityn şaralar ūiymdastyrdy. Sol jyldyŋ qyrküiek aiynda Bikeş Orhanqyzynyŋ bastauymen Oral qalasyna barǧan kerekulık top Oral kazaktarynyŋ Resei patşasyna qyzmet etuıne 400 jyl toluyn merekeleuge qarsy şaraǧa qatysty.
«Azattyŋ» oblystyq filialy basqynşy ataman Ermaktyŋ eskertkışın qūlatu jäne Ermak qalasy atauyn özgertu mäselelerın kün tärtıbıne qoiyp, josparly ıs-şaralardy jüzege asyrdy. Qozǧalys müşelerı 1992 jylǧy nauryzda Ermak eskertkışınıŋ alynuyna orai ötkızılgen mitingte belsendılık körsetıp, halyq deputattary Aqsu qalalyq Keŋesınıŋ Ermak atauyn özgertu mäselesı qaralǧan sessiialaryna qatysty, bır toby Keŋes ǧimaraty aldynda pikette tūrdy.
Bikeş Orhanqyzy 1993 jyldan bastap Almatyda Mūhtar Äuezov muzei üiı direktorynyŋ orynbasary qyzmetın atqardy, 1998 jyly Astanada ädebiet jäne öner muzeiın qūru ısıne kırısıp, alǧaşqy direktory qyzmetıne bekıdı.
Qosaǧy Öskenbai Tastemhanov ekeuı Säulet, Rüstem atty bır qyz, bır ūl tärbielep ösırgen.
«Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ qairatkerı Bikeş Orhanqyzy Dürmanova auyr dert saldarynan 2000 jyldyŋ 10 qaŋtarynda 50 jasynda Pavlodar qalasynda qaitys boldy.
DILMAN Törebai
Qyzylorda qalasynda 1956 jyly 30 qyrküiekte düniege kelgen. Qyzylorda pedagogikalyq institutyn bıtırgen (1977). 1987 jyly kandidattyq dissertasiiasyn qorǧap fizika-matematika ǧylymynyŋ kandidaty ataǧyn alǧan. 30-dan astam ǧylymi eŋbekterı men oqulyqtary ärtürlı baspalardan jaryq körgen, onyŋ törteuın oqulyq retınde studentter qoldanyp keledı 1990 jyldan «Azat» qozǧalysynyŋ belsendı müşesı, üilestıru keŋesınıŋ müşesı. Ärtürlı saiasi aksiialar men sailau nauqandarynda älı künge deiın belsendılıgımen közge körınıp keledı.
EGIZBAIŪLY Jaqsybek
Jaqsybek Egızbaiūly 1942 jyly 20 nauryzda Oŋtüstık Qazaqstan oblysy, Bäidıbek audanynyŋ «Aqbastau» eldı-mekenınde düniege keldı.
1957 jyly «Borlysai» 7 jyldyq mektebın bıtırgen soŋ, 1957-1959 jyldary Jezqazǧan qalasyndaǧy №16 qūrylys uchilişesınıŋ «santehnik» mamandyǧyn bıtırgen.
1959-1960 jyldary Jezqazǧan jäne Şymkent qalalarynda «Qazsantehmontaj» basqarmasynda santehnik, 1961-1963 jyldary Alǧabas audanyndaǧy «Borlysai» jäne «Qyzylaryq» 8 jyldyq mektebınde mūǧalım bolyp qyzmet jasady.
1963-1967 jyldary Qazaq memlekettık dene şynyqtyru institutynyŋ sport fakultetınde «fehtovanie» mamandyǧy boiynşa bıtırdı. Ǧylymǧa osy jyldary den qoiyp, qazaqtyŋ körnektı ǧalymy, «Qajymūhan» kıtabynyŋ avtory Mūrathan Tänekeevtıŋ jetekşılıgımen 1965 jyly «Dene tärbiesı men sporttyŋ qazaq önerındegı beinelenuı» atty taqyryp boiynşa alǧaşqy ǧylymi eŋbegı respublikalyq studentterdıŋ ǧylymi konferensiiasyna ūsynyldy. Būl ǧylymi baiandamanyŋ qūndylyǧy 1969 jyly jaryq körgen «Qazahstan sportivnyi» kıtabynda atalyp ötılgen. Studentık kezeŋde respublikalyq «Leninşıl jas», «Qazaqstan mūǧalımı», «Sport», «Qazaqstan mektebı», «Fizkultura v şkole» jurnaldarynda auyl sportynyŋ özektı mäselelerı jönınde maqalalary jariialandy.
1992 jyly Qazaqstan Jurnalister Odaǧynyŋ müşelıgıne qabyldandy. 1970-1980 jyldary Qyzylorda oblysy Jaŋaqorǧan audanyndaǧy balalar jäne jasöspırımder sport mektebınıŋ direktory qyzmetın atqardy. 1973 jyly Kommunistık partiia qataryna qabyldandy. Osy jyly Qazaqstan Oqu ministrlıgınıŋ «Halyq aǧartu ısınıŋ ozyq qyzmetkerı» belgısımen marapattaldy.
1975 jyly «Auyl mektepterınde dene şynyqtyru sabaǧyn jürgızıp, ūiymdastyru» taqyryby boiynşa ǧylymi eŋbegın Mäskeudegı N.K.Krupskaia atyndaǧy pedagogikalyq instituttyŋ ǧylymi Keŋesıne ötkızıp, osy instituttyŋ aspiranturasynda oquǧa rūqsat alady. Būl taqyryp keiınnen tolyqtyrylyp, zerttelıp «Dene tärbiesı qūraldaryn jüielı qoldanu arqyly oquşylar densaulyǧyn nyǧaitu» atty taqyryppen 1999 jyly Qazaqtyŋ Sport jäne turizm akademiiasynda kandidattyq dissertasiiasyn sättı qorǧady.
1980-1990 jyldary Qyzylorda oblystyq bılım bölımınıŋ mektep mnspektory, A.S.Makarenko atyndaǧy balalar üiınıŋ direktory, oblystyq mūǧalımder jetıldıru institutynyŋ kabinet meŋgeruşısı, oblystyq balalar jäne jasöspırımder sport mektebınıŋ oqu ısı jönındegı meŋgeruşısı qyzmetterın atqardy.
1991 jyldan bastap Qorqyt Ata atyndaǧy Qyzylorda memlekettık universitetınde kafedra meŋgeruşısı, jaratylystanu fakultetınıŋ tärbie jūmystary jönındegı dekan orynbasary qyzmetterın atqardy. Qazırgı taŋda «Dene şynyqtyru jäne bastapqy äskeri daiyndyq» kafedrasynda professor qyzmetın atqaryp keledı.
Oblystyq azamattyq «Azat» qozǧalysynyŋ atynan 1999-2003 jyldary ekınşı şaqyrylǧan Qyzylorda qalalyq mäslihat deputaty bolyp sailandy.
Jaqsybek Egızbaiūly elımızde, alys jäne jaqyn şet elderde ötkızıletın Halyqaralyq konferensiialarǧa, Kongresterge, simpoziumderge tūraqty ǧylymi maqalalaryn jariialap keledı. Qazırgı taŋda 100 den astam ǧylymi maqalalary men 15 oqu, oqu-ädıstemelık qūraldarynyŋ avtory.
Sondai-aq, 2011 jyly «Şyndyq pen ädıldıktıŋ aq semserı», 2013 jyly «Bır syr bar suretterde aitylmaǧan», 2015 jyly «Atadan qalǧan jalǧyz ūl», 2016 jyly «Izgılıkke ūmtylu» atty tarihi-ǧūmyrbaiandyq, tärbielık mänı zor kıtaptaryn baspadan şyǧardy.
2005 jyly tūŋǧyş ret Respublikada tırkelgen Respublikalyq «Ūlt taǧdyry» qoǧamdyq bırlestıktıŋ Qyzylorda oblystyq filialynyŋ töraǧasy qyzmetın atqaryp keledı.
Jaqsybek Egızbaiūly oqytuşylyq qyzmetpen qatar, ūlttyq tärbie, ūlttyq sana, ūlttyq patriottyq sezım, ūlttyŋ densaulyǧy, önerı, tarihy, ösımı, tılı, dılı, bolaşaǧy, äleumettık jäne tūrmystyq jaǧdailary baǧytynda da qalam terbep, öŋırdegı qazaq ūltynyŋ özektı mäselelerı bolyp keletın ärtürlı baǧyttaǧy äleumettık jobalarǧa tūraqty qatysyp keledı.
Jaqsybek Egızbaiūlynyŋ bılım men ǧylymdaǧy, sporttaǧy köp jylǧy atqarǧan eŋbekterı laiyqty baǧalanyp, 2000 jyly Qazaqstan Respublikasynyŋ Turizm jäne sport agenttıgı QR dene tärbiesı men sportyna sıŋırgen eŋbegı üşın» qūrmet belgısı, 2002 jyly QR Joǧary attestasiialyq komissiianyŋ şeşımımen dosent ataǧy, 2004 jyly universitettıŋ Ǧylymi keŋesınıŋ şeşımımen akademiialyq professor ataǧy, 2005 jyly QR Mädeniet, aqparat jäne sport ministrlıgınıŋ sport ısterı komitetınıŋ şeşımımen «Qazastannyŋ qūrmettı sport qairatkerı» ataǧy, 2006 jyly QR Bılım beru ısınıŋ qūrmettı qyzmetkerı» belgısı, 2007 jyly Halyqaralyq pedagogikalyq Bılım Akademiiasynyŋ akademigı ataǧy, 2011 jyly «Dene şynyqtyru men sportty damytuǧa qosqan ülesı üşın» ataqtary berıldı.
Sonymen qatar, oblystyŋ qoǧamdyq-saiasi ömırıne, demokratiialyq damuyna belsendı atsalysyp, azamattyq qoǧamnyŋ qalyptasuyna qosqan zor ülesı üşın jäne jas ūrpaqqa taǧylymdy tärbie berıp, bılım men ǧylymdy damytuǧa qosqan sübelı üşın Y.Altynsarin jäne Äl-Farabi, Qorqyt Ata atyndaǧy, QR Egemendıgınıŋ 20 jyldyǧy, QR mäslihatynyŋ 20 jyldyǧy medaldarymen marapattaldy.
1990 jyldyŋ aiaǧynda qūrylǧan Oblystyq Azamattyq «Azat» qozǧalysy qoǧamdyq bırlestıktıŋ müşesı, 1995 jyldan bastap oblystyŋ «Azat» qozǧalysynyŋ orynbasary, kelesı jyldary töraǧasy boldy.
2005 jyly qūrylǧan respublikalyq «Ūlt taǧdyry» qoǧamdyq bırlestıktıŋ Qyzylorda oblystyq filialynyŋ jetekşısı bolyp, 2019 jylǧa deiın qyzmet jasady.
Jaqsybek Egızbaiūly 6 balanyŋ äkesı. Ülken ūly Aian Atyrau oblysynda oblystyq auruhana bastyǧynyŋ orynbasary, ortanşy ūly Aiat Şymkent qalasyndaǧy Nazarbaev ziiatkerlık mektebınde direktordyŋ orynbasary, qyzdary ärtürlı salalar boiynşa qyzmet atqarady.
ELUBAI Smaǧūl
1947 jyly Türkmenstanda tuǧan. Jazuşy, jurnalist, ssenarist. 90-jyldary «Azat» qozǧalysynyŋ jūmysyna aralasty. Qūrylǧan künınen bastap elımız täuelsızdık alǧanǧa deiın barlyq şaralaryna qatysqan. 2004 jyly qūrylǧan «Memlekettık tıl» qoǧamdyq qozǧalysynyŋ qūruşylardyŋ bırı jäne qozǧalystyŋ töraǧasynyŋ bırınşı orynbasary boldy. Aqparat qūraldarynda tıl, ūlttyq sanany qūldyq sanadan aryltu, aşarşylyq, genosid mäselelerın üzbei qozǧap keledı. «Qūrmet» ordenımen marapattalǧan.
ERǦALİ Serık Äbdıreşūly
1961 jyly 16 mausymda Aktöbe oblysynda tuǧan. Matematik-mūǧalım, zaŋger mamandyqtaryn alǧan. Pedagogika jäne psihologiia magistrı. Publisist.Etnolog. 1989 jyly «Jem» antiiadrolyq tobyn qūryp, «Nevada-Semei» antiiadrolyq qozǧalysynyŋ Aqtöbe oblysy boiynşa ökılı boldy. 1990 jyly 24 kaŋtarda «Aldaspan» pıkırtalas klubyn qūrdy, klub sol jylǧy qazan aiynda qoǧamdyk-saiasi-ruhani bırlestıkke ainaldy. 1991 jyly 6 säuırden bastap Qazaqstannyn azamattyq «Azat» qozǧalysynyŋ Batys (alty oblys kırgen) aimak boiynşa üilestıruşısı, Ortalyq üilestıru keŋesınıŋ müşesı. «Azat» qozǧalysynyŋ Aqtöbe, Qyzylorda, Oral, Torǧai, Atyrau oblystaryndaǧy bölımderın qūruǧa atsalysty.
1991 jylǧy tamyzdaǧy Semei poliǧonynyŋ jabuyn talap etken «Azat» qozǧalysynyŋ Semeidegı aptalyq şarasyna, 1991 jylǧy qyrküiektegı Oral köterılısıne basşylyq jasaǧandardyŋ qatarynda boldy. 1993 jylǧy Keŋkiiaq kentındegı bolǧan mūnaişylar ereuılıne dem berıp, onyŋ nätijelı boluyna atsalysty. 1990-1992 jyldar aralyǧynda joǧaryda atalǧan ūiymdardyŋ qyzmetı auqymynda ūiymdastyrylǧan türlı qoǧamdyq-saiasi şaralardyŋ basy qasynda boldy. 1993 jyly «Azat» qozǧlysynyŋ bastamasymen qūrylǧan «Otau» qūrylys-äleumettık keşenın qūryp, baspanasyzdar mäselesımen ainalysty. 1992 jyly «Kösege qaitse kögerer?» atty seriialyq maqalalar aiasynda el astanasyn Almatydan ortalyq aimaqqa köşırıp, oblystardy joiyp, eldıŋ äkımşılık-bölınıs qūrylymyn özgertudı ūsyndy.
ERŞENBAIŪLY Jaŋbyrbai
Jaŋbyrbai Erşenbaiūly 1953 jyly säır aiynyŋ 20-synşy jūldyzy künı Türkmen SSR-y, Mary oblysy, Mūrǧap audany, Goktepe eldı mekenınde düniege keldı.
1960-1967 jyldary Mary oblysy Türkmenqala audandyq oqu bölımıne qarasty № 20 qazaq bastauyş mektebınde oqydy. Osy kezde komsomol qataryna ötıp, auyldaǧy komsomol ūiymynyŋ hatşysy, audandyq komsomol komitetınıŋ müşesı boldy.
1968 jyly Jaŋbyrbaidyŋ ake-şeşeşesı ata qonysy – Qazaq respublikasyndaǧy, Maŋǧystau oblysynyŋ Jetıbai eldı mekenıne köşıp keldı. Orta bılımdı Jetıbai kentındegı № 3 mektebınen därıs alyp bıtırdı. Osy kezeŋde mekteptegı körkemöner üiırmesıne jäne mekteptegı qabyrǧa gazetın şyǧaru jūmystaryna belsene aralasty. Osy jyldary Jaŋaözen qalalyq, Eraliev, Maŋǧystau audandyq gazetterı betterınde şaǧyn öleŋderı jariialanyp tūrdy.
1970-1972 jyldary Türkmenstanda özı därıs alǧan mektepte bastauyş klasqa sabaq berıp, oqytuşylyq qyzmetın atqardy. 1972-1974 jyldary Keŋes Armiiasy qatarynda Belarus respublikasynyŋ astanasy Minskı qalasynda qyzmet ettı. 1974-1976 jyldary Türmenstannyŋ Kerkı audanynda düken meŋgeruşısı, jinaq bankı meŋgeruşısı bolyp jūmystar jasady. 1976-1978 jyldary Aqtau qalasyndaǧy Kaspiiaimaqtyq qūrylys basqarmasynda mehanizator bolyp jasady.
1978-2001 jyldary «Maŋǧystaumūnai» öndırıstık bırlestıgıne qarasty «Qalamqasmūnai» mūnaigaz öndıru basqarmasynda, «Neftepromhim» aimaqtyq öndırıstık türlı injenerlık qyzmetter, Mūnaily audandyq halyqtyq baqylau komitetınde – komitet töraǧasynyŋ orynbasary, inspektor, «Qarajambasmūnai» aksionerlık qoǧamynyŋ ekolgiia bölımınde qyzmetter atqardy.
Jaŋbyrbai Erşımbaiūly 1989 jyldan «Parasat» qoǧamdyq-saiasi demokratiialyq qozǧalysynyŋ müşesı. 1991-1993 jyldary «Parasat» qozǧalysy oblystyq Keŋesı töraǧasy Mūhambetov Qanattyŋ orynbasary boldy. Osy jyldary Jaŋaözen qalalyq partiia komitetıne qarsy narazylyq ūiymdastyryp, aştyq jariialaǧan Jaŋaözen qalalyq «Parasat» qoǧamy belsendılerınıŋ jūmystaryna basşylyq ettı. Mäselenıŋ ūşyǧyp ketpeuıne, Partiia Ortalyq Komitetınen jauapty ökılder kelıp, aq-qarasyn anyqtap, ädıl şeşım şyǧaruyna öz ülesın qosty. Qäzırde «Parasat» qozǧalysynyŋ saiasi jūmystaryna belsene aralasyp tūrady.
Jaŋbyrbai Erşımbaiūly 2008 jyldan ber «Catkaz» JŞS-nde eŋbektı qorǧau jäne eŋbek qauıpsızdıgı jönındegı menedjer qyzmetın atqaryp keledı.
Qazır Aqtau qalasynda tūrady. Otbasynda jūbaiy, ūl-qyzy bar bır janūianyŋ azamaty.
ESENÄLİEV Mihail İvanovich (1928-1999)
(Häkım Tılegengenūly)
1928 jyly 15 qyrküiekte Resei, Saratov oblysy, Piter audany, Pitersk selosynda düniege kelgen. Saratov zangerlık mektebın, BLKJO OK qüzyryndaǧy komsomol mektebın, KOKP OK Qoǧamdyq ǧylym akademiiasynyŋ aspiranturasyn bıtırgen. Diplomat. Zaŋger. Filosofiia ǧylymdarynyŋ kandidaty. 1981-1989 jyldary QazKSR-dıŋ Syrtqy ıster ministrı boldy. 1991-1992 jyldary Qazaqstannyŋ Azamattyq «Azat» qozǧalysynyŋ töraǧasy. 1992-1994 jyldary Qazaqstan Syrtqy ıster ministrlıgınıŋ erekşe tapsyrmalar jönındegı elşısı qyzmetın atqardy.
QazKSR Joǧarǧy Keŋesınıŋ VII, VIII, IX, X, HI-şy şaqyrylǧan keŋesterınıŋ deputaty. KSRO Joǧary Keŋesı Töralqasynyn jarlyǧymen «I-därejelı tötenşe jäne ökılettı ökıl» ataǧy berılgen. BBŪ Bas assambleiasynyŋ 31 jäne 37-sessiialaryna qatysqan. Saiasi taqyrypqa jazǧan maqalalardyŋ sany - 200-ge juyq. Olar Qazaqstannyŋ, būrynǧy odaqtas respublikalardyŋ bırneşeuınıŋ, Qytaidyŋ, Ündıstannyŋ, Chehoslovakiianyŋ gazet-jurnaldarynda jariialanǧan. «Za silnyh duhom», «Neboskreb na 0 Ikt-River», «Razmyşleniia vsluh», «Na grani... epoh», «Zapiski diplomata», «Ştrihi k portretam», «Aqiqatyn aitqanda» atty kıtaptardyŋ avtory.
ESMŪRZAEV Amanǧos Kökşebaiūly (1957-1997)
1957 jyly 21 nauryzda Aqtöbe oblysynyŋ Şalqar audany, «Qaraşoqat» stansasynda tuǧan.
Amanǧosty №64 mekteptıŋ ūjymy 1990 jyly balamaly sailauda köpşılık dauyspen direktor etıp sailaidy. Sol kezderde elımızde qylaŋ bere bastaǧan täuelsızdık tolqyndary bastalǧan kezde Amanǧos qoǧamdyq jūmystarǧa belsene aralasyp, äuelı Aral teŋızın qorǧaudy maqsat etken «Tamşy» qozǧalysynyŋ jūmysyna belsene aralassa, artynşa «Azat» ūiymyn qūruǧa üles qosty. Sol kezde atymen de, abyroi ataǧymen de dürkıregen Aral, Sekseuıl eldı mekenderındegı «Azattyŋ» atyn şyǧarǧan Amanǧos Esmūrzaev edı. 1993 jyly tamyzda Sekseuıl qalaşyǧynda depo jümysşylary alty ai boiy jalaqy ala almai, äuelı bırneşe saǧatqa poiyz toqtatyp, artynşa alty adam aştyq jariialaǧanda osy aksiianyŋ basy-qasynda bolyp, ony erekşe tärtıptılık jaǧdaida basqarǧan Amanǧos edı. Amanǧostyŋ aty, ataǧy, abyroiy audan, tıptı oblys kölemınde erekşe boldy. 1994 jyly ötken oblystyq mäslihat sailauynda Amanǧostyŋ abyroiynyŋ biıktıgı sonşama - onymen sailauǧa qatar tüsuge eşkım bata almady. Oblystyq mäslihatqa deputat bolǧan A. Esmūrzaev «Amanat» tobyn qūryp, onyŋ belsendı müşesı boldy.
JAILYBAI Estai Jūmaǧazyūly
1955 jyly 11- şı jeltoqsanda Aqtöbe oblysy, Oktiabr audany, Pokrovka auylynda düniege kelgen. 1972 jyly Baiǧanin audany, Jarqamys auylynda orta mekteptı bıtırıp, «Aqjar» sovhozynda jūmysşy bolyp eŋbek ettı. Baiǧanin uchilişesınde traktorist - maşinist mamandyǧy boiynşa oqydy. 1974 - 1977 jyldary əskeri - teŋız floty qatarynda əskeri boryşyn atqardy. 1978 - 1983 jyldary Abai atyndaǧy KAZPİ -dıŋ tarih fakultetınde oqyp, tarih, qoǧamtanu jəne pravo mamandyǧy boiynşa qyzyl diplommen bıtırdı. Odan keiıngı atqarǧan qyzmetterı: İnstitut oqytuşysy, Aqtöbe kooperativ tehnikumy mūǧalımı, oblys əkımı orynbasarynyŋ kömekşısı, Aqtöbe oblystyq tıl basqarmasynyŋ bastyǧy, oblys əkımdıgınıŋ ışkı saiasat jəne əleumettık sala bölımınıŋ basşysy, Aqtöbe bailanys jəne elektrotehnika kolledjınıŋ direktory. 2012 jyldan berı jūmysta joq. Qoǧamdyq qyzmetterı: 1989 jyly - oblystyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ basqarma müşesı; Oblystaǧy antiiadrolyq «Jem» qozǧalysynyŋ müşesı; «Aldaspan» qozǧalysynyŋ teŋ töraǧasy; «AZAT» qozǧalysynyŋ Aqtöbe oblystyq ūiymynyŋ töraǧasy. Osy qozǧalystardyŋ elımızdıŋ təuelsızdıgı men qazaqy bolmysqa köşu məselelerı boiynşa ötkızgen barlyq şaralaryna belsene at salysty. Oral oqiǧasyna qatysuşy belsendılerdıŋ bırı jəne kazak əskeri jasaqtaryna qarsy tosqauylǧa tūrǧan 113 azamattyŋ bırı. Jer Kodeksıne özgerıster engızu turaly məsele tuyndaǧan kezde, ol özgerısterdıŋ jüzege aspauyna qyzmet jasady. Aqtöbe oblystyq jer komissiiasynyŋ müşesı retınde respublikalyq komissiiaǧa jer şeteldıkterge satylmauy jəne arendaǧa berılmeuı jönınde ūsynysty oblystyq komissiia atynan joldauǧa türtkı boldy . Oblystyq onomastika , azamattyq kelısım t.b. komissiia müşesı retınde jer-su ataularyn qalpyna keltıru, köşe attaryn özgertu , mektep jəne oqu oryndarynda qazaq tılınde oqytu men tərbieleudı engızu, ūlttyq kadrlardy basşylyq qyzmetterge taǧaiyndau, şeteldegı qandastardyŋ öz elıne oraluyna jaǧdailar jasau siiaqty köptegen ısterdıŋ basy - qasynda jürdı. Qazır Aqtöbe qalasynda tūrady.
JARYLQAǦANOV Boranbai
1949 jyly 22 qaraşada Almaty oblysynyŋ Sarqand audanynda ömırge kelgen. Joǧary bılımdı ekonomist, Temırtau joǧary tehnikalyq oqu ornyn bıtırgen (1975). 1990-1992 jyldary Qyzylorda oblystyq «Azat» qozǧalysynyŋ teŋ töraǧasy qyzmetın atqardy. 1991 jyly Qyzylorda oblysynyŋ № 129 Syrdariia sailau okrugınen deputattyqqa tüsken KSRO halyq deputaty Mūqtar Şahanovtyŋ sailau ştabyn basqardy. «Azat» qozǧalysynyŋ müşelerı osy sailau nauqanynda eren eŋbek körsetıp aqynnyŋ deputat bolyp sailanuyna qol jetkızdı.
Soŋǧy jyldary Astanada respublikalyq «Kazavtodor» memlekettık käsıpornynda ıstedı. Qazır zeinetkerlıkte.
JÄKIBAEV Orynbai (- 2014)
Batys Qazaqstan oblysynyŋ Jympity audanyndaǧy «Būldyrty» sovhozynda tuyp ösken. Qazaq Memlekettık universitetının jurnalistika fakultetınıŋ tülegı. Batys Qazaqstan oblystyq, audandyq gazetterınde, oblystyq teleradio komitetınde, käsıpodaqtardyŋ oblystyq Sovetınde eŋbek ettı.
1991 jylǧy qyrküiekte Jaiyq kazaktarynyŋ Oralda avtonomiia qūrudy josparlap, Reseilık atamandarymen toi ötkızbek bolǧan kezde kazachestvo separatisterıne qarsy ūlt-azattyq qozǧalysyn ūiymdastyruşylar qatarynda, jergılıktı kommunistık partiianyŋ satqyndyq saiasatyna qarsy saiasi küreske belsene qatysty. Jasyryn türde «Azattyq ünı» ünqaǧazyn (listovka) şyǧaryp, kommunistık diktatura jandaişaptaryn saiasi soqqyǧa aldy. Äsırese «Jau jaǧadan alǧanda...» degen maqalasy oblystyq partiia komitetınıŋ organy «Oral öŋırı» gazetınıŋ ūnamsyz ūstanymyn barynşa äşkereledı. Ol Respublikada bırınşı bolyp, qos tıldı «Batys (Zapadnyi) Qazaqstan» täuelsız gazetın resmi türde tırketıp, ūltaralyk tatulyqty uşyqtyrmau üşın köp küş jūmsady. Sovettık därmensız käsıpodaqqa balama - täuelsız käsıpodaq qūryp, bır jylda müşelerınıŋ sanyn 17 myŋǧa jetkızdı.
O.Jäkıbaev «Azat» qozǧalysy men Qazaqstan respublikaşyl partiiasynyŋ qūryltaiynyŋ sekretariaty qūramynda onyŋ saiasi baǧdarlamasyn jasauǧa tıkelei katysty.
2004 jyly tamyz aiynda «Batys Qazakstan oblysy ardager jurnalis- terınıŋ beiükımettık ūiymyn» qūru qūryltaiynda basqarma töraǧasy bolyp sailandy.
JŪMAǦŪLOV Uəlihan Dəuletūly
1959 jyly mausym aiynyŋ 6-şy jūldyzy künı Qyzylorda obylysy, Aral audany, Sekseuıl kentınde temır jolşylar janūiasynda düniege kelgen. 1990 jyly Sekseuıl kentınde temır jolşylar arasynda «Jūmysşy qozǧalysyn» qūryp, partokratiia men biurokratiiaǧa qarsy küresıp, jūmysşylardyŋ qūqyǧyn qorǧauǧa at salysty. Sol 1990-şy jyly Səbetqazy Aqataev, Batyrhan Dərımbetov, Saǧat Jüsıpovtıŋ ūsynystary boiynşa, Araldaǧy «Tamşy» qoǧamynyŋ qairatkerlerımen bırıge otyryp, Sekseuıl kentınen, Qazaqstannyŋ «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ Aral audandyq bölımşesın aşuǧa qūryltai şaqyryldy. Sol qūryltaiǧa Almatydan Səbetqazy Aqataev, Jaǧda Babalaqūly, Qyzylordadan Saǧat Jüsıpov, Aqtöbe obylysynan basqa da jıgıtter kelıp qatysyp, sol qūryltaida Aral audandyq Qazaqstannyŋ «Azat» qozǧalysynyŋ töraǧasy bolyp sailandy. Aral qalasynan teŋ töraǧa bolyp Amanǧos Esmūrzaev jəne Sekseuıl kentınde Zinulla Əliadinov, Serık Arystanovtar sailandy. 1992 jyly Aral audany ortalyǧynda Aral teŋızınıŋ «Barsakelmes» aralyndaǧy bakterialogiialyq zerthanasyn jabuǧa aksiia ūiymdastyrylyp, Miting ötkızılıp, zerthana japtyryldy. 1992 jyly «Azat» qozǧalysy atynan Semei poligonyn jabuǧa, Semeide, Kurchatov qalasynda bolǧan ıs-şaralarǧa bır kısıdei qatystyq. Būl şaraǧa temır jolşylar, teplovoz maşinisterı Jüsıpov. Ə, M. Alımbetov jəne halyq deputaty S. Arystanovtardy ertıp aksiiaǧa belsene qatysty. Semei qalasyndaǧy ötkızılgen ülken mitingıde söz alyp, öz oiymdy halyqtyŋ atynan jetkızdı. Oral kazaktaryna qarsy şeruge qyzylordalyq azamattardy qosyp jəne talap oryndalǧanşa temır jolşylar tolqyp, Respublika kölemınde ülken rezonans tuǧyzuǧa qatysty. 1993 jyly el halqymen, jūmysşylarmen sanaspaǧan biurokratiia men partokratiiaǧa qarsy jūmysşylar narazylyǧy ötkızıldı. Sekseuıl beketınde jük jəne jolauşylar qozǧalysynyŋ temır joly bögeldı. Tek basşylyqtyŋ aldyna qoiylǧan talaptar oryndalǧannan keiın, temır jol yrǧaqty jūmysy qalpyna keltırıldı.
Qazaqstannyŋ azamattyq «Azat» qozǧalysynyŋ Aral audandyq bölımşesı azamattaryn, Qazaqstan temır jol basqarmasy sotqa berıp, jazaǧa tartudy jəne keltırılgen materialdyq şyǧyndy öteuın talap ettı. Degenmen üş bırdei halyq qalaulylary jəne bes temır jol jūmysşylary aştyq jariialap, oblystyq sot ükımın būzdyryp, temır jol basşylaryn prokurorlyq nazarǧa alynuyn talap etıp, talaptaryn oryndatty. Osy ıs-şaralardy ötkızuge Respublika kölemınde Almatydan Səbetqazy Aqataev, Batyrhan Dərımbetov, Mihail Esenaliev, Marat Şormanov jəne Qyzylorda oblysynan Sekseuıl kentıne kelıp Saǧat Jüsıpov tıkelei basşylyq jasady. 1994 jyly Sovettık keŋester tarap, Qazaqstan Respublikasynda əkımder taǧaiyndala bastaǧanda, «Azat» qozǧalysy janynan qūrylǧan Respublikalyq partiiasynyŋ atynan U.Jūmaǧūlov Sekseuıl kentınıŋ bırınşı əkımı bolyp taǧaiyndaldy. Sodan 1997 jylǧa deiın qyzmet atqaryp, kəzırgı taŋda Şymkent qalasynda, Qazaqstan temır jolyna eŋbegı sıngen temır jolşy bolyp 40 jyldan asa adal qyzmet atqaryp keledı.
JŪMATOV Orazbai (10.07.1952 - 28.04.2000)
Täuelsızdıktıŋ Aqtöbe öŋırınen şyqqan alǧaşqy qarlyǧaştarynyŋ bırı Jūmatov Orazbai 1952 jyly 10 şıldede Oiyl audany Jetıköl keŋşarynda düniege kelgen. QazMU-dıŋ jurnalistika fakultetın bıtırgen.
1990 jyly zamannyŋ özgerıp jatqan qarbalas şaǧynda Orazbaidyŋ «Aldaspan» qoǧamdyq bırlestıgınde, odan keiın «Azat» qozǧalysynyŋ bel ortasynda jürgen kezderı öttı. Orazbaidyŋ gazetterdıŋ maketın jasau qabıletı erekşe bolatyn. Sol jyldary ol ūltşyl sipattaǧy «Tıltaǧdyr», «Aldaspan», «Ürker» jäne t.b. gazetter şyǧardy.
Aqtöbedegı №21, №34, №32, qazaq orta jäne №38 ortalau mektepterınıŋ qazaq mektebı bolyp aşyluyna, oblystyq drama teatrynyŋ qazaq truppasynyŋ da aşyluyna «Azat» qozǧalysynyŋ belsendılerımen bırge qosqan ülesı zor edı. Üi jaǧalap, qala qazaqtarynyŋ balalaryn qazaq mektebıne beruge ügıttep, qol jinauǧa erekşe kırıstı. Qazırgı №21 «Käusar būlaq» bala-baqşasynyŋ qiyn jaǧdaida jabylyp qalmauyna yqpalyn tigızgender de osy azamattar edı.
1991 jylǧy Oralda oryn alǧan oqiǧaǧa «Azat» qozǧalysynyŋ müşelerımen bırge belsene atsalysty. Ol öz bılıgı men bılımın ömırınıŋ soŋyna deiın ūltyna arnaumen boldy.
JÜSIP Nūrbai
1955 jyly 19 şıldede Qyzylorda oblysy, Aral audany, Sekseuıl kentınde düniege kelgen. Joǧary bılımdı, Qyzylorda pedagogikalyq institutyn bıtırgen. Saiasi belsendılıgı 1986 jylǧy Jeltoqsan oqiǧasynan keiın bılıne bastaǧan. 1987 jyly mamyr aiynda Qamystybas auylynda «Saiasi klub» ūiymyn qūryp ūlttyq mäselelerdı talqylaudyŋ ūitqysy bolǧan. 1989 jyly Qamystybas auylynda «Qazaq tılı» ūiymyn qūryp onyŋ jergılıktı tobynyŋ töraǧasy bolǧan. 1990 jyly Qyzylorda oblysynda «Azat» qozǧalysy qūrylǧan kezde Qamystybas, Sekseuıl kentterınde jäne Aral qalasynda «Azattyŋ» bastauyş ūiymyn qūru maqsatynda bastamaşyl toptardy qūrǧandardyŋ bırı.
Qyzylorda oblysynda «Azat» qozǧalysynyŋ alǧaşqy bastauyş ūiymyn Qamystybas auylynda alǧaş ūiymdastyrǧan azamat. Sodan keiın «Azattyŋ» bastauyş ūiymdaryn Sekseuıl kentınde jäne Aral qalasynda ūiymdasuyna at salysty. Oblystyq «Azattyŋ» belsendılerı, keiın oblystyq mäslihattyŋ deputaty bolǧan Amanqos Esmūrzaev, Sekseuıl kentınıŋ äkımı bolyp sailanǧan azattyq belsendı Uälihan Jūmaǧūlov, Äli Jailau siiaqty azamattarmen qoian-qoltyq aralasyp jūmys atqarudyŋ nätijesınde audan, oblys kölemınde saiasi belsendılıgı men şeberlıgın köterıp «Azattyŋ» atynan ekı ret audandyq mäslihattyŋ deputaty (bırınşı ret -2004-2009 jyldary, 2-ı ret 2012 jyly) bolyp sailandy. 2001 jyly äuelı «Aral aqiqaty» degen täuelsız gazet şyǧarudy qolǧa aldy. Ekı jyldan keiın qarjy tapşylyǧyna kezıgıp būl basylymdy şyǧarudy toqtatuǧa mäjbür boldy. Būl qiynşylyqqa moiymaǧan azamat 2003 jylynan berı audandyq «Ümıttı Aral» gazetın şyǧaryp keledı. Būl gazettı taralymy köp bolmasa da (2000 şamasynda) audan kölemındegı şyndyq pen ädılettıktı ızdegen qarapaiym azamattardyŋ gazetı dep ataidy.
2011 jyly şyqqan («Üş qiian», Almaty) «Asyldan tuar asyldar nemese ūlttyq ruhty oiatu» atty kıtaptyŋ avtory.
JÜSIP Saǧat Esmahanūly
1944 jyly 10 mausymda Qyzylorda oblysy, Syrdariia audanynyŋ Bırqazan auylynda düniege kelgen. Almaty auylşaruaşylyq institutyn bıtırgen. Köp jyldar oblys kölemınde auyl şaruaşylyq, jobalau-zertteu, käsıpodaq salasynda jümys ıstegen.
1899 jyldan bastap qoǧamdyk jūmyspen ainalysyp keledı. Atap aitqanda demokratiialyq aǧartu, sailau, adam qūkyqtary, jurnalistika, tarih mäselelerımen ainalysady. Qyzylorda oblysynda «Qazaq tılı», «Azat» qozǧalysy, QRHP ūiymdarynyŋ, «Demokratiiany taratu ortalyǧynyŋ» jetekşısı boldy. 1990 jyldan bastap Qyzylorda oblysynda «Azat» qozǧalysynyŋ ūiymdastyruşysy, töraǧasy bolǧan. Ūiym tarap ketkenşe basşysy bolǧan.1998-2003 jyldary Qazaqstannyŋ Respublikalyk Halyq partiiasynyŋ oblystaǧy ūiymdastyruşysy, töraǧasy boldy.
Saiasi kyzmetı üşın bırneşe ret sottaldy. EQYŪ atynan bırneşe ret şet elderdegı halyqaralyq sailaularǧa baiqau missiiamen qatysty. «Erıktı sailau degenımız ne?», «Demokratiianyŋ 25 sabaǧy», «Azat pen amanat» t.b. kıtaptardyŋ avtory.
KENEBAI Jūmaş Aitjūmanūly
05.06.1950 jyly Şyǧys Türkıstannyŋ Şaǧantoǧai audany Qarabura eldı mekenınde düniege kelgen. Äl-Farabi atyndaǧy QazŪU-dıŋ jurnalistika fakultetın (1976j.), telejurnalister daiyndaityn Mäskeudegı KSRO joǧary mektebın (1983 j) bıtırgen.
Jūmaş Kenebai Jeltoqsan köterılısıne qatysqan. Ol turaly şyndyqty tūŋǧyş ret sol kezdegı Almaniianyŋ Miunhen qalasyndaǧy şeteldık «Azattyq» radiosyna 1987 jyly habarlaǧan jäne Jeltoqsan şyndyǧy turaly Qazaqstanda alǧaşqylardyn bırı bolyp, «Zobalaŋ» atty dastan jazyp, ol 1990 jyly «Azat» gazetınde basyldy. Sottalǧan Jeltoqsandyqtardy bosatuǧa mūryndyq boldy.
Almaty qalasyndaǧy alǧaşqy qazaq mektepterı men balabaqşalarynyŋ aşyluyna, «Azat» qozǧalysynyŋ qūryluyna, «Azat» atty gazettıŋ şyǧuyna belsene aralasty. Jūmaş Kökbörı degen laqap atpen 100-den astam özektı de ötkır maqalalar jazyp, öz elımızde jäne şetelderde kenınen tanylady.
KÖKEN Azat Abaqūly
1963 jyly 20 mamyrda Almaty (būrynǧy Taldyqorǧan) oblysy, Qapal audany, Qoŋyr auylynda düniege kelgen. Mamandyǧy - energetik. 1986 jeltoqsanda Ainabūlaq şaǧyn audanynda bolǧan mitingıge katysty. 1987 jyly Almaty Energo qūrylys tehnikumyn bıtırgen. 1990 jyly «Azat» qozǧalysynyŋ qūryltaiyna qatysyp, sol jyldan qozǧalys müşesı boldy. «Azat» qozǧalysynyŋ ötkızgen barlyk aksiialary men mitingılerıne qatysqan. «Azat» qozǧalysynyŋ Almaty qalalyq üilestıru keŋesı müşesı. 1991 jyly qyrküiektı Oral okiǧasyna katysty. 1992 jyly qaŋtar aiynda Qazaqstan Ūlttyq Örkendeu «Jaŋǧyru» Ortalyǧynyŋ qūryltaiyna qatysyp, sol Ortalyqtyŋ müşesı boldy. 1992 jyly 9 mamyrda F.E.Dzerjinskii eskertkışın qūlatu aksiiasyna qatysty. 1992 jyly säuır aiynda «Azat» qozǧalysynyŋ ūiymdastyruymen «Tauly Qarabah» joryǧyna katysty. 1992 jyly mausym aiynda «Azat» qozǧalysy ūiymdastyrǧan 6 kündık qarsylyq aksiiasyna katysty. 1992 jyly saiasi közqarasy üşın jauapqa tartylyp, türmege jabyldy.
1999-2002 jyldary jerdı jeke menşıkke beruge qarsylyq aksiialaryna qatysty. «Azat» gazetınde «Jerdı satuǧa bolmaidy», «Bız nege aştyq ja- riialadyq» degen maqalalary jaryk kördı. 2001 jyly jeltoqsan aiynda Özbekstan men dauly jer «Baǧys» aksiiasyna katysty. 2006 jyly Malovodnoe eldı mekenındegı qazaq-ūiǧyr qaqtyǧysy jäne Qazatkomda bolǧan qazak-şeşen qaqtyǧysy kezınde beibıt jolmen şeşuge atsalysty.
KÖŞIM Dosmahambet (Dos) Qalmahanūly
1955 jyly 21 qazanda Oŋtüstık Qazaqstan oblysy, Arys qalasynda düniege kelgen. Mamandyǧy - filolog, 1981 jyly S.M. Kirov atyndaǧy QazMŪU bıtırgen. Respublikada alǧaş ret (1988) «Ana tılı» qoǧamy qūruşynyŋ bırı. 1990 jyly Qazaq elındegı eŋ alǧaşqy saiasi partiia - Qazaq sosial-demokratiialyh partiiasyn ūiymdastyruşylardyŋ bırı jäne sol partiianyŋ alǧaşqyda teŋ töraǧasy, keiın töraǧasy qyzmetın atqardy (1990-1994). 1991 jyly azamattyq «Azat» qozǧalysy töraǧasynyŋ orynbasary, Keŋes odaǧynyŋ demokratiialyk kongresınıŋ teŋ töraǧalarynyŋ bırı bolyp sailanady. 1996 jyly «Demokratiiany qazak tşınde okytyp üiretu jäne taratu» ortalyǧyn qūrady. 1998 jyly respublikalyq «Ädıl sailau jolynda» qozǧalysyn ūiymdastyruşylardy bırı retınde jauapqa tartylady. 1999-2005 jyldar aralyǧynda «Täuelsız baqylauşylarlyŋ rsspublikalyq jüiesı» qoǧamdyk bırlestıgın qūruşy jene sol ūiymnyŋ prezidentı kyzmetın atqarady. 2005 jyli ültşyldardyŋ respublikalyq «Ūlt taǧdyry» qozǧalysyn üiymdastyruşylardyŋ bırı jene bügınge dei sol bırlestıktıŋ töraǧasy.
Keŋes Odaǧyndaǧy, Almaty qalasyndaǧy jiyndar men şerulerdı ūiymdastyruǧa aralasqan. 1992 jyly «Azat» qozǧalysy ūiymdastyrǧan «kündık pikettı ūiymdastyruşylardyŋ bırı. 2001jyly Özbekstanǧa qazaq jerın bermeu üşın ūiymdastyrylǧan «Baǧys» mitingısıne qatysuşy. «Şaŋyrakka tırek» qoǧamdyk komitetınıŋ töraǧasy. Demokratiialyq, ūlttyk baǧytta AQŞ, Germaniia, Türkiia. Filippin, Polşa, İzrail t.b. elderdegı jiyndar men konferensiialarda qazak elınıŋ saiasi-qoǧamdyq jaǧdaiy turaly baiandamalar jasaidy.
KÜZEKBAI Erlan Faizullaūly
1961 jyly 26 mausymda Qaraǧandy oblysy, Jaŋaarqa audany, Örkendeu auylynda tuǧan. Orta mekteptı 1978 jyly osy aimaqtaǧy Qarajal qalasynda bıtırdı. Eŋbek jolyn «Batys Qarajal» ken şahtasynda jūmysşy bolyp bastady. 1980-1985 jyldary QazMU-dyŋ filologiia fakultetınde oqyp, Kökşetau oblysyna joldamamen qyzmetke jıberıledı. Aryqbalyq audanyndaǧy Äljan orta mektebınde mūǧalım, synyptan tys jūmystar jönındegı meŋgeruşı bolyp ūstazdyq joldan öttı. 1986 jyldyŋ ortasynan bastap oblystyq «Kökşetau pravdasy» gazetınde tılşı, 1989-91 jj. oblystyq teleradio komitetınde redaktor bolyp qyzmetter atqardy. El basyna kün tuyp, qaita qūru zamany bastalsymen-aq Kökşetauda qazaq üşın, qazaq tılı üşın küres jolyna tüsıp, oblystyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ jauapty hatşysy, töraǧanyŋ orynbasary boldy. 1993 jyly Kökşetau oblystyq äkımdıgı janyndaǧy Tıl jäne ūlt saiasaty basqarmasynyŋ bölım bastyǧy, bastyqtyŋ orynbasary lauazymdaryn atqardy.
1997 jyly mamyrda Kökşetau oblysynyŋ taratyluyna bailanysty küzde Aqmola qalasyna qonys audardy. Osy kezde Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ janyndaǧy Memlekettık jäne ortalyq organdardy Aqmola qalasyna köşıru jönındegı memlekettık komissiiasynyŋ konsultanty, 1998-2012 jj. aralyǧynda Qazaqstan Respublikasy Energetika, sauda jäne mineraldy resurstar ministrlıgınıŋ bas sarapşysy, QR Ükımetınıŋ (Premer-Ministr Keŋsesı) Ükımettık redaksiiasynyŋ jauapty redaktory, QR Mädeniet, aqparat jäne sport ministrlıgı Tıl komitetınıŋ bölım bastyǧy, basqarma bastyǧy, QR Ükımetınıŋ janyndaǧy Onomastika jäne terminologiia komissiialarynyŋ üilestıruşı-hatşysy lauazymyndaǧy qyzmetterdı atqardy. Qazırgı kezde «Nazarbaev Ziiatkerlık mektepterı» derbes bılım beru ūiymy basqarmasynda aǧa menedjer bolyp qyzmet ıstep keledı.
1991 jylǧy aqpanda Kökşetau oblysyna (Burabaiǧa) «Azat» qozǧalysyn qūruşylar Mihail Esenaliev, Batyrhan Därımbetov, Marat Şormanov arnaiy saparmen keldı. Elım, jerım degen namysty qazaq jıgıtterı men qyzdaryn jinap, olarmen kezdesuler ūiymdastyruǧa atsalysty. Būdan soŋ qozǧalystyŋ oblystyq filialyn qūruǧa atsalysyp, el boludyŋ maqsattary üşın jūmystar atqardy. Respublikalyq «Azat» qozǧalysynyŋ Kökşetau oblysyndaǧy filialynyŋ töraǧasy etıp Janat Jaqypseitūly Qasymov, onyŋ orynbasary Qajybai Qabylov sailandy. E. Küzekbai töraǧanyŋ qosalqy qūrmettı orynbasarlarynyŋ bırı boldy. Sonymen qatar osy jyldary «Azat» qozǧalysy atynan 1994 jyly alǧaşqy şaqyrylǧan demokratiialyq sailauǧa tüsıp, Kökşetau oblystyq mäslihatynyŋ deputaty atandy, osy lauazymdarda 1997 jyly Kökşetau oblysyn taratqanşa eŋbek ettı.
E. Küzekbai basqa ūlttary basym bolyp kelgen Kökşetau oblysynda 1986 jylǧy jeltoqsan oqiǧasynan keiıngı jaǧdailardan soŋ ūlttyq maqsattardy jüzege asyruǧa belsene kırıstı. 1989 jyly qūrylǧan «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ yqpalymen oblystaǧy qalalar men audandardy, auyl-eldı aralap jürıp, «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ, odan keiın «Azat» qozǧalysynyŋ bastauyş ūiymdaryn qūru, qazaq mektepterı men synyptaryn, bala baqşalar aşu, ūlttyq ruhani qūndylyqtarymyzdy damytu, eldı-mekenderdıŋ, köşelerdıŋ, basqa da obektılerdıŋ ataularyn qazaqşaǧa özgertu maqsatynda jūmystar jürgızdı. «Azat» qozǧalysynyŋ qūrylyp, onyŋ bükılqazaqtyq qoǧamdyq-saiasi rölınıŋ küşeiuıne bailanysty jergılıktı memlekettık bilık organdarymen bırlesıp, ūlttyq maqsattar üşın auqymdy ıs-şaralar jürgızdı. 1991 jyldyŋ qyrküiek aiynda Almatyǧa baryp, egemendık üşın alaŋǧa jinalǧan azatkerler arasynda 2-3 kün qatysyp, «Azat» basşylarymen kezdesken. Säbetqazy Aqataimen hat jazysyp, telefon arqyly söilesıp tūrdy. «Azat» gazetın oblysta taratuǧa, jazdyrtuǧa üles qosty. Sondai-aq arab tılınde bılımı bar maman retınde 1989 jyldan bastap arab tılı, islam şarttary, qūran oqyp, jaza bılu, arab qarıpındegı qazaqşa jädit jazuyn üiretu boiynşa kurstar aşyp jürgızdı. Oblystaǧy eldı mekenderde meşıtter aşu, islam qūndylyqtaryn igeru maqsatyndaǧy jūmystarǧa ūiytqy boldy.
1992 jyly mamyr aiynyŋ (2-3-4) basynda Kökşetauda Sıbır jäne Soltüstık Qazaqstan kazaktary krugınıŋ ötuıne qarsy toitarys berıldı. Kökşetau jäne onyŋ ainalasyndaǧy qazaq bauyrlarǧa mälımdeme jasap, üş-tört myŋǧa juyq jıgıtter alaŋda tūryp, krug ötetın jerdı qorşap aldy, aqyry soŋynda kazaktardy avtobustarmen polisiia men äskeriler qorǧaştap, sonau kelgen jaqtaryna qarai alyp kettı. Osy ısterdıŋ basy-qasynda ūiymdastyruşylyq tanytyp, belsene kürestı. Odan soŋ osy jyly 1992 jyldyŋ jazynda (mausym) Petropavl qalasyndaǧy osy siiaqty kazaktar krugın ötkızuge toitarys beru üşın oŋtüstık ölkeden arnaiy Almaty-Petropavl poiyzymen tūtas eşalon bolyp kelgen azatkerlerge qoldau körsetu üşın kölıkter jaldap baryp, bırqatar jıgıttermen bırge Qyzyljardaǧy alaŋda boldy. Onyŋ soŋy kazaktar krugın ötkızbei, olardy sonau Qorǧan qalasyna deiın aparyp tastauymen aiaqtalǧan edı.
Sonymen qatar «Azat» qozǧalysy atynan sailanǧan Kökşetau oblystyq mäslihatynyŋ deputaty retınde de halyqtyŋ äleumettık, bılım, qoǧamdyq-saiasi mäselelerımen ainalysyp, mäslihat deŋgeiınde oblys äkımımen de el igılıgı jolynda jūmystar atqardy.
KÜMISBEK Amanqūl Kümısbekūly
1944 jyly 6 mamyrda Oŋtüstık Qazaqstan oblysy, Töle bi audanynyn Qaratas (qazırgı Eltai) auylynda tuǧan. Bılımı joǧary, mamandyǧy - injener-mehanik. 1968 jyly Qazaq himiia-tehnologiialyq institutyn bıtırgen. 1989-1992 jyldary «Qazaqstan täuelsız jastar odaǧy» men «Alaş» ūlt-azattyk partiiasynyŋ saiasi-qoǧamdyq, ūiymdyq-qūqyqtyq ıs-äreketterıne qoldau körsetedı. Sol äreketterı üşın ärdaiym ūlt mäselesın köteredı, qoǧamǧa Konstitusiiany būrmalap ūǧyndyrady, kompartiialyq-keŋestık ükımet saiasatyn tüsınbeidı jäne oǧan qarsy degen «kınälaumen» qyzmet oryndarynda qudalanǧan, jūmysynan jäne KOKP qatarynan şyǧarylǧan.
«Azamat» ūiymynyŋ müşesı (1990 jyly), adam qūqyǧyn qorǧau jönındegı «Almaty-Helsinki-Parij» demokratiialyq komitetınıŋ jauapty hatşysy (1991-1995 jj.). Qazaqstan azamattyq «Azat» qozǧalysynyŋ müşesı retınde onyŋ jūmystaryna belsene aralasty. 2005-2008 jyldary Respublikalyq «Ūlt taǧdyry» qozǧalysynyŋ Oŋtüstık Qazaqstan filialyn basqardy.
QABYL-FAZYL Qajybai (1940-2016 jj.)
1940 jyly Kökşetau oblysynda tuǧan. Qazaq Memlekettık universitetınıŋ jurnalistika fakultetın bıtırgen (1967). Filosofiia ǧylymdarynyŋ kandidaty, professor, publisist-jurnalist.
1960-jyldardyŋ ortasynan bastap Pavlodar oblystyq televideniesınde, 1967 jyldan berı Kökşetau telestudiiasynyŋ redaktory, alǧaş ret qazaq tılındegı habarlardy ūiymdastyruşy boldy. Keiın Kökşetau pedagogikalyq institutynda aǧa oqytuşy, dosent bolyp, ǧylymi ärı pedagogtık jūmystarmen ainalysty. 1990 jyldardan bastap Janat Qasymov ūiymdastyrǧan Kökşetau universitetınıŋ, keiın «Kökşe» akademiiasynyŋ oqytuşy professory bolyp ömırınıŋ soŋǧy jyldaryna deiın jūmys ıstedı.
1991 jylǧy aqpanda Kökşetau oblysyna (Burabaiǧa) «Azat» qozǧalysyn qūruşylar Mihail Esenaliev, Batyrhan Därımbetov, Marat Şormanov arnaiy saparmen kelıp, halyqpen kezdesu ötkızdı, baǧdarlamalaryn tanystyrdy. Osy kezdesuden soŋ ol 1991 jyly «Azat» qozǧalysynyŋ oblystyq filialyn qūruda erekşe belsendılık tanytty. «Azat» qozǧalysynyŋ oblystyq qūryltaiyn şaqyruǧa zor üles qosty. Alǧaşqy qūryltai jiynynda J. Qasymov oblystyq filialdyŋ töraǧasy, al Q. Qabyl onyŋ orynbasary bolyp bırauyzdan sailandy. Ol oblystyŋ audandary men qalalarynda «Azattyŋ» bastauyş ūiymdarynyŋ qūryluyna küş saldy. Būdan soŋ maŋyzdy mäselelerge orai jiyndar ötkızuge bastamalar jasap, el men jer, täuelsızdık üşın kelelı mäseleler köterıp otyrdy. «Azat» töraǧasynyŋ atqaruşy orynbasary retınde negızgı jūmystardy üilestıruşı boldy. «Azatqa» müşe bolǧan, elım, jerım degen azamattardyŋ basyn jiı qosyp, täuelsızdıgımızdıŋ tolyq ornauyna, ūlttyq müddelerımızdıŋ şeşımın tabuǧa, bilıkpen tiıstı jūmystar jürgızuge qatysty mäselelerdı ūiymdastyra bıldı.
Almatydaǧy Respublikalyq «Azattyŋ» ortalyq ştabymen jäne basşylarymen ünemı bailanysta boldy. Ol jaqqa jiı ıssaparǧa şyǧyp, ondaǧy jinalystarǧa Q. Qabyl qatysyp keletın. Qozǧalystyŋ «Azat» gazetınıŋ oblystaǧy menşıktı tılşısı qyzmetın qosa atqardy. Onyŋ sol kezdegı publisistikalyq maqalalary qoǧamnyŋ şynaiy bet-perdesın aşyp, ülken rezonanstar tuǧyzyp otyrdy. «Azat» gazetınıŋ halyq arasynda taraluyna, jazyluyna jan-tänımen jūmystar jürgızdı. «Azat» qairatkerı S. Erǧali özınıŋ «Qazaq ünı» gazetıne bergen sūhbatynda (2010 jylǧy 11 qazan) «...Ol kezde «Azat» şaruaşylyǧyn Marat Şormanov atqaru komitettı basqaru arqyly quatty ūiymǧa jetelei bastaǧan. Menı Batys aimaqqa, Qajybai Qabylovty Soltüstık aimaqqa üilestıruşı ettı. «Azat» gazetı ırkılmesten şyǧyp, Batyrhan Därımbet onyŋ bas redaktory boldy. Söitıp şaşyraǧan ūlttyq äleuet bır ūiymǧa bırıgıp, yqpaldy saiasi küşke ainaldy» dep jazady.
Q. Qabyl keiın özınıŋ belsendı körınuı arqasynda «Azattyŋ» türlı ūiymdyq almasulary barysynda Respublikalyq «Azat» qozǧalysy töraǧasynyŋ orynbasary lauazymyna deiın köterıldı. Ol ortalyqtaǧy ısterımen qosa, soltüstık öŋırdegı jäne Kökşetau oblysyndaǧy özınıŋ qoǧamdyq-saiasi mındetterın tabandylyqpen oryndai bıldı.
Qajybai Qabyl-Fazyl elımızdıŋ täuelsızdıkke tolyq qol jetkızıp, ışkı- syrtqy saiasatymyzdy ornyqtyrǧannan keiın «Azattyŋ» ydyrap, soŋǧy ıs-qimyldaryn jürgızgenşe küresıp keldı. Ol būdan keiın de küresın toqtatqan joq edı. Özınıŋ qarymdy qalamymen ötkır maqalalaryn ömırınıŋ soŋyna deiın basqa da būqaralyq aqparat qūraldarynda jariialap otyrdy.
«Azat» jolynda ömırın arnaǧan Qajybai Qabyl-Fazyl 2016 jyly 7 qazanda Kökşetau qalasynda dünieden öttı.
QADYRBAI Aisūlu
1950 jyly 21 qaraşada Batys Qazaqstan oblysy, Qaratöbe audanynyŋ Qosköl degen jerınde düniege kelgen. Mamandyǧy - filolog, 1972 jyly Abai atyndaǧy QazPİ-dı bıtırgen. Qazaq radiosynyŋ qazaq qyzdarynan şyqqan tūŋǧyş menşıktı tılşısı. Oral oblysynda osy qyzmettı atqara jürıp, 1987 jyly Oral qalasynyŋ ortalyǧynda alǧaşqy qazaq synybyn, 1988 jyly «Şolpan» atty qazaq balabaqşasyn aşuǧa mūryndyq boldy.
1990 jyly halykaralyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ Oral oblystyq bölımşesıne basşy boldy. Aisūlu basşylyq etken būl bölımşe reseilık martynovşylardyŋ Oral kazaktaryna Batys aimaqtan avtonomiialyk respublika qūryp bermekşı bolǧan arandatu äreketterıne qarsy 1991 jyldyŋ qyrküiek aiynda «Azat» qozǧalysymen bırlesken Bükılrespub- likalyq beibıt narazylyq aksiiasyn basty ūiymdastyruşylardş bırı bolyp, jaŋaşa otarşyldyk jospardyn jüzege asuyna der kezınde şeşımdı toitarys berdı. Qadyrbaevanyn Oral oqiǧasyna saiasi baǧa berudı talap etıp, on bır kün aştyqta otyruy nätijesınde prezidenttık arnaiy komissiia qūrylyp, ol jemıstı jūmys ıstedı. Qorytyndysynda, «Patşalyq Reseige qyzmet etken Oral kazak äskeri küşınıŋ 400 jyldyǧyn toilaimyz» degen top, Oral jūrtşylyǧynyŋ aldynda özderın aiypty sezınıp, kışıreigen mınez tanytty. Oqiǧaǧa bükıl Qazaqstan kölemınen qatysuşy azamattardyŋ üstınen qozǧalǧan qylmystyq ıs te toqtatyldy. 90-jyldarda Aisūlu hanym Almatyda «Azat» qozǧalysy basşylarynyŋ bırı, «Atajūrt» halyq maidanynyŋ jetekşısı retınde jerdı jekemenşıkke berıp, satu saiasatyna qarsy der kezınde köregendıkpen dabyl qaǧuymen közge tüstı.
QALİǦOJİN Ermek Sovethanūly
1965 jyly 15 tamyzda Şyǧys Qazaqstan oblysy, Kürşım audanynda düniege kelgen. Mamandyǧy - därıger, 1990 jyly Semei medisina institutyn bıtırgen.
Şyǧys Qazaqstanda «Azat» qozǧalysyn ūiymdastyruşylardyŋ bırı. 1991-1993 jyldary Öskemen qalalyq «Azat» qozǧalysynyŋ töraǧasy boldy. «Azat» qozǧalysynyŋ tört qūryltaiynyŋ delagaty, 1991-1993 jyldary osy qozǧalystyŋ Ortalyq Keŋesınıŋ müşesı. 1991-1994 jyldary Öskemen qalalyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ belsendı müşesı bolyp, qazaq jastarynyŋ arasynda qazaq tılınıŋ märtebesın köterude, tarihi, köne jer ataularyn qaitaru, bılım ordalarynda ūlttyq qūndylyqtardyŋ student jastardy tärbieleudegı yqpalyn arttyru jolynda eleulı jūmystar atqarǧan.
Öskemen qalasyndaǧy 1991-1993 jyldardaǧy slavian, orys ūltşyl ūiymdarynyŋ Jeltoqsan köterılısınıŋ kūrbandaryn sipattaudaǧy terıs piiǧyldaryna bailanysty qarsy şaralar, şeru jäne jiyndar ūiymdastyruǧa qatysqan.
QALİEV Maqsūt Mälıkūly
1947 jyly säuır aiynda Pavlodar kalasynda tuǧan. Mekteptı 1965 jyly bıtırgen. Bılımı joǧary, mamandyǧy - injener-mehanik. 1986 jylǧy jeltoqsan köterılısı kezınde belsendılık körsetıp, osy oqiǧaǧa qatysqandardy qaralaǧan nasihattaǧandarǧa aşyq qarsylyq bıldırdı.
Pavlodar oblystyk partiia komitetınıŋ ekınşı hatşysy Şäkärımovtyŋ ornyna jeltoqsan oqiǧasyna qatysqandardy jazalauşylardyn bırı - Meşeriakovty qoiuǧa qarsylyq ūiymdastyryp, onyŋ qyzmetten ketuıne bailanysty aşyq talaptar qoiǧan äreketter jasady. Osy talaptardyŋ oryndaluyna qol jetkızdı. 1990 jyldyŋ aqpan aiynda jergılıktı ūlt patriottarymen bırıgıp, Pavlodar qalasynda «Qazaq tılı» qoǧamyn qūrady. 1991 jyldyŋ nauryz aiynda Pavlodar oblystyq Azat qozǧalysynyŋ bırınşı qūryltaiyn ūiymdastyruǧa atsalysyp, oblystyq azat qozǧalysynyŋ üilestıru keŋesıne müşe bolyp sailandy. Ol 1991 jylǧy tamyz aiynda bolǧan GKChP arandatu ısterıne qarsy miting ūiymdastyryp, demokratiiany qorǧap qaluda belsendılık bıldırdı. Oral qalasyndaǧy kazaktardyŋ arandatu şaralaryn toqtatuǧa arnaiy baryp qatysqany üşın qamauda bolǧan. Ermakqa qoiylǧan eskertkıştı alyp tastau jūmysyna belsendı qatynasty.
QANİ Arman
Qani Arman Baqtanūly 1954 jyly, 22-aqpanda Pavlodar qalasynda tuǧan.
Arman – Jaiau Mūsanyŋ jienşary jäne Mädidıŋ atalas aǧaiynynyŋ ūrpaǧy. Arqanyŋ ekı bırdei küresker aqyn-kompozitoryn ömırde de, önerde de ülgı tūtqan.
Keŋestık kezeŋde, jasöspırım şaǧynda elımızdıŋ egemendıgın köksegen bır top serıgımen bırge «Jas ūlan» atty jasyryn saiasi ūiym qūryp, soǧan jetekşılık etken, otarşyldyqqa qarsy öleŋder jazǧan. Ūiymdy 1970 jyly Memlekettık qauıpsızdık komitetı äşkerelegen soŋ «Ūlttyq saiasat mäselelerındegı öreskel saiasi-ideialyq qatelıgı üşın» degen aiyppen komsomol qatarynan şyǧarylǧan jäne oqu-ülgerım tabelıne tärtıbı – «3» degen baǧa qoiylyp, №3 mektep-internattan da quylǧan (Pavlodar qalalyq komsomol komitetınıŋ jas ūlandar ısıne bailanysty 1970 jyldyŋ säuır aiynda ötkızgen biurosynyŋ hattamasy oblys memlekettık arhivınde saqtauly). Söitıp, Arman kämelet jasyna jetpei «saiasi senımsız» adamdar sanatyna jatqyzylyp, saiasi qysymǧa ūşyraǧan: bılım alu qūqyna qol sūǧylyp, baspasöz bostandyǧyna şekteu qoiylǧan. Sonyŋ saldarynan ūzaq jyldar boiy jūmysşy bolyp ıstegen. Sonda da mūrat-müddesınen taimaǧan.
1986 jyly Pavlodarda bır top serıgımen Almatydaǧy jeltoqsanşylarǧa ün qosuǧa ärekettendı, 1989-1990 jyldary «Nevada-Semei», «Azat» qozǧalystarynyŋ, «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ oblystyq ūiymdaryn qūruǧa atsalysyp, qoǧamdyq-saiasi ısterge belsene aralasty. Halyqaralyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ I Qūryltai sezıne (1989 jyl, 22 qyrküiek, Almaty) delegat retınde qatysty.
Arman Qani orta mekteptı de (1976 j.), joǧary oqu ornyn da (PMU-dyŋ filologiia fakultetı, 1995 j.) öz qūrby-qūrdastarynan köp keiın, syrttai oqyp tamamdaǧan.
1991 jyldardan berı BAQ salasynda jurnalistık qyzmet atqaruda. «Nevada-Semei», «Azat» qozǧalystarynyŋ ıs-äreketterı jaiynda materialdar daiyndap, jariialaǧan. 1992 jylǧy nauryzda Ermak eskertkışınıŋ alynuy turaly jaŋalyqty oblystyq radiodan öz dausymen habarlaǧan, ıle osy oqiǧaǧa bailanysty ötkızılgen mitingıden 40 minuttyq radioreportaj jasaǧan. Armannyŋ aqyndyq, jurnalistık şyǧarmalarynda bodandyq pen täuelsızdık taqyryptary keŋ oryn alǧan.
Keŋestık kezeŋde qoǧamnyŋ ögei ūly tärızdı kün keşken Arman Qani qazırgı egemen eldıŋ qadırmendı azamattarynyŋ bırı sanalady – bırneşe jyr jinaqtyŋ avtory, respublikalyq, oblystyq müşäiralardyŋ jeŋımpazy, jüldegerı, «Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı», «Pavlodar qalasynyŋ qūrmettı azamaty», «Baianauyl audanynyŋ qūrmettı azamaty» ataqtarynyŋ, Halyqaralyq «Alaş» ädebi syilyǧynyŋ, «Tıl janaşyry» qūrmet belgısınıŋ iegerı. Sondai-aq memlekettık organdar men qoǧamdyq ūiymdardyŋ medaldarymen, qūrmet gramotalarymen marapattalǧan. Qazaqstan Jazuşylar odaǧy Pavlodar oblystyq filialynyŋ direktory, «Qazaq tılı» qoǧamy oblystyq filialy «Ertıs didary» gazetınıŋ redaktory bolyp eŋbek etedı. Oblystyŋ qoǧamdyq, saiasi, mädeni, ädebi ömırıne aqyn, jurnalist, qoǧam qairatkerı retınde belsene aralasuda.
Zaiyby Baqyt ekeuı ekı qyz tärbielep ösırıp, olardan tört jien körıp otyr.
QASYMOV Janat Jaqypseiıtūly
Soltüstık Qazaqstan oblysynyŋ tumasy. Qazaq Memlekettık universitetın bıtırgen. Fizik-matematik, ǧylym doktory, professor.
Kökşetau pedagogikalyq institutynda oqytuşy, dosent boldy. Qaita qūru zamanynda naryq qoǧamyna ötu bastalsymen-aq qyzmetımen qosa jeke käsıpkerlıkpen ainalysty. Jekemenşık oqu ūiymdaryn qūrdy. «Kökşe» orta bılım beru ortalyǧyn (mektep-gimnaziia-lisei), «Kökşe» universitetın (1993) qūryp (keiın «Kökşe akademiiasy) onyŋ rektory, prezidentı qyzmetın atqardy, jaŋaşyldyqty alǧaş igergen Kökşetaudaǧy ısker jıgıtterdıŋ bırı. Sonymen qatar 1990 jyldardyŋ basynan berı ūlttyq qūndylyqtardy igeruge, ruhani jaŋaruǧa bastamalar jasady. Oblystyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ basqarma müşesı bola jürıp, 1991 jyly «Azat» qozǧalysynyŋ oblystyq filialyn qūruda erekşe ıskerlık tanytty. Onyŋ aldynda 1991 jylǧy aqpanda Kökşetau oblysyna (Burabaiǧa) «Azat» qozǧalysyn qūruşylar Mihail Esenaliev, Batyrhan Därımbetov, Marat Şormanov arnaiy saparmen kelıp kezdesu ūiymdastyryp, «Azattyŋ» baǧdarlamasymen tanystyrǧan bolatyn. «Azat» qozǧalysynyŋ oblystyq qūryltaiyn şaqyryp, ülken jiyn ötkızuge mūryndyq jasady. Osy jiynda J. Qasymov oblystyq filialdyŋ töraǧasy bolyp bırauyzdan sailandy. Jıgıtterdıŋ basyn qosyp, baǧyt-baǧdar körsettı. Onyŋ ǧimaraty (būrynǧy oblystyq partiia komitetınıŋ saiasi-aǧartu üiı) men kabinetı azatkerlerdıŋ ortalyq ştabyna ainaldy. J. Qasymovtyŋ basşylyǧymen oblys audandarynda «Azattyŋ» bastauyş ūiymdary qūryldy. Ol «Azat» ūiymdastyrǧan ıs-şaralar men jūmystardyŋ qarjylyq mäselelerın şeşuge özı jeke demeuşılık jasap otyrdy. «Azattyŋ» bırqatar belsendı müşelerın özınıŋ oqu oryndaryna jūmysqa tartyp, eŋbekaqysyn töleu arqyly yntalandyryp keldı. Oblystaǧy äleumettık, qoǧamdyq-saiasi jūmystarǧa ūlttyq közqaras tūrǧysynan belsene kırısıp, qozǧalys müşelerın osy ısterge ūiymdastyra bıldı. 1994 jyly aqpanda 1-şaqyrylǧan Parlamentke jäne jergılıktı ökıldı atqaruşy organdarǧa alǧaşqy demokratiialyq sailau barysynda «Azattyŋ» oblystyq filialy atynan ärbır okrugke bırneşe kandidattardy ūsynyp, tırkeuge küş saldy. J. Qasymov ta Parlament deputattyǧyna ūsynylǧan bolatyn. Alaida, bilık ony ötkızuge mümkındık bermedı. Tek oblystyq mäslihatqa bır deputatty ǧana ötkızuge mümkındık tudy.
J. Qasymovtyŋ jäne basqa da kökşetaulyq azamattardyŋ (Nūrmūhamed Ahmetovtıŋ) bastamasymen Kökşetau öŋırınde 1991 jyly Abylaihannyŋ tuǧanyna 280 jyldyǧy, 1992 jyly Kenesary hannyŋ 190 jyldyǧy respublika kölemınde joǧary memlekettık deŋgeide atalyp öttı. Kökşetauda jäne Qyzyljarda 1992 jyly (mamyrda jäne mausymda) Soltüstık Qazaqstan jäne Sıbır kazaktary krugın ötkızuge jergılıktı halyqtyŋ qarsylyq tanytuyn ūiymdastyryp, bilıkpen jäne kazaktardyŋ ökılderımen kelıssözder jürgızuge qatysty. Nätijesınde kazaktar krugın ötkızuge jol berılmedı.
J. Qasymov sondai-aq Şoqannyŋ atasy Uälihannyŋ jerlengen jerın tauyp, qūlyptasyn qalpyna keltıruge jäne «Kenesary jolymen» ekspedisiiasy jobasyn qarjylandyryp, basqa da şaralardy ūiymdastyruǧa belsene aralasty.
QİBASOV Meirambai Bisembaiūly
Qibasov Meirambai Bisembaiūly 1946 jyly mamyr aiynyŋ 1 jūldyzy künı Türkmenstan Respublikasy Krasnovodsk audanyna qarasty Qoşoba auylynda düniege keldı. 1964-67 jyldary Türkmen polttehnikalyq instituty mūnai fokultetınıŋ käsıporyn mamandyǧy boiynşa oqyǧan. Eŋbek jolyn 1967 jyly «Özen» mūnai käsıpşılıgınde operator bolyp bastady. 1967-1969 jyldary keŋes armiiasy qatarynda qyzmet atqardy. 1969-1972 jyldary mūnai öndırıs salasynda eŋbek jolyn jalǧastyrdy.
Özınıŋ tabiǧi talantyna bailanysty eŋbek jolynda qyzmet jasap jürıp Meirambai Bisembaiūly 1967 jyldan Aqtau qalasynda şyqqan «Ogni Mangyşlak» (Qazırgı «Ogni Mangistau») gazetınıŋ ştattan tys tılşısı boldy. Keiın ol jurnalistık jūmysqa şaqyrylyp, baspasöz qyzmetıne tüpkılıktı auysty.1972 Özen audandyq «Jaŋarǧan Maŋǧystau» gazetınde qatardaǧy qyzmetker, 1973 jyly jaŋadan aşylǧan Maŋǧystau oblystyq «Kommunistık jol» gazetınıŋ kışı ädebi qyzmetkerı, ädebi qyzmetkerı, aǧa ädebi qyzmetkerı qyzmetterın atqardy. 1990 jyly Jaŋaözen qalalyq «Jaŋaözen» gazetınıŋ, 1994-1995 jyldary oblystyq «Maŋǧystau» gazetınıŋ bas redaktory boldy. Qazır «Maŋǧystau» gazetınıŋ şoluşysy.
Meirambai Bisembaiūly oblysqa, respublikaǧa belgılı körnetı jazuşy jäne aqyn. Ol bügıngı Äl-Farabi atyndaǧy Qazaq memleketık universitetınıŋ jurnalistika fokultetınıŋ tülegı. 1975 jyldan Qazaqstan Jurnalister odaǧynyŋ müşesı. Onyŋ «Aman bol, ata jūrtym», «Ömır örnekterı», «Ar-ekı, ūiat-üş ärıp» maqalalar, öleŋder, publistikalar, novellalar, etiudter jinaqtary respublikalyq baspadan jaryq kördı. Qoǧamǧa sıŋırgen eŋbegı, jūmysta abyroily qyzmetı üşın ol oblys äkımınıŋ Qūrmet gramotasymen, Alǧys Hatymen, «Maŋǧystau oblysynyŋ 35 jyldyǧy», «Jaŋaözen qalasynyŋ 40 jyldyǧy» tös belgılerımen marapattaldy. Meirambai Bisembaiūly sonymen bırge elge tanymaly aitysker aqyn. Audandyq, qalalyq, oblystyq aqyndar aitysynyŋ jäne müşäiralarynyŋ jüldegerı.
Qibasov Meirambai Bisembaiūly 1989 jyldan «Parasat» qoǧamdyq-saiasi demokratiialyq qozǧalysynyŋ müşesı.
Meirambai Bisembaiūly «Parasat» qozǧalysynyŋ qūryluyna jäne oblysymyzda jariia demokratiianyŋ damuyna özındık ülesın qosqan saiasi tūlǧa. «Parasat» qoǧamdyq-saiasi demokratiialyq qozǧalysynyŋ tūŋǧyş töraǧasy Saiyn Nädırūly Şapaǧatovtyŋ bastamalaryn qoldap, kezınde «Jaŋaözen» gazetı arqyly «Parasat» qozǧalysynyŋ alǧaşqy jarǧysy men baǧdarlamasyn jariialady. Osyndai batyl qadamdarymen ol qoǧamdyq ūiymnyŋ közdegen maqsatynyŋ uaqytynda halyqqa jetuıne zor ülesın qosty. «Maŋǧystau» gazetınıŋ bas redaktory bolǧan uaqytta da ol basqarǧan gazet betterınde saiasi äleumettık mäseleler töŋıregınde batyl maqalalar men ūsynystar jaryq kördı. Qazır de osy gazet ūjymynda eleulı eŋbek jolymen körınude.
Meirambai Bisenbaiūlyn ölkemızden şyqqan qalamger ülken talan iesı, ölkemızge, elımızge eŋbegı sıŋgen abzal azamat, qoǧam qairatkerı. Ūl, qyz tärbielep ösırgen abzal äke, ülgılı otbasynyŋ otaǧasysy. Qazır ol Aqtau qalasynda tūrady.
QOŞTAIŪLY Mailybai (1940-2008)
Mailybai Qoştaiūly 1940 jyly jeltoqsan aiynyŋ 18 jūldyzynda Jarmyş auylynda (Alǧabas kolhozy) düniege keldı. Äkesı Qoştai men şeşesı Begeidıŋ qyzy Täjık kolhoz jūmysşysy bolyp, auyl şaruaşylyǧynyŋ örkendeuıne öz ülesterın qosyp, qoǧamǧa adal eŋbek etken jandar.
Mailybai otbasynda ekı ūl, ekı qyz bolyp östı. Mektep tabaldyryǧyn 1950 jyly Qaraqūmnyŋ Būǧabai ortalyǧynan bastaǧan ol qalǧan oqu jyldaryn Jarmyş orta mektebınde aiaqtady.
Mailybai Qoştaiūly 1958 jyldyŋ küzınen bastap, mal şaruaşylyǧynda jūmys jasady. Ol şaruanyŋ yŋǧaiyna bailanysty Qūryq, Jyŋǧyldy, Ūştaǧan, Qyzan eldı mekenderı şaruaşylyǧymen aralas-qūralas otyryp, mal baqty.
1961 jyly 24 qazanda onyŋ otbasy Samǧa köşıp keldı. Osy aimaqty ol 8 jyl mekendep, keiın 1969 jyly qyrküiek aiynda Jarmyşqa qaita köşıp keldı.
Mailybai Koştaiūly 1969 jyly Aqmola qalasyndaǧy bır jyldyq mamandyq alu oquyn bıtırıp kelıp, auylda 1970 jyldan bastap, qūrlys şeberı bolyp jūmys jasady. Ol özınıŋ sanaly ömırın Jarmyş şaruaşylyq ūjymynyŋ belsendı müşesı bolyp ötkızdı. Ūjymşarda kadr bölımınıŋ meŋgeruşısı, agranom taǧy basqa qyzmetter atqardy. Auylda alma ösırıp, bau-baqşanyŋ örkendeuıne öz ülesın qosty. Ol qai qyzmette bolsa da adal qyzmet atqaryp, özınıŋ jūmysyna jauapkerşılıkpen qarap, özgeden sony talap ettı. Ölkenıŋ örkendeuıne qosqan eŋbegı üşın ol auyl, audan, oblys basşylarynyŋ maqtau qaǧazy, alǧys hat, baǧaly syilyqtarymen marapattaldy.
Mailybai Qoştaiūly auyl, ölke şaruaşylyǧyndaǧy jetıstıkter men kemşılıkterdı audan, oblys, respublikalyq gazetter beterınde maqala retınde jariialap otyratyn talanty jurnalist. Onyŋ problemalyq syni maqalalary audan, auyl şaruaşylyq jaǧdaiynyŋ oŋaluyna, tūrǧyndardyŋ äleumettık jaǧdaiynyŋ oŋ nätijelerge bet būruyna äserın tigızgenı anyq.
Mailybai Qoştaiūly qoǧamdyq jūmystarǧa belsene aralasty. Auyldyŋ mädeni-öner salasynyŋ damuyna öz ülesın qosty. 1990 jyldan «Parasat» qozǧalysynyŋ, 2003 jyldan «Aqjol» (keiın «Azat) partiiasynyŋ müşesı boldy.
Mailybai Qoştaiūly otbasynda 6 bala 7 qyz düniege keldı. Qaitys bolǧan 2 balasynan basqalary qazır ömırden öz ornyn tauyp, ömır sürıp jatyr.
Qoǧamǧa özındık közqarasy bar, aptal azamat 2008 jyly 4 qazan aiynda 68-ge qaraǧan şaǧynda kenetten qaitys boldy.
QİLYBAEVA Aisyrǧa
(1949 – 2012)
Aisyrǧa Qilybaeva 1949 jyly 15 jeltoqsanda Maŋǧystau audanyna qarasty Şaiyr eldı mekenınde düniege kelıp, Beineu audanyndaǧy Sam öŋırınde ösken. Aqtöbe mädeni-aǧartu tehnikumyn, qazaq qyzdar pedagogikalyq institutyn bıtırgen, mädeni aǧartu qyzmetkerı, aqyn.
1969 jyly jaŋadan qūrylǧan «Sam» sovhozynda mädeniet üiınıŋ meŋgeruşısı bolyp eŋbek jolyn bastaidy. 1973 jyly Beineu audandyq mädeniet bölımınıŋ şaqyruymen audandyq kıtaphananyŋ qūryluyna bailanystyqyzmet auystyrady. 1980 jyly Maŋǧystau audandyq balalar kıtaphanasyn basqarady. 1984-1986 jyldar aralyǧynda Maŋǧystau audandyq mūrajaiynyŋ ırgetasyn qalap, audan eŋbekkerlerınıŋ qūrmetıne bölengen. 1987-1989 jyldary oblystyq balalar kıtaphanasynda, 1989-1993 jyldary oblys ortalyǧyndaǧy №11 orta mektepte bibliograf bolyp qyzmet ıstedı. 1994-1996 jyldary Maŋǧystau oblystyq Qazaq tılı qoǧamynyŋ töraiymy mındetın atqardy.
A.Qilybaeva käsıbi qyzmetımen qatar qoǧamdyq qoǧamdyq jūmystarda belsendılıgımen tanymal. 1970-1973 jyldar aralyǧynda «Sam» sovhozynda sehtyq komsomol ūiymynyŋ hatşy qyzmetınde jürgende nauqandyq jūmystarǧa auyl jastaryn ūiymdastyryp, aldyŋǧy qatarly körsetkışterge qol jetkızdı. Bırneşe diplomdarmen, gramotalarmen marapattalǧan. 1970-1975 jyldary «Jaŋa ömır» gazetınıŋ ştattan tys tılşısı bolyp jürgende «Qyz namysyn oilasaq» degen aidar aşylyp, osy aidardyŋ tūraqty jürgızuşısı boldy. 1980-1985 jyldary Maŋǧystau audandyq mädeniet qyzmetkerlerı arasynda äielder komitetınıŋ töraiymy bolyp sailandy.
Aisyr 1989 jyldan «Parasat» qozǧalysynyŋ belsendı müşesı jäne onyŋ tūŋǧyş töraǧasy Saiyn Şapaǧatovtyŋ senımdı saiasi serıkterınıŋ bırı. Ol 1991 jyly 4 jeltoqsan künı «Arman» klubynda ūiymdastyrylǧan qaraly jiynda Saiyn Nädırūly Şapaǧatovqa arnap arnaiy qoştasu mūŋyn şyǧaryp, «joqtau» aitqan tūlǧa.
1989-1992 jyldary «Parasat» qoǧamy janyndaǧy «Tamşaly» ädebiet jäne öner bırlestıgınıŋ jetekşısı bolyp, Saiyn Şapaǧatovtyŋ qoldauymen alǧaş ret oblystyq «Mūsylman äielderı» saiysyn ūiymdastyrdy. Respublikaǧa belgılı talanttar, aqyn Fariza Oŋǧarsynova, küişı – Myrzaǧūl Panaev, jyrşy-termeşı – Jaqsylyq Eleusınov, t.b. halyq kezdesulerın ötkızdı.
Aqyn Aisyrǧa Qilybaiqyzy Maŋǧystau öŋırınıŋ mädeni-aǧartu, ideologiia salasynda özındık orny bar talantty qalamger. 2 ret kollektivtık jinaqtarǧa öleŋderı endı. 2004 jyly «Jyr däuren» atty kölemdı öleŋder jinaǧy jäne 2009 jyly «Ötken künde örnek joq» atty ömırbaiandyq eselık äŋgımelerı, ocherkterı men maqalalary jaryq kördı. Onyŋ öleŋderı jäne maqalalary men äŋgımelerı oblystyq, respublikalyq basylymdarda jiı jariialanyp tūrdy.
Aisyrǧa Qilybaiqyzy üş balanyŋ anasy. Ömırınıŋ aqyryna deiın Aqtau qalasynda tūrdy. Talantty aqyn, abzal ana Aisūlu Qilybaiqyzy 2012 jyly qaraşanyŋ 25 jūldyzy künı kielı Qyryqkez äulie qauymyndaǧy äke-şeşesınıŋ qasyna jerlendı. Onyŋ jarqyn beinesı oqyrman halqynyŋ, el azamattary, şyǧarmaşylyq qauym men siaasi serıkterınıŋ jadynda mäŋgı saqtalady.
QOJA AHMET Hasen Kärımjanūly
1949 jyly tamyz aiynyn 9 künı Taldyqorǧan oblysy, Matai stansiiasynda düniege kelgen. Mamandyǧy - muzyka teoriiasynyŋ mūǧalımı, jurnalist. Almaty memlekettık P.Chaikovskii atyndaǧy muzykalyq uchilişenı jäne äl-Farabi atyndaǧy QazMŪU bıtırgen.
1986 jyly Jeltoksan okiǧasyna belsene qatysuşy jäne ūiymdastyruşylardyŋ bırı degen aiyp taǧylyp, tört jylǧa sottaldy. 1989 jyly «Jeltoqsan» qoǧamdyq komitetın qūruǧa belsene qatysyp, 1990-1994 jyldary osy komitettı basqardy. 1994 jyly AQŞ-tyŋ Minnesota jäne Vaşington qalalarynda resmi jiyndarǧa qatynasyp söz söiledı. 1995 jyly Briussel qalasynda ötken Qazaqstandaǧy ūltaralyq jaǧdai taqyrybyndaǧy konferenniiaǧa qatysty.
2005 jyly «Ūlt taǧdyry» qozǧalysyn qūruǧa atsalysyp, onyŋ bırınşı qūryltaiynda qozǧalys töraǧasynyŋ orynbasary bolyp sailandy. Sonymen qatar, 1993 jyldan «Azat» qozǧalysynyŋ, 2007 jyldan «Jer mäselesın şeşu» halyktyq qozǧalysynyŋ töraǧasy qyzmetterın atqardy.
QOIŞYBAEV Beibıt Orynbekūly
1945 jyly 20 karaşada Jambyl oblysy, Sarysu audany, Baiqadam auylynda (käzırgı Saudakent auyly) qyzmetker otbasynda düniege kelgen. 1968 jyly Qazaq auylşaruaşylyq institutynda injener-mehanik mamandyǧyn alǧan. 2002 jyly dissertasiia qorǧaǧan, tarih ǧylymdarynyŋ kandidaty.
Bekem ömır ūstanymy netijesınde - 1986 jyly 25 jeltoqsanda Qazaq KSR Joǧarǧy Keŋesı Töralqasy apparatynyŋ partiia jinalysynda 17-18 jeltoqsan oqiǧalarynyŋ şyn syryn aşyp söz söilep, partiialyq jäne äkımşılık tūrǧydan jazalandy.
Qaita qūru jyldary tarihtaǧy «aqtaŋdaqtar» jaiynda qalam terbedı. Jiyrma şaqty roman, povest, äŋgıme, publisistika jinaqtarynyŋ avtory. Bükılodaqtyq «Memorial» qozǧalysyn qazaq topyraǧynda örıstetuge qatysyp (1988), sonyŋ negızınde | Qazaqstannyŋ erıktı «Ädılet» tarihi-aǧartu qoǧamyn (1989) ūiymdastyruşylar sapynda jürdı. «Azat»,| «Ūlt taǧdyry» qozǧalystaryn qūruǧa katysty, ūiymǧa töraǧa orynbasary bolyp sailandy, basqa da ükımettık emes ūlttyq ūiymdardyŋ «El qorǧany», «Allajar - qoldau qory», «Ruh», «Tanym» klubtary, «Küretamyr» ıs-şaralaryna atsalysyp keledı.
QONDYKEROVA Svetlana Qabidollaqyzy
1947 jyly 29 mamyrda Altai ölkesı (Resei), Slavgorod qalasynda tuǧan.
1990-1994 jyldary Pavlodar oblysynda «Azat» qozǧalysyn qūryp, oǧan jetekşılık jasady. Osy jyldary «Azat» qozǧalysy täuelsız kazaq elınde demokratiialyq qoǧam qūru jolynda oblysta eleulı qyzmet atqardy. Osy qozǧalystyŋ jetekşısı Svetlana Qabidollakyzy Pavlodar öŋırınde qoǧamdyq pıkır tuǧyzyp, Ermak qalasyndaǧy Ermakqa qoiylǧan eskertkıştı alyp, qalanyŋ atyn «Aqsu» dep auystyruǧa mūryndyk boldy. Osy mäselenı ıske asyru kezınde eldı mekender men üi-üidı aralap, ügıt-nasihat jürgızıp, baspasöz betınde maqalalar jariialaudy ūiymdastyrdy.
Qala köşelerınıŋ ataularyn qazaqşalauǧa, öndırısterde ısqaǧazdaryn ekı tılde jürgızuge bıraz eŋbek sıŋırdı.
QUANYŞÄLİN Jasaral Mınäjädinūly
1949 jyly 7 säuırde Aqtöbe oblysy, Äiteke bi audanynyŋ Qarabūtaq auylynda düniege kelgen. Mamandyǧy - filolog jäne zaŋger. 1978 jyly Kirov atyndaǧy QazMU-dy, 1998 jyly äl-Farabi atyndaǧy KazMŪU-dy bıtırgen. 400-den asa maqala, sūhbat t.b. jariialanymdar avtory. 1988 jyly Halyqaralyq «Qazaq tılı» qoǧamyn ūiymdastyruşylardyŋ bırı, onyŋ I jäne II sezderınıŋ delegaty. Almaty qalalyq onomastika komissiiasynyŋ müşesı. 1991-94 jyldary «Azat» qozǧalysy töraǧasynyŋ orynbasary jäne töraǧa mındetın atkaruşy. Türkı halyqtarynyŋ Bükılälemdık Bırınşı Qūryltaiynyŋ delegaty (1993).Ūltaralyq problemalar, jekeşelendıru mäselelerı boiynşa Mäskeu, Praga, Briusselde ötken halyqaralyq konferensiialarda (1994-95) baiandamalar jasady. QR Joǧarǧy Keŋesınıŋ deputaty, adam qūkyǧy boiynşa qosalqy komitet töraǧasy, Jeltoqsan (I oqiǧasy jönındegı Joǧarǧy Keŋes komissiiasynyŋ jauapty hatşysy «Şaŋyraq» QB-nıŋ basqarma müşesı, «Küretamyr» QQ-nyŋ vise-prezidentı.
Oral qalasynda 1991 jyly bolǧan kazachestvonyŋ arandatu äreketterıne qarsy beibıt saiasi narazylyq aksiiasyn ūiymdastyruşylardyŋ bırı boldy. 1990-jyldardaǧy Ermak qalasynyŋ atauyn Aqsu etıp özgertuge jäne ataman Ermaktyŋ eskertkışın qūlatuǧa, Almatynyŋ ortalyq köşelerıne tarihi tūlǧalardyŋ esımderın beruıge, orysşa «Alma-Atanyŋ» Almaty bolyp tüzetıluıne tıkelei mūryndyq boldy. 1986 jylǧy Jeltoqsan köterılısıne bailanysty bilık oryndary men lauazym ielerın jauapqa tartu maqsatynda «Azat» qozǧalysy sezınıŋ talabymen Konstitusiialyq sotta 1993-95 jyldary ötken sot prosesınde talapkerler tobynyŋ jetekşısı boldy. 1993 jyldyŋ qyrküiek aiynda Semei synaq poligonynda jürgızılgen iadrolyk jarylystar zardaptaryn zertteu maqsatynda jūmys ıstegen tūŋǧyş Täuelsız azamattyq radioekologiialyq zkspedisiiany ūiymdastyruşylar men basqaruşylardyŋ bırı boldy.
QYRQYMBAEV Hamit
Aqtöbe oblysy Temır audanynda 1946 jyly 12 mamyrda tuǧan. «Aldaspan» ūiymynda 1990 jyldan bastap müşe, ūiym «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ Aqtöbe oblystyq bölımı bolyp qaita qūrylǧannan keiın qozǧalys belsendısı retınde qyzmet ettı.Qozǧalystyŋ Temır audany boiynşa barlyq şaralary men jūmystaryna belsene aralasty. 1993 jylǧy Keŋkiiaq kentındegı bolǧan mūnaişylar ereuılıne dem berıp, onyŋ nätijelı boluyna atsalysty. Äsırese, oblysqa «Azat» gazetın taratuda mol eŋbek sıŋırdı.
LŪQPAN Qaiyrbek Tüsekenūly
(1948 – 2015)
Lūqpan Qaiyrbek Tüsekenūly 1948 jyly Atyrau (Gurev) oblysy, Qūlsary eldı mekenınde düniege kelgen.
Eŋbek jolyn 1967 jyly «Maŋǧystaumūnaigazbarlau» tresıne qarasty käsıporyndarda jonuşy, būrǧylau qondyrǧylarynda motarist, dizelist, maşinist mamandyqtarymen bastady.
1977 jyly Qazaq politehnikalyq institutynyŋ (Qazırgı Q.Sätbaev atyndaǧy QazNTU) mūnai fokultetınıŋ kündızgı bölımın oqyp bıtırgen soŋ şeber, uchaske bastyǧy, ūŋǧylardy synau jäne bekıtu injenerı bolyp, Qalamqas, Qarajambas mūnai ken oryndaryn paidalanuǧa tapsyru jūmystaryna atsalysty. 1980-1982 jyldary «QazaqstanMūnai» bırlestıgınde uchaske bastyǧy bolyp eŋbek ettı. 1986 jyly Almaty Joǧarǧy partiia mektebınıŋ jurnalistika fokultetın bıtırdı.
1982-1990 jyldary Kommunistık partiianyŋ şaqyrumen keŋes-partiia jūmystaryna belsene aralasty. Fort-Şevchenko qalalyq partiia komitetınıŋ ūiymdastyru bölımınıŋ meŋgeruşısı, al 1988-1989 jyldaryMaŋǧystau oblystyq Halyqtyq baqylau komitetınıŋ ūiymdastyru jūmystary jönındegı töraǧanyŋ orynbasary bolyp qyzmet jasady.
1998-2000 jyldary Aqtau qalasy äkımşılıgınıŋ Ömırzaq kentınıŋ äkımı bolyp qyzmet jasady.
Qaiyrbek Tüsekenūly naryq jaǧdaiyna bailanysty öz aldyna käsıporyn qūryp, nätijesınde 1990 jyldan bügıngı künge deiın «Alahai» JŞS bastyǧy bolyp qyzmet jasap keledı.
Qaiyrbek Lūqpan Tüsekenūly aqyn, jurnalist. 1970 jyldan berı onyŋ öleŋderı, publisistikalyq şyǧarmalary, ocherkterı Respublikalyq, oblystyq baspasözderden üzbei jariialanyp keledı.
Ol 2000 jyldan respublikalyq «Azat», Maŋǧystau oblystyq «Parasat» qozǧalysynyŋ müşesı bolyp, qoǧamdyq jūmystarǧa belsene aralasty. Halyqtyŋ äl-auqatyna, qoǧamdyq özgerıstıŋ qiynşylyǧyna bailanysty özınıŋ közqarasyn şyǧarmasynda aşyq körsetıp, halyqtyŋ mūŋyn jarlady. Onyŋ «Halyq degen qoralaityn qoi emes», «Ataǧa şaǧym», «Özektı janǧa bır ölım», «Beket Ata toiyna şaşu» taǧy basqa öleŋderınde bügıngı qoǧamdaǧy teŋsızdıkter men halyq basyna tüsken qiynşylyqtardy özek etıp jyrlady.
Qaiyrbek Tüsekenūly Aqtau qalasynyŋ tūrǧyny. Ol jūbaiy Jūmagülmen bırge ūl-qyz ösırıp, onyŋ qyzyǧyn körıp otyrǧan abzal äke, asqar tau edı. Sūm ajal kenetten 2015 jyly aramyzdan alyp kettı.
MAJYR Zamanbek Äbdırahmanūly
1941 jyly 5 aqpanda Şyǧys Qazaqstan oblysy, Jarma audany, Syntas auylynda düniege kelgen. Mamandyǧy - matematika, fizika mūǧalımı. Öskemen pedagogikalyk institutyn bıtırgen.
1989 jyldary Tavriia audanynda qazaq mektepterınıŋ jabyluyna qarsy narazylyq şaralaryna belsene aralasyp, Saratov auylşaruaşylyq tehni- kumynda qazaq tılınde oqytatyn bölımın aşu mäselesın kötergen. 1991 jyldan Öskemen kalalyk qazaq tılı qoǧamynyŋ müşesı, töraǧa orynbasary, töraǧasy bolyp, qazaq tılınıŋ memlekettık tıl deŋgeiıne köterıluıne eleulı üles qosyp, qala mektepterınde qazaq tılın oqytu mäselelerıne bailanysty jūmystar atqardy. 1991 jyldan Şyǧys Qazaqstan oblysy «Azat» qozǧalysy bölımşesınıŋ jūmysyna belsene qatynasady, basqarma müşesı, töraǧa orynbasary, töraǧa bolyp sailandy. Oblystaǧy «Ūlt taǧdyry» qozǧalysynyŋ belsendı müşesı. Ūlttyq jaŋǧyru mäselesıne bailanysty, jer-su, köşe attaryn özgertıp, tarihi ädılettı ornatuǧa batyldyqpen belsendılık körsetıp jür.
MADJANOV Haliolla Aiqojaūly
08.05.1967 OQO Ordabasy audany Törearyq auylynda tuǧan. Mamandyǧy - dıntanuşy jäne arab tılı.
1990 jyldan bastap «Azat» qozǧalysynyŋ müşesı. Oŋtüstık Qazaqstan oblysy boiynşa qozǧalystyŋ barlyq şaralary men jūmystaryna atsalysty.
MAHAN Qūlmaǧanbet Almaǧanbetūly
1957 jyly 24 qaŋtarda Qyzylorda oblysy, Aral audany Sekseuıl temırjol beketınde düniege kelgen. Mamandyǧy - teplovoz maşinisı, tehnik-tehnolog, menedjer-ekonomist.
Oŋtüstık Qazaqstan oblystyq «Betbūrys» qozǧalysynyŋ ūiymdastyruşysy boldy. 1990 jyly Qazaqstanda Almatyda qūrylǧan qazaqtyŋ ūlt-azattyq «Azat» qozǧalysynyŋ Şymkent qalasynda qūryluyna ūiymdastyruşy jäne bastamaşylardyŋ bırı boldy. Qyzylorda oblysy, Aral jäne Oŋtüstık Qazaqstan oblysynyŋ audandarynda «Azat» qozǧalysy qatarynda şaralarǧa belsene qatysty. «Azat» qozǧalysynyŋ jalauyn Oral oqiǧasy kezınde jasap äkeldı jäne ol qozǧalystyŋ tuyna ainaldy.
Täuelsızdık alǧannan keiın de «Azamat», respublikalyq «Azat» partiiasy, «Almaty-Helsinki-Parij» adam qūqyǧyn qorǧau jönındegı demokratiialyq ūiymyna müşe boldy. 2003 jyly «Aral-Eko» qoǧamdyq bırlestıgın qūryp, Aral aimaǧyna köşıp kelgen 700 otbasyǧa jer alyp berdı.
MOLDAJANOVA Sluşaş
Sluşaş Moldajanqyzy 1939 jyly mamyr aiynyŋ 1 jūldyzy künı Gurev (qazırgı Atyrau) oblysynyŋ, Jyloi audany, Qūlsary kentınde ömırge keldı.
Sluşaş Moldajanqyzy orta mekteptı bıtırgen soŋ 1958 jyly Jambyl ( Tarazy) qalasyndaǧy mädeni-aǧartu uchilişesın, 1969 jyly Gurev (Atyrau) pedogogikalyq institutyn (universitetın) bıtırgen. Eŋbek ömır jolynda ol 1958-1970 jyldary Gurev (qazırgı Atyrau) oblysynyŋ, Jyloi audandyq mädeniet bölımı salasynda, audandyq mädeniet üiınıŋ körkemdık jetekşısı, mädeniet üiınıŋ direktory bolyp, qyzmetter jasady. Jyloi audanynda halyq teatryn qūryp, onyŋ qalyptasuyna qyzmet ettı. Spektakelderde jauapty basty rolderdı oinady.
1970-1974 jyldary Maŋǧystau oblysy, Maŋǧystau audany ortalyǧy Şetpe kentınıŋ № 2 orta mektebınde jäne Atyrau oblysy Jyloi audany Sarqamys kentındegı orta mektepte mūǧalım bolyp, jūmys jasady.
Sluşaş Moldajanqyzy 1975-1993 jyldary Maŋǧystau oblystyq teledidar mekemesınde redaktor, aǧa redaktor, keiın 1993-1999 jyldary «Aqtau – Lada» telearnasynda aǧa redaktor qyzmetın atqardy. «Aqböbek», «Qairan şeşem», «Qaidasyŋ şariǧat», «Şapaǧat», «Gibrat hattar» atty aidarmen habarlar jürgızdı. Ol özınıŋ eŋbek ömır jolynda jergılıktı, audandyq, oblystyq, respublikalyq, odaqtyq köptegen marapattarmen marapttaldy. «Eŋbek ardagerı», «Öz ısınıŋ üzdıgı», «Keŋes Odaǧy teleradio ısınıŋ üzdıgı» tös belgılerınıŋ iegerı. Sonymen bırge Sluşaş Moldajanova Atyrau (Gurev), Maŋǧystau oblystarynda ūjymdyq partiia, käsıpodaq komitetınıŋ töraiymy, qalalyq «Qazaq tılı» qoǧamy, «Parasat» qozǧalysynyŋ töralqa müşesı, Aqtau qalalyq mūsylman äielder qoǧamy alqa müşesı boldy.
Sluşaş Moldajanqyzy kündelıktı qyzmetımen bırge qoǧamdyq jūmystarǧa belsene aralasyp, ruhani-mädeni şaralardy ūiymdastyruǧa ūiytqy boldy. Ol 1989 jyldan «Parasat» qozǧalysynyŋ jäne eŋ alǧaşqy sailanǧan oblystyq Keŋesınıŋ müşesı. Qūrmettı zeinetkerlıkke şyǧyp, Almaty qalasyna qonys audarǧan uaqytqa deiın qozǧalystyŋ barlyq şaralaryna öz ülesın qosyp, Saiyn Nädırūly Şapaǧatovtyŋ ısın jalǧastyruǧa belsene atsalysty.
Sluşaş Moldajanqyzy alǧaş ret oblystyq teledidar arnasynan Saiyn Nädırūly jäne onyŋ saiasi serıkterınıŋ qatysuymen tıkelei habar jürgızdı. Teledidar arqyly «Parasat» qozǧalysynyŋ maqsat -mındetterı men baǧyt-baǧdarlary turaly ölke jūrtşylyǧyn qūlaqtandyryp otyrdy. «Parasat» qozǧalysy oblystyq Keŋesı ūiymdastyrǧan mädeni ūlttyq şaralarǧa belsene atsalysty. Mūsylman äielder qoǧamy alqasynyŋ müşesı retınde qazaqtyŋ ūlttyq salt-dästürın damytu maqsatynda alǧaş ret Abai mädeniet saraiynda ötkızılgen «Äjeler saiysy» taǧy basqa da ūlttyq mädeni şaralar ūiymdastyruǧa mūryndyq boldy. Zeinetkerlıkke şyǧyp, Almaty qalasyna qonys audarǧanǧa deiın «Parasat» qozǧalysy jūmystaryna qatysyp, onyŋ jaŋadan sailanǧan basşylarynyŋ aqyl keŋesşısı boldy.
Sluşaş Moldajanqyzy ūl-qyz ösırgen abzal ana. Qoǧamnyŋ damuyna alǧaşqy jariialyqtyŋ – demokratiianyŋ el ışınde qalyptasuyna eŋbegı sıŋgen – qoǧam qairatkerı. Eŋbek jolynda köp jyl üzdıksız abyroily jūmys jasaǧan eŋbek ardagerı - qūrmettı zeinetker. Qazır Sluşaş Moldajanqyzy Almaty qalasynda tūryp jatyr.
MŪSTAFA Seiılhan
Seiılhan Mūstafa 1955 jyly Aqtöbe oblysy Baiǧanin audany Doŋyztau eldı mekenınde düniege kelgen. Būl auyldy äskeri polgigon aumaǧyna engızgennen keiın Oimauyt eldı mekenıne köşırılıp, sol jerdegı orta mekteptı 1972 jyly bıtırdı. Osy jyly Almaty qalasyndaǧy Qazaq memlekettık universitetınıŋ mehanika-matematika fakultetıne oquǧa tüsıp, ony 1977 jyly tamamdady.
Universitettı bıtırgen jas maman Aqtöbe qalasyna kelıp, injener-matematik-programmist mamandyǧymen oblystyq Esepteu Ortalyǧynda eŋbek jolyn bastady. Aqtöbe qalasyndaǧy bırneşe ırı öndırıs oryndarynda bölım basşysy bolyp qyzmet atqaryp jürıp, Minsk, Mäskeu qalalarynda mamandyǧyn jetıldırıp otyrdy. Aqtöbe memlekettık universitetınde İnformatika jäne kompiuterlık tehnika, AT jaǧynan oqytuşy bolyp ta eŋbek ettı. Seiılhan Mūstafa qoǧamdyq-saiasi jūmystarǧa da belsene aralasty. 1990 jyldary oblysta qūrylǧan «Aldaspan» saiasi qoǧamdyq bırlestıgınıŋ üilestıru keŋesıne müşe retınde ūlttyq sana men mädeniet, qazaq tılınıŋ märtebesın köteru jolynda bıraz şarualar atqardy.
Serık Erǧali, Estai Jailybai, Köşkınbai Ahmetov siiaqty azamattarmen bırge Qazaqstannyŋ «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ Aqtöbe oblystyq jäne qalalyq bölımderın aşuǧa at salysty. 1991-1994 jj Azat qozǧalysynyŋ Aqtöbe oblysy boiynşa töraǧasy bolyp qyzmet atqardy. Respublikalyq ÜK müşesı retınde sol kezdegı Azat basşylary Säbetqazy Aqatai, Mihail Esenäliev, Maqaş Tätım, Batyrhan Därımbet, Jasaral Quanyşälı, Hasen Qojahmet syndy ūltşyl azamattarmen qoian-qoltyq aralasyp, belsendı jūmys jürgızdı. 1991 jyldyŋ 15 qyrküiektegı Oral qalasyndaǧy kazak orys şeruın toqtatqan 113 azattyqtyŋ bırı boldy. Mäjılıs deputattarynyŋ sailauynda Jasaral Quanyşalinnyŋ ştabynda boldy.
Soŋǧy 20 jyl mūnai gaz öndırısınde jūmys ıstegen, Qaraşyǧanaq pen Teŋız mūnai kenışterındegı jobalarda qyzmet ettı. Şeteldık Qaraşyǧanaq Petrolium Opereiting BV, Teŋızşevroil kompaniialarynda jetekşı maman, bölım bastyǧy boldy, TŞO zeinetkerı. Aǧylşyn, orys, qazaq tılderın jetık meŋgergen.
MYRZAǦŪLOV Moldabek Moldaǧazyūly (1952-2008)
Myrzaǧūlov Moldabek Moldaǧazyūly 1952 jyly qyrküiek aiynda Aqtöbe qalasynda düniege kelgen. Qaladaǧy № 16 mektepte oqyp jürıp ärtürlı qoǧamdyq jūmystarǧa aralasty, sportpen ainalysty, bokstan mektep aralyq, qalalyq, oblystyq, respublikalyq jarystarǧa qatysyp jüldelı oryndarǧa ie boldy, sonymen bırge joǧary synyptarda komsomol bastauyş ūiymynyŋ hatşysy qyzmetın atqardy. Moldabek eŋbekke de erte aralasty. Ol ūstaz bolatyn, sportşy edı. Aqtöbe bailanys tehnikumynda dene şynyqtyru jäne alǧaşqy äskeri daiyndyq pänderınen sabaq berıp, şäkırtterıne Otanyn qorǧau är azamattyŋ mındetı ekenın tüsındırıp, äskeri ömırdıŋ qyr-syryn, qaru-jaraqtyŋ türlerın, olardy paidalana bıludı üirettı. Tehnikumda da sport seksiialaryn /bokstan, karateden/ ūiymdastyrdy. 1992 jyly Oblystyq Bılım beru Basqarmasyna jūmysqa auysty. Būl jyldary Moldabek «Aldaspan», «Azat» jūmystarynyŋ tıl mäselesın şeşuge köp eŋbek sıŋırdı, qazaq mektepterın, bala-baqşalaryn aşu, olardy köbeitu mäselelerıne belsene aralasty. Äsırese, 21-mektep-gimnaziia aşylarda üi-üidı aralap, balalardyŋ tızımın jasap, jastarmen äŋgıme ötkızıp, üige tün ortasynda qaitatyn. Sol jyldary Moldabek №23 orys mektebınıŋ janynan aşylǧan №38 qazaq ortalau mektebıne direktor bolyp taǧaiyndaldy. 1 qyrküiek künı mekteptıŋ aşylu räsımı kezınde Moldabekke №23 mekteptıŋ orystıldı tülegı pyşaq sūǧyp alyp aman qalǧany bar. Moldabek «Aldaspan» ūiymynyŋ Qorǧanys ministrı bolatyn, oǧan şaralar men aksiialarda tärtıp pen qauıpsızdık jükteldı. Ökınışke orai, ömırden erte kettı.
NÜKEN Beisenǧazy Säduūly
1959 jyly 12 qyrküiekte IIIyǧys Qazaqstan oblysy, Aiagöz kalasynda düniege kelgen. Mamandyǧy – injener-mehanik.
1986 jyly Jeltoqsan köterılısıne qatysyp, jastardy alaŋǧa şyǧaryp, beibıt şeruler ūiymdastyruşylardyŋ bırı. 1992 jyldary «Azat» qozǧalysy ūiymdastyrǧan şaralarǧa belsene aralasady.
2006 jyldan Respublikalyk «Ūlt taǧdyry» qozǧalysynyŋ Almaty qalalyq filialynyŋ töraǧasy. Almaty oblysy Eŋbekşıqazaq audany, Şelek auylyndagy qazaq-ūiǧyr qaqtyǧysynda komissiia müşesı boldy.
OŊǦAROVA Güljamal Tynymbaiqyzy
Oŋǧarova Güljamal Tynymbaiqyzy 1949 jyly qazan aiynyŋ 24 jūldyzy künı Türkmenstan respublikasy, Mary qalasynda düniege keldı. Güljamaldyŋ äkesı Qarambetov Tynymbai jyrşy, şejıreşı öner iesı bolǧan. Anasy Aǧybaiqyzy Zeinep 8 qūrsaq köterıp, ūl-qyz tärbielep ösırgen abzal ana. Güljamal balanyŋ ülkenı äke-şeşesınıŋ eŋ tūŋǧyşy boldy.
Güljamal Tynymbaiqyzy 1967 jyly orta mekteptı bıtırgen soŋ, eŋbek jolyn Maŋǧystau oblysynyŋ Jaŋaözen qalasyndaǧy «Özenmūnaigaz» mekemesınde operator bolyp bastady. Ol mūnai salasynda jūmys jasai jürıp, Leningrad (Sank-Pettrburg) qalasynyŋ joǧarǧy käsıpodaq mädeni mektebın, keiın 1991-1994 jyldary Almaty qalasynyŋ manenjerler daiyndaityn joǧarǧy oqu ornyn bıtırdı.
1973-1979 jyldary «Özenmūnaigazöndıru» basqarmasynyŋ «Mūnaişy» mädeniet keşenınde, 1979-1985 jyldary «Trestmūnaiqūrlys» basqarmasynyŋ «Qūrlysşy» mädeniet keşenınde, 1985-1991 jyldary «Qazaq gaz öŋdeu zauyty» mädeni-sport keşenınde direktor qyzmetterın atqardy. Al, 1991 jyly Jaŋaözen qalasynyŋ mädeniet bölımınıŋ meŋgeruşısı qyzmetıne taǧaiyndaldy. Būl jūmysty ol 1997 jylǧa deiın abyroimen atqaryp, qalanyŋ, oblystyŋ mädeni jūmystarynyŋ damuyna erekşe öz ülesın qosty. Sol jyldary Jaŋaözen qalasynda mädeniet salasy köptegen jetıstıkterge ie boldy. Alǧaşqy qalalyq mūrajai aşyldy. Alǧaş ret qala, oblystyq deŋgeide qazaq ūltynyŋ salt-dästürıne bailanysty mädeni ıs-şaralar ūiymdastyrylyp, ölke jastarynda ūlttyq sana qalyptastyruǧa, ata-salt dästürdı damytuǧa öz ülesın qosty. Qaladaǧy alǧaşqy aqyndar aitysyn ūiymdastyruǧa mūryndyq bolyp, qazaqtyŋ ūlttyq kiımderın jarnamalau maqsatynda körmeler ūiymdastyrdy. Qazırgı elge, respublikaǧa belgılı aqyn-jyrau, öner qairatkerlerı Qambar Orazov, Maqsat Aiapov, Ūzaqbai, Amanqos, Mahbuza, Nūrmaǧanbet Närımbaev, Äzırbai Öskınbaev, Esenǧali Bökenbaev taǧy basqa öner tarlandary Güljamal Tynymbaiqyzy basşylyq etken mädeniet keşenderı sahanasynda jyr jyrlap, än aityp, aitysyp, öz önerlerın şyŋdady. Öner keşı şyǧarmaşylyǧyn ötkızıp, elge tanyldy.
1997 jyly Güljamal Tynymbaiqyzy oblys ortalyǧy Aqtau qalasyna qonys audaryp, eŋbek jolyn bılım salasynda jalǧastyrdy.
1997-1999 jyldary Maŋǧystau kolledj direktorynyŋ orynbasary, 1999-2006 jyldary Aqtau qalasynda aşylǧan Qaraǧandy qalasynyŋ Böketov atyndaǧy memlekettık instituty Aqtau filialynyŋ äleumettık pänder kafedrasynyŋ aǧa oqytuşysy qyzmetın atqardy. İnstituttyŋ kuratorlar tobynyŋ töraiymy boldy. 2006 jyly instituttyŋ Aqtau filialynyŋ jabyluyna bailanysty basqa jūmystar jasady.
Güljamal Tynymbaiqyzy 2007 jyly qūrmettı eŋbek demalysyna şyqty. Qazır äskeri bölımşede psiholog mamandyǧy boiynşa qyzmet atqaruda. Sonymen qatar memlekettık tılge jauapty qyzmetker retınde de jūmys jasaidy.
Güljamal Tynymbaiqyzy 1989 jyldan «Parasat» qoǧamdyq - siaasi demokratiialyq qozǧalysynyŋ müşesı. «Parasat» qozǧalysynyŋ tūŋǧyş töraǧasy, qoǧam qairatkerı Saiyn Şapaǧatovtyŋ saiasi senımdı serıgı boldy. Ol qoǧamnyŋ mädeniet salasy boiynşa jauapty jūmystaryn atqaryp, «Parasat» mädeni ortalyǧynyŋ Jaŋaözen qalasy boiynşa ūiymdastyru alqasynyŋ basşysy boldy. «Parasat» qozǧalysynyŋ oblystyq deŋgeide ūiymdastyrǧan mädeni köpşılık şaralaryna qolǧabys berıp, kömektesıp otyrdy.
Täuelsız Qazaqstannyŋ köp partiialyq saiasi jūmystarynda Güljamal Tynymbaiqyzy Respublikalyq «Azamattyq» partiiasynyŋ müşesı boldy. Keiın ol būl saiasi ūymnyŋ «Nūr Otan» partiiasymen qosyluyna bailanysty «Nūr Otan» partiiasyna müşelıkke öttı.
Güljamal Tynymbaiqyzynyŋ qoǧamǧa sıŋırgen eŋbegı baǧalanyp, ötken ömır jolyndaǧy öner, mädeniet, bılım salasyna qosqan üzdık eŋbegı üşın respublika, oblys, qala basşylarynyŋ köptegen maqtau qaǧazdary, baǧaly syilyqtarymen marpattaldy.
Qazır Güljamal Tynymbaiqyzy jūbaiy Oŋǧarov Türkeş ekeuı Aqtau qalasynyŋ 9 şaǧyn audanynda tūrady. Olar otbasynda balalaryn, nemerelerın tärbielep, baǧyp-qaǧyp otyrǧan janūianyŋ ūiytqysy, tıregı - ülgılı ana, abzal äke.
ORAZOV Qambar
(1956 – 2015)
Orazov Qambar Orynbaiūly 1956 jyly qazan aiynyŋ 20 jūldyzy künı Türkmenstan Respublikasy Mary oblysynda düniege keldı. 8 jyldyq bılım alǧannan keiın Qambar Orynbaiūlynyŋ otbasy 1974 jyly Qazaqstan respublikasy Şymkent oblysy Şardara audanyna köşıp keldı. Orta mekteptı osy jerde bıtırdı.
Qambar Orynbaiūly 1981 jyly Maŋǧystau oblysy Aqtau qalasy maŋyndaǧy Baiandy auylyna köşıp kelıp, keiın 1983 Jaŋaözen qalasyna qonys audardy. 1990 jyldan Aqtau qalasynda tūrady.
Qambar Orynbaiūly Jaŋaözen avtokölık mekemesı, «Kaspii mūnai qūrlys» käsıporyndarynda jäne «Maŋǧystau mūnai joldary» mekemesınde 17 jyl är türlı mamandyqta jūmystar jasady. Qazır jeke käsıpkerlıkpen ainalysady.
Qambar Orynbaiūly Maŋǧystau halqyna suryp salma aqyn, jyrşy-termeşı retınde keŋınen tanymaly. Elımızdıŋ mädeniet jäne öner salasyna özındık ülesın qosqan azamat. Ol Maŋǧystau ölkesınde jastar arasynda jyr termenıŋ keŋınen örkendep, qanat jaiuyna onyŋ jaŋa jastyq leppen damuyna Amandyq Kömekov, Jetkızgen Seitov, Ruhiia Batyrşievalarmen bırge zor ülesın qosty. Talai ret audandyq, qalalyq, oblystyq, respublikalyq aqyndar aitysyna qatysyp, suryp salma aqyndyq önerdıŋ damuyna da öz ülesın qosty.
Qambar Orynbaiūly 1987 jyly Jaŋaözen qalasyndaǧy aqyndar aitysynda bas jülde, 1988 jyly nauryz merekesıne arnalǧan oblystyq aitysta bırınşı oryn, 1989 jyly Atyrau qalasynda bolǧan aitysta, 1990 jyly Atyrau qalasynda İsatai Taimanūlynyŋ 200 jyldyq merei toiy qūrmetıne ūiymdastyrylǧan aitysta bırınşı oryn aldy. 1990 jyly Şymkent oblysynda Mailyqoja aqynnyŋ 155 jyldyq merei toiyna arnalǧan aqyndar aitysynda da bırınşı oryn iemdendı. Al 1990 jyly Almaty qalasynda 84 aqyn qatysqan respublikalyq aitysta jüldelı oryn aldy. Qambar aqyn 1993 jyly Qaraqalpaqstanda ūiymdastyrylǧan aqyndar aitysynda 18 aqynnyŋ ışınen bırınşı oryndy jeŋıp aldy. Sonymen qatar ol Oral qalasynda ötken Syrym Datovtyŋ 250 jyldyǧyna, Aqmola oblysynda ūiymdastyrylǧan Bökenbai batyrdyŋ 300 jyldyǧyna, Oral oblysynda ötken Mūhit Mūrälıūlynyŋ 150 jyldyǧyna arnalǧan aqyndar aitysyna qatysty. 2002 jyly Beineu audanynda ötken aqyndar aitysynda ekınşı orynǧa ie boldy.
Qambar Orynbaiūly sonymen qatar bırqatar aqyndar aitysynda qazylar alqasy qūramynda boldy. Ol oblysymyzda ūiymdastyrylǧan barlyq mädeni şaralarǧa qatysyp, körkemönerpazdar şoǧyrynyŋ belsendı müşesı retınde öz ülesın qosty. Sahanalyq qoiylymdarǧa da qatysty.
Qambar Orynbaiūly Orazov ata-baba aruaǧy daryǧan halyq emşısı retınde de elge tanymaly. 1993 jyldan berı emşılıkpen de ainalysady. Ol 1997 jyldan Qazaqstan Respublikasy halyq emşılerınıŋ qauymdastyǧynyŋ zaŋdy müşesı. Kezınde Germaniiada dünie jüzılık emşıler qauymdastyǧynyŋ «Allanyŋ aq perıştesı» degen ataǧyn alǧan Sary äulie qajy - Marat Esenbaevtyŋ qasynda bolyp, qazaq elın aralady.
Qambar Orynbaiūly 1989 jyldan «Parasat» qozǧalysynyŋ belsendı müşesı. Saiyn Nädırūly Şpaǧatovtyŋ öner, babalar ruhy jäne imandylyq baǧytyndaǧy ūstanǧanǧan ūlttyq siaasatyn, el ışınde batyl ıske asyruşy senımdı şäkırtterınıŋ bırı. Ol «Parasat» mädeni ortalyǧynyŋ eŋ alǧaşqy müşelerınıŋ bırı retınde bügıngı künde de ölkemızdıŋ mädenietın, ruhani ömır saltyn, imandylyq pen dästürlı dınımızdı damytuda ülgılı eŋbek ettı. Soŋǧy uaqyttarda şyǧarmaşylyqpen ainalysyp, 2015 jyldyŋ basynda «Törtkül – esık, Qaroi – besık» atty derektı hikaiat, estelık maqalalardan qūralǧan şejıre kıtaby Almaty qalasyndaǧy «Babamūra – M» baspasynan jaryq kördı.
Qambar Orynbaiūly bes qyz, üş ūly ösırgen, ülken otbasynyŋ tıregı – abzal äke. Ol 2015 jyly tamyz aiynda 60 jasqa tolar jasynda kenetten dünieden öttı.
RAQAŞŪLY Mamai (1950-1995)
1950 jyly Qyzylorda oblysy, Qazaly audany, Karl Marks atyndaǧy kenşarda düniege kelgen. Mamandyǧy - ekonomist.
1990 jyly Qazaly audanynda «Azat» qozǧalysynyŋ bastauyş, sosyn audandyq ūiymyn qūrdy. Özınıŋ erekşe ūiymdastyruşylyq, şeşendık, ıskerlık qabıletterınıŋ arqasynda M.Raqaşūly basqarǧan «Azattyŋ» Qazaly audandyq ūiymynyŋ abyroiy halyq arasynda erekşe boldy. 1991 jyly 28 säuırde audan ortalyǧynda Aral teŋızıpıŋ taǧdyryna bailanysty narazylyq miting ötkızıp, oǧan 5 myŋdai adam qatysty. Osy jyly Qazaly audanynan sailanǧan deputat Anufrievtıŋ ornyna Säbetqazy Aqataevty deputattyqqa ūsynu nauqanyn ötkızdı.
«Jolşy» mekemesı eŋ taŋdauly käsıporyn degen ataqqa ie bolyp, osy käsıporynnyŋ janynan «Azat» qozǧalysyna arnap kabinet aşyp, ūiymnyŋ jūmysyn jandandyrdy. M.Raqaşūly basqarǧan «Azat» ūiymy halyq arasynda erekşe abyroily boldy. 1994 jyly ötken jergılıktı mäslihat saialauynda «Azattan» 11 adam ūsynylyp, olardyŋ bärı deputat bolyp sailandy. Al M.Raqaşūlynyŋ özı osy sailauda audannyŋ liderı atalǧan Samūrat İmandosovty aiqyn basymdyqpen jeŋıp, oblystyq mäslihattyŋ deputaty bolyp sailandy. «Azattan» sailanǧan 5 deputat bırıgıp, «Amanat» atty deputattyq top qūryp, oblys äkımınıŋ şeksız bilıgıne qarsy küş bola bıldı. Qazaly qalasynyŋ bır köşesıne Mamai Raqaşūly aty berılgen.
RAMAZANOVA Aqşagül Seidullaqyzy
Ramazanova Aqşagül Seidullaqyzy – 1953 jyly säır aiynyŋ 16 jūldyzy künı Täjıkstan Respublikasy Qorǧan-töbe oblysy «Kolhoz-Abad» ūjymşarynda şarua otbasynda düniege kelgen. 1959-1960 jyldarda ata-anasy būrynǧy Qazaqstan jerı, qazırgı Özbekstan Respublikasynyŋ Myrzaşöl aimaǧyna qaraityn Maqtaaral audanyna köşıp keldı. 1970 jyly Jetısaidaǧy Äliia Moldaǧūlova atyndaǧy orta mekteptı bıtırdı.
Ömır jolyn Jetısai audandyq gazetınde tılşı bolyp bastady. Keiın Taşkenttegı Nizami atyndaǧy pedagogikalyq instituttyŋ filologiia fakultetın bıtırdı. 1970 jyldan bastap şyǧarmaşylyq jūmystarmen ainalysyp keledı. Öleŋderı «Sosialistık Qazaqstan», «Nūrly jol», «Qazaq ädebietı», «Qazaqstan äielderı», «Mädeniet jäne tūrmys», «Leninşıl jas», «Maŋǧystau», «Üş qiian» gazetterınde, «Jūldyz», «Jalyn» jurnaldarynda jaryq kördı. «Teŋızdıŋ dämı - tamşydan» atty ūjymdyq jinaqtyŋ ekı kıtabynda şyqty. 1983 jylǧy Qazaqstan Respublikasy «Jıger» festivalynyŋ laureaty boldy.
Ūzaq jyldar Myrzaşöl audany Abai atyndaǧy keŋşardyŋ Ş.Ualihanov atyndaǧy №3 orta mektebınde ūstazdyq ettı. Köp jyldar boiy Abai atyndaǧy keŋşardyŋ mädeni ısterı jönındegı orynbasary qyzmetın atqardy.
Aqşagül Seidullaqyzy tarihi Otany Maŋǧystauǧa qonys audarǧannan bergı jerde oblysymyzdyŋ qoǧamdyq-saiasi jūmystaryna belsendı qatynasyp keledı. 1989 jyldan berı «Parasat» qoǧamdyq-saiasi demokratiialyq qozǧalystyŋ müşesı. «Parasat» mädeni ortalyǧynyŋ müşesı. «Parasat» qoǧamdyq ūiymy ūiymdastyrǧan şaralarǧa belsene qatysyp, onyŋ ideiasynyŋ Qazaqstan men Özbekstan halqynyŋ arasyna tarauyna belsene atsalysty. 2006 – 2007 jyldary «Ruhaniiat» respublikalyq saiasi partiiasynyŋ Maŋǧystau oblysy boiynşa töraiymy boldy. «Asyl mūra» qazaqtyŋ ūlttyq salt-dästürın nasihattau jäne jinaqtau qoǧamdyq qorynyŋ basşysy.
Aqşagül Seidullaqyzy ūl, qyz tärbielep ösırgen köp balaly ana. Qazır Aqtau qalasynda tūrady.
SAPARǦALİ Serık Sadyqūly
1952 jyly 29 säuırde Taldyqorǧan oblysy, Andreev audany, Aqtoǧai stansasynda düniege kelgen Mamandyǧy - tau-ken injenerı, elektrik. Qazaq Politehnikalyq institutyn bıtırgen.
1993-1994 jyldary Azamattyq «Azat» qozǧalysynyŋ Aqtöbe oblystyq bölımşesınıŋ töraǧasy boldy. Keiınnen osy qozǧalys negızınde bırıkken «Azat» partiiasyn qūruǧa baǧyttalǧan kelıssözder jürgızıp, partiianyŋ Aqtöbe oblystyq komitetınıŋ alqa töraǧasy qyzmetın atqardy. Qazaq elınıŋ 9 täuelsızdıgı men ūlttyq müddenı qorǧauǧa baǧyttalǧan şaralar ūiymdastyruşylarynyŋ aldyŋǧy qatarynda boldy. Tūŋǧyş ret Aktöbe qalasynda ekologiia qorǧauǧa arnalǧan mitingını ūiymdastyrdy. Aqtöbe qalalyq Keŋesınıŋ ekı tıldılıktı engızu turaly şeşım jobasyna qarsy piket ūiymdastyryp, şeşım qabyldatpady.
Reseidıŋ Saratov, Orynbor,Astrahan qalalarynan 38 jetım qazaq balasyn Aqtöbe balalar üiıne äkeludı ıske asyrǧan şaralarǧa belsene qatysty. Osy balalar üiınıŋ jaŋa ǧimaratqa köşırıluıne yqpal jasady. 1992 jyly Almaty kalasynda ötken Bükılqazaqstandyq narazylyk mitingısıne qatysty.
1994 jyly Aqtöbe qalalyq Mäslihattyŋ deputaty bolyp sailanyp, «Adam qūqy. Zaŋdylyq. Tärtıp qorǧau» missiiasynyŋ töraǧasy boldy. «Aktiubinsk» qala atauynyŋ «Aqtöbe» dep tarihi atauyna auysuyna yqpal jasady. 1991-1995 jyldardaǧy Aqtöbe qalasynda qazaq mektebınıŋ aşyluyna arnalǧan barlyq şaralarǧa belsene aralasty.
SÄRSENǦALİEV Iztıleu
( 1946 – 2010)
Iztıleu Sarsenǧaliūly 1946 jyly Gurev (qazırgı Atyrau) qalasynda tuǧan. Aqtöbe mädeniet-aǧartu uchilişesın, 1979 jyly halyq teatrynyŋ rejisserı mamandyǧy boiynşa Mäskeu memlekettık Mädeniet institutyn bıtırdı. 1963-2003 jyldary aralyǧynda Aqtau, Jaŋaözen, Almaty qalalarynyŋ halyq teatrynda qyzmet ıstedı. S.Jünısovtyŋ «Ajar men ajal», Q.Mūhametjanovtyŋ «Qūdaǧai kelıptı», O.Bolyqovtyŋ «Qanjar men dombyra», «Qaraqūm tragediiasy», O.Bökeevtıŋ «Jeltoqsan jelı», M.Karimnıŋ «Ai tūtylǧan tün» pesalaryn sahanaǧa qoidy. Sondai-aq Iztıleu Sarsenǧaliūly 1999 jyly «Boitūmar», 2005 jyly «Boitūmardyŋ oraluy» atty körkem filmderdı ekranǧa şyǧardy. Bükılodaqtyq jäne halyqaralyq konkurstardyŋ laureaty.
Iztıleu Sarsenǧaliūly 1989 jyldan «Parasat» qozǧalysy jäne onyŋ mädeniet ortalyǧynyŋ belsendı müşesı. 1991 jyly Maŋǧystau oblysynyŋ aşylu saltanatyna kelgen Elbasy Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaev «Parasat» qozǧalysy belsendılerımen kezdesken uaqytta onyŋ qūramynda bolǧan azamattardyŋ qatarynda boldy.
Iztıleu Sarsenǧaliūly ortada öte kışıpeiıl, ızettı de qamqor, öner jolyna berılgen aqköŋıl abzal azamat edı. Ol 2010 jyly 18 mamyr künı jürek auruynan kenetten qaitys boldy.
Otbasynda bala kelını nemerelerı bar Aqtau qalasynda tūrady.
SÄULEBAI Oral İsaūly
1948 jyly Aqtöbe oblysy Temır qalasynda tuǧan. 1972 jyly Aqtöbe medinstitutyn bıtırgen. Mamandyǧy - därıger. 1979 jyly Mäskeu medisina akademiiasyn bıtırıp, Almatyǧa joldamamen kelgen, sodan berı Almatyda tūrady.
«Attanaiyq-Aqjaiyqqa», «Baǧys» ştabtarynyŋ basşysy, «Alaş» partiiasynyŋ teŋ töraǧasy, Almaty koalisiia keŋesınıŋ töraǧasy, «Qazaqstan» baspanasyzdar odaǧynyŋ» töraǧasy, «Jerdı qorǧau maidanynyŋ» töraǧasy.
1986 jylǧy jeltoqsan köterılısıne qatysqan. 1989 jyly «Nevada-Semei» qozǧalysynyŋ aksiialaryna, «Attan-Qazaqstan» aksiialaryna, 1991 jyly «Attanaiyq Aqjaiyqqa» ştabyn qūryp, Oral kazaktarynyŋ toiyn ötkızbei, olardy Reseige qaitaruǧa äreket ettı. 2000-2003 jyldary «Jerdı qorǧau maidanyn» qūryp, jerdı jekeşelendırute qarsy köptegen şaralar ūiymdastyrdy. «Azat» qozǧalysyn, «Jer-Ana», «Jeltoqsan köterılısı» bırlestıkterın qūruǧa atsalysty.
SEIDALİEV Jazdyrhan
(1935 – 2015)
Seidaliev Jazdyrhan 1935 jyly qyrküiek aiynyŋ 26 jūldyzy künı Türkmenstannyŋ Taşauyz oblysy Köneürgenış audanynda düniege keldı.
1957 jyly Türkmen auyl şaruaşylyq institutyn injener-gidrotehnik mamandyǧy boiynşa bıtırıp şyqty.
Eŋbek ömır jolyn 1957 jyly su şaruaşylyǧy salasynda bastap, 1962 jyly Taşauyz oblatkomynyŋ qūrlys jäne säulet bölımı bastyǧy qyzmetıne joǧarylady. Al 1963 jyly Türkmenstan Ortalyq partiia komitetınde su şaruaşylyǧy bölımınıŋ nūsqauşysy qyzmetın atqardy.
Jazdyrhan Seidalyūly 1966 jyldan 1973 jylǧa deiın «Türkmenremvostroi» tresınıŋ № 7 qūlys mekemesınıŋ bastyǧy, tömengı Amu-Dariia suaru jüielerı basqarmasynyŋ öndırıstık-tehnikalyq bölımı bastyǧy qyzmetterınde boldy.
1973 jyly Maŋǧystauǧa köşıp kelıp, oblystyq meliorasiia jäne su şaruaşylyǧy basqarmasynyŋ basqarmasynyŋ bas injenerı, bastyǧy, trest basqaruşy boldy. 1981 jyldan 1986 jylǧa deiın auyl şaruaşyly qyzmetkerlerı käsıpodaǧynyŋ oblystyq komitetınıŋ töraǧasy bolyp sailandy. 1986-1992 jyldary oblystyq agroönerkäsıp komitetınde jer-su bölımın, oblystyq köşı-qon basqarmasyn basqardy. 1996 jyly oblysqa eŋbegı sıŋgen degen ataq pen derbes zeinetkerlıkke şyqty.
Jazdyrhan Seidalyūly 1947 jyly «1941-1945 jyldardaǧy Ūly Otan soǧysy kezındegı eren eŋbegı üşın» medalımen, 1971 Türkmenstan Joǧarǧy Keŋesı Prezidiumynyŋ Qūrmet gramotasymen jäne 2001 jyly Qazaqstan Respublikasy egemendıgıne 10 jyl medalımen marapattaldy.
Sonymen qatar ol qoǧamdyq saiasi jūmystarǧa da belsene aralasty. Türmenstanda Köneürgenış audandyq deputaty, 1977-1982 jyldary Maŋǧystau oblystyq keŋesıne ekı märte deputat bolyp sailandy. 1990-1993 jyldary Aqtau (Şevchenko) qalalyq keŋesıne halyq deputaty bolyp sailandy.
Jazdyrhan Seidalyūly 1989 jyldan «Parasat» qozǧalysynyŋ müşesı, onyŋ tūŋǧyş töraǧasy Saiyn Şapaǧatovtyŋ orynbasary, 1993-1994 jyldary «Parasat» qozǧalysy oblystyq keŋesınıŋ töraǧasy, 1992-2003 jyldary Maŋǧystau oblystyq mädeni ortalyqtar bırlestıgı «Halyq kelısımı» ūiymynyŋ töraǧasy qyzmetterın atqardy.
1995 jyldan 2000 jylǧa deiın Qazaqstan halqy Assambleiasynyŋ jäne Maŋǧystau oblystyq kışı Assambleiasynyŋ bes jyl müşesı boldy. 2006 jyldan oblystyq ardagerler keŋesınıŋ müşesı.
2006 jyly «Ömır taǧylymy» atty ömır-derek kıtabyn, «Belgılı erden Begei bar» degen şejıre kıtap-jinaqtaryn jaryqqa şyǧardy.
Jazdyrhan Seidalyūly elımızge belgılı öner tūlǧalaryna arnalǧan şyǧarmaşylyq keşterdıŋ ötkızıluıne ūitqy boldy. Mysaly: 2000 jyly mädeniettı qoldau jylyna bailanysty belgılı jergılıktı sazger Daniiar Aralbaiūlynyŋ 50 jasy men şyǧarmaşylyǧynyŋ 35 jyldyǧyŋ, 2008 jyly halyq kompazitory Qaiyp Qorabaiūlynyŋ Aqtau men Atyrauda 150 jyldyǧyn ūiymdastyruǧa arqau boldy.
Jazdyrhan Seidalyūly qazır Aqtau qalasynda tūrady. Jūbaiy, bala-kelını, nemerelerı bar ülken otbasynyŋ otaǧasysy.
«Parasat» qozǧalysy oblystyq Keŋesın S.N.Şapaǧatovtyŋ orynbasarlarynyŋ bırı bolǧan
Jazdyrhan Seidaliev basqarǧan kezeŋde oblystaǧy qūrylǧan ūlttyq-mädeni ortalyqtardyŋ basy bırıktırılıp, «Parasat» qozǧalysy oblystyq Keŋesı ūsynysymen qozǧalys aiasynda «Halyq kelısımı» qoǧamdyq bırlestıgı qūryldy. «Halyq kelısımı» qoǧamy töraǧasy J.Seidaliv «Parasat» qozǧalysymen bırge el tynyştyǧyn saqtauǧa El basynyŋ,Ükımetımızdıŋ ūlttar dostyǧy saiasatyn ıske asyruǧa öz ülesın qosty. (Eskertu: «Halyq kelısımı» atauy Keŋes müşesı Daniiar Aralbaevtyŋ ūsynysy arqyly oblystyq Keŋes otyrysynda bekıtıldı.)
Būl kezeŋnıŋ tarihi maŋyzy, «Parasat» qozǧalysy oblystyq Keŋesı bastamasymen Qazaqstan Respublikasynda eŋ alǧaşqy ret ūlttyq mädeni ortalyqtardy bırıktırgen «Halaq kelısımı» qoǧamdyq bırlestıgı qūrylyp, būl bolaşaqta Qazaqstan Respublikasy Halyqtary Ūlttyq Ansambleiasynyŋ negızın qalady.
Jazdyrhan Seidalyūly ūzaqqa sozylǧan nauqastan 2015 jyly 19 mausym künı qaitys boldy.
SEISENBAI Nūrlybai Qoşamanūly
1958 jyly 1 akpanda Aqtöbe oblysy, Baiǧanin audany, Saǧyz sovhozynda (Noǧaity auyly) düniege kelgen. 1977 jyly Aqtöbe Memlekettık Medisina institutyn bıtırgen.
1986 jylǧy Almatydaǧy «Jeltoqsan» köterılısınıŋ kuägerı. 1988 jyldan bastap qoǧami-saiasi jūmystarǧa belsene aralasa bastady. 1989 jyldan Oral oblystyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ biuro müşesı, 1990 jyldan Oral qalalyq «Qazaq tılı» qoǧamy töraǧasynyŋ orynbasary.
1991 jyly mamyrda Oral qalasynda qūrylǧan «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ alǧaşqy bastauyş ūiymyn qūruşylardyŋ bırı. 1991 jyldan berı Oral oblystyq «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ üilestıru keŋesınıŋ müşesı. 1991 jyly Qazaqstannyŋ täuelsızdıgı jolynda separatistık piǧyldaǧy orys-kazaktardyŋ Oral oblysynan avtonomiia jariialau äreketterıne qarsy bükılqazaqstandyq narazylyq aksiiasyn ūiymdastyruşylardyŋ bırı. Osy jaiǧa bailanysty şyqqan «1991 -kyrküiek, Oral oqiǧasy» jäne «Azat» azattyq jolynda» atty tarihi-saiasi derektı kıtaptardyŋ avtory.
1992-1994 jyldary Oral oblystyq «Azat» qozǧalysynyŋ teŋ töraǧalarynyŋ bırı, 1994 jyly Qazaqstannyŋ Respublikalyk Partiiasy, Batys Qazaqstan oblystyk bölımşesı töraǧasynyŋ orynbasary qyzmetterın atqardy.
SEITQALİŪLY Töleubek
1942 jyly 18 säuırde Qyrǧyz Respublikasynyŋ astanasy Frunze (qazırgı Bışkek) qalasynda düniege kelgen. 1966 jyly Qazaq politehnikalyq institutynyŋ säulet fakultetın üzdık bıtırgen 1980-90 jyldary ǧylymi-zertteu instituttarynda, joǧary oqu oryndarynda jūmys ıstegen kezınde qazaq halqynyŋ ejelden qalyptasqan mädenietın, ǧylymyn, önerın zerttep nasihattap jürdı. Almaty säulet-qūrylys institutynyŋ kosmopolit, şovinist şalasauatty basşylary, jaǧympaz ūstazdarymen kürestı. 1986 jyly Jeltoqsan köterılısıne qatysqan studentterdıŋ oquǧa qaita oraluyna kömektestı. Almaty qalasy boiynşa «Azat» qozǧalysynyŋ şaralaryna belsene qatysty.
SEITINBETŪLY Jarqynbek
1951 jyly 7 nauryzda Oŋtüstık Qazaqstan oblysy, Ordabasy audany. Törearyq auylynda düniege kelgen. Mamandyǧy - injener-mehanik.
Oblysta «Qazaq tılı» koǧamyn ūiymdastyruşylardyŋ bırı bolyp, 1989 jyly Şymkent qalalyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ basqarma müşesı, Eŋbekşıaudandyq «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ töraǧa orynbasary. 1990 jyly Oŋtüstık Qazaqstan oblystyŋ azamattyq «Azat» qozǧalysy qūrylǧanda (1990-1992) basqarma müşesı bolyp sailandy. OQO-daǧy 1992 jyly ūiymdastyrylǧan Respublikalyq partiianyŋ basqarma müşesı (1992-1999).
1992-1994 jyldary Şymkent qalasynda azamattyq «Azat» qozǧalysy ūiymdastyrǧan şaralarǧa aralasty. Özbekstanǧa Baǧys, Türkıstan eldı mekenderın bermeu jönındegı 2001 jyly jiynǧa qatysyp, Azattyqtar qatarynda tūtqyndalyp Özbekstanǧa aidalyp, keiın bosatylǧan. Respublikalyq, jergılıktı BAQ-ta azamattyk tūlǧany qalyptastyru, demokratiialyk baǧyttaǧy maqalalary şyǧyp tūrady.
SİSENBAEV Baiasyl Namazūly
(1943-2010 j)
Sisenbaev Baiasyl Namazūly 1943 jyly 1 qyrküiekte Fort-Şevchenko qalasy Dolgii auyl sovetınde jūmysşy otbasynda tuǧan.
Eŋbek jolyn 1960 jyly Bautino mūnai bazasynda operator bolyp bastady. 1963-1966 jyldary Keŋes Armiiasy qatarynda Aqtau qalasyndaǧy № 54061 äskeri bölımde qyzmet ettı. 1967-1980 jyldary Maŋǧystau oblysyndaǧy är türlı önerkäsıp salalarynda qyzmet ıstedı. 1980 jyldanbastap, «Qarajambas» ken orynynda «Soiuztermmneft» ǧylymi-öndırıstık bırlestıgıne qarasty tehnologiialyq kölık basqarmasynyŋ avtokolonna bastyǧy qyzmetınatqardy.
Bılımı orta-tehnikalyq, 1984 jyly Gurev auylşaruaşylyq tehnikumyn bıtırıp, tehnik-mehainik mamandyǧyn aldy. 1992 jyldan bastap «Qalamqas» ken ornynynda «Maŋǧystaumūnaigaz» AAQ, «Maŋǧystaumūnaijoldary» JŞS, 1992-1997 jyldary avtokolonna bastyǧy , 1997 jyldan bastap, osy «MMJ» JŞS käsıpodaq ūiymynyŋ töraǧasy bolyp sailandy. 2003 jyldan berı «Qarajambasmūnai» AQ –nyŋ käsıpodaq qoǧamdyq bırlestıgınıŋ töraǧasy.
«Parasat» qoǧamy qūrylǧannan berı onyŋ belsendı müşesı. S.N.Şapaǧatovtyŋ senımdı serıkterınıŋ bırı. Eŋbek jäne saiasi ömır jolynyŋ barlyq kezeŋderınde qai jerde jürmesın qarapaiym jūmysşy eŋbekşı taptyŋ mäselesın köterıp, qolynan kelgenşe küş jıgerın, aqyl-oiyn aiamai jūmsap eŋbektengen azamat.
Baiasyl Namazūly 6 balanyŋ äkesı. Jūbaiy, bala-kelını, nemerelerı bar. Aqtau qalasynyŋ 26 şaǧyn audanynyŋ 20 üiınde tūrdy. Abzal azamat 2010 jyly jazda ūzaqqa sozylǧan auyr nauqastan qaitys boldy.
SYRǦABAEV Asqar Jorabaiūly
31 ianvar 1959 jyly 31 qaŋtarda tuǧan.
Mamandyǧy - ekonomist-menedjer.
Jambyl gidromeliorativ-qūrylys institutyn qūrylysşy-injener mamandyǧy boiynşa bıtırgen.
«Daulet» joǧarǧy oqu ornyn ekonomist-menedjer mamandyǧy boiynşa bıtırgen.
Reseidıŋ Halyqtar Dostyǧy universitetınıŋ ekonomikalyq teoriia jäne älemdık ekonomika mamandyǧy boiynşa ǧylymi ızdenuşı.
1992-1993 jyldary Qazaqstannyŋ azamattyq «Azat» qozǧalysy atynan QR JK deputaty boliyp sailandy.
«Azat» qozǧalysynyŋ Jambyl oblysy boiynşa 1991-1994 jyldardaǧy töraǧasy.
TÄJIBAIŪLY Änuar
1950 jyly 17 şıldede Qyzylorda oblysy, Tereŋözek audany, Aqjarma auylynda düniege kelgen. 1978 jyly Qazaqtyŋ auyl şaruaşylyǧy institutynyŋ mehanika fakultetın bıtırgen. 1978 jyldan Qazaqtyŋ kürış ǧylymi-zertteu institutynda äuelı aǧa ǧylymi qyzmetker, sosyn mehanikalandyru sektorynyŋ meŋgeruşısı, top jetekşısı bolyp 21 jyl jūmys ıstegen. 1999 jyldan bastap Qorqyt Ata atyndaǧy Qyzylorda memlekettık universitetınde dosent bolyp qyzmet etedı. 1998 jyly auyl şaruaşylyǧy öndırısın mehanikalandyru salasy boiynşa kandidattyq dissertasiia qorǧaǧan, tehnika ǧylymdarynyŋ kandidaty. Ekı jüzge juyq ǧylymi eŋbekterı jaryq qörgen. Rasionalizator – jetı reet tiımdı ūsynystary öndırıske engızılgen.
1990 jyldan «Azat» qozǧalysynyŋ oblystaǧy belsendı müşesı, bölımşe töraǧasynyŋ hatşysy, orynbasary. Sol jyldardan berı demokratiialyq küşter qatarynda qoǧamdyq-saiasi belsendılıgın toqtatpai kele jatqan saiasi belsendı azamat.
TÄŞKENBAI Sūltanbek Anuarbekūly
Qyzylorda oblysy Syrdariia audany (qazır Şielı) Alaş qairatkerı Mūstafa Şoqaidyŋ da kındık qany tamǧan Äulietoraŋǧyl auylynda, köp balaly qarapaiym şarua janūiasynda 15 mausym 1958 jyly düniege kelgen.
1990 jyldyŋ qaŋtarynan bastap, Aqtöbe qalasynda qūrylǧan, soŋynan bükıl oblys kölemındegı qoǧamdyq-saiasi ömırdıŋ ūitqysy bolǧan «Aldaspan» qoǧamdyq-saiasi-mädeni bırlestıgınıŋ negızın saluşylardyŋ bırı, teŋ töraǧalarynyŋ bırı boldy. «Aldaspan» ūiymy «Azat» azamattyq qozǧalysyna qosylǧan soŋ, qozǧalystyŋ Aqtöbe oblystyq bölımşesınıŋ Qoǧamdyq ömırdegı qarjy mäselelerın şeşu maqsatynda, pıkırles jıgıttermen bırıgıp «Bekarys» käsıpornyn qūrǧan. Qozǧalystyŋ qoǧamdyq-saiasi-mädeni ömırınde bolǧan talai şaralarǧa qarjylai qoldau körsetken. Qozǧalystyŋ qoldauymen qūrylǧan «Otau» üisızderdı qoldau koǧamynyŋ müşesı bolǧan. Qalalyq basşylyqtan osy qoǧamǧa bıraz jer bölınuıne kömektesken. Alaida, özınıŋ üisız jürgenıne qaramastan, kompartiianyŋ basşylyqtaǧylarǧa jeŋıldık jasap, halyqty narazy etken qatelıkterın qaitalamau üşın, özıne üi saluǧa jer almaǧan (būl – barlyq Azattyqtar ūstanymy bolatyn
). Alty alaştyŋ ardaqtysy M.Şoqai atyna arnalyp ötkızılgen köptegen qoǧamdyq şaralardyŋ tūraqty qoldauşysy. «Budapeşt-Astana» baǧytyndaǧy salt atty üştıktıŋ «Majarstannan – Qazaqstanǧa» jürıp ötken saparynyŋ oblys kölemındegı tıkelei qoldauşysy boldy. «Qobylandy batyr kesenesı» keşenın köteruge belsendı türde atsalysqan ısker azamat. Özı basqaryp, kezınde ıs qaǧazdaryn tek memlekettık tılde jürgızudı engızıp ketken, 1997 jyldan «Bekarys Firmasy» JŞS basqaryp keledı.
TELEMGENŪLY Oraz
Oraz Telemgenūly 1939 jydy 14 nauryzda Maŋǧystau audanynyŋ Auyzdybasty jerınde, şarua otbasynda düniege keldı. Ol 1947 jyly sol kezdegı Chapaev atyndaǧy ūjymşardyŋ ortalyǧy Amanqyzylit eldı mekenındegı bastauyş mektepte oqyp, soǧystan keiıngı şaruaşylyq jaǧdailaryna bailanysty köşıp qonudyŋ saldarynan audan eldı mekenderındegı basqa da mektepterde bılım alady. Oraz Telemgenūly 1957 jyly Ūştaǧan aulyndaǧy Lenin atyndaǧy orta mekteptı bıtırıp, sol jyly Almaty qalasyndaǧy S.M.Kirov atyndaǧy memlekettık universitettıŋ mehanika-matematika fokultetıne oquǧa tüsedı. 1962 jyly universitettı matematika pänınıŋ mūǧalımı mamandyǧy boiynşa bıtırıp şyǧyp, sol jyly Jarmyş auylynyŋ ortalau mektebıne mūǧalım bolyp qyzmettke kıredı. Ol mūnda özı beretın matematika pänın tolyq meŋgergen, sabaq berudıŋ ädıstemesın jetık bıletın mūǧalım retınde jaqsy qyrynan körıne bıldı.
O.Telemgenūly 1968-1992 jyldary Jarmyş, E.Aişuaqūly, Jangeldin, S.Nūrniiazūly atyndaǧy orta mektepter men mektep internatta direktor, direktordyŋ oqu-tärbie jūmysy jönındegı orynbasary mektepten jäne synyptan tys tärbie jūmysyn ūiymdastyruşy bolyp qyzmetter atqardy. Būl qyzmetterde bılım beru, aǧartu salasynyŋ bılıktı basşysy, belsendı ūiymdastyruşy retınde tanytty. Özınıŋ qarauynda jūmys ıstegen pedogogiqalyq ūjym müşelerınıŋ arasynda oryndy abyroi men bedelge ie bola bıldı. Ol kadrlardy olardyŋ bılıgı men qabıletıne qarai qyzmetke qoiudy, olardy atqarǧan qyzmetınıŋ tüpkı nätijesıne qarai ädılettı baǧalaudy jüielı jüzege asyryp otyrdy. Mekteptegı oqu-tärbie jūmysyn ūiymdastyruda ūjym müşelerınıŋ qyzmettık mındetterın atqaruǧa tiıstı jaǧdai jasaudy baqylau men talapşyldyq arqyly ūştastyra bıldı. Oraz Telemgenūly ärıptesterınıŋ arasynda ünemı ızdenıp, pedogogikalyq jaŋalyqtardy oqu-tärbie ürdısıne talǧampazdyqpen engızıp otyratyn sarabdal ädısker retınde tanyldy.
O.Telemgenūly özı basqarǧan ūjym jūmysyn saralap, taldai otyryp, audan, oblys, respublika kölemınde täjıribe retınde qorytyp, taratyp otyrdy. «Oquşylardy halyqtyq pedogogika dästürınde tärbieleu joldary», «Mekteptıŋ pedogogikalyq ūjymynyŋ, ata-anamen, qoǧamdyq ūiymdarmen bırlesken jūmystary» taqyrybyndaǧy baiandamalary oblystyq, respublikalyq pedogogikalyq oqulyqtarda ūnamdy baǧalarǧa ie boldy jäne arnaiy atalyp ötıldı.
Oraz Telemgenūly ūjym basşysy retınde eŋ aldymen oquşylardyŋ sanaly tärbiesı men tiianaqty bılım aluyn qamtamasyz etudı basty nazarda ūstady. Būl tūrǧydaǧy onyŋ tabandy qyzmetı jemıssız bolǧan joq. Sondyqtan da qyzmetterı eskerılıp, 1970 jyly «Eŋbektegı erlıgı üşın» medalımen, 1980 jyly «Qazaqstan Respublikasynyŋ halyq aǧartu ısınıŋ ozyq qyzmetkerı» tös belgısımen, 1989 jyly «Eŋbek ardagerı» medalımen marapattaldy.
Oraz Telemgenūly 1992-2005 jyldar aralyǧynda audan, oblys kölemınde alǧaşqylardyŋ bırı bolyp, «Mektep psiholygy» retınde jūmys jasap psihologiialyq qyzmettıŋ ölkemızde dūrys qalyptasuyna özınıŋ ülken ülesın qosa bıldı. Ol Maŋǧystau aumaǧyndaǧy 20 ǧasyrdyŋ 20-synşy jyldarynan bastau alǧan halyqqa bılım beru ısınıŋ jaŋa baǧytyn zamanyna sai şynaiy sezımmen, adal eŋbegımen qalyptastyrǧan jäne aǧa ūrpaqtyŋ jaqsy dästürın kezeŋ talabyna sai jalǧastyra bılgen sausaqpen sanarlyqtai ökılderdıŋ aldy boldy. Ol ölkemızde, jalpy elımızde bolyp jatqan saiasi özgerısterge uaqytynda köŋıl bölıp, qoǧamdyq jūmystarǧa da ettene aralasqan azamattardyŋ bırı. Jas kezınen ösken ortasynda şyndyqty süiıp, ädılettılıktı qoldap eseigen ol 1980 jyldardyŋ soŋy 1990 jyldardyŋ basyndaǧy Keŋes Odaǧy keŋıstıgın şarpyp ötken jariialylyq pen demokratiianyŋ alǧaşqy legınıŋ aldyŋǧy qatarynda bolyp, onyŋ Maŋǧystau ölkesınde qanat jaiuyna öz ülesın qosty.
Oraz Telemgenūly 1989 jyldan berı Keŋes Odaǧy keŋıstıgındegı alǧaşqy qūrylǧan qoǧamdyq ūiymdardyŋ bırı «Parasat» qoǧamdyq – saiasi demokratiialyq qozǧalystyŋ belsendı müşesı. Qozǧalystyŋ tūŋǧyş töraǧasy respublikalyq «Azat» qozǧalysynyŋ teŋ tört töraǧasynyŋ bır, respublikaǧa belgılı qoǧamdyq qairatker Saiyn Nädırūly Şapaǧatovtyŋ saiasi senımdı serıkterınıŋ bırı.
1989 – 2005 jyldary «Parasat» qozǧalysynyŋ Jyŋǧyldy auyldyq «Parasat» qoǧamdyq bastauyş ūiymynyŋ töraǧasy, «Parasat» qozǧalysy Maŋǧystau oblystyq Keŋesınıŋ müşesı, «Aq jol» keiın «Azat» («Naǧyz Aqjol») partiiasy bastauyş ūiymynyŋ töraǧasy, oblystyq Keŋesınıŋ müşesı bolyp sailandy.
Oraz Telemgenūly halaqtyŋ müddesı üşın küş-jıgerın, oi, sana-sezımın jūmsaǧan ölkemızdıŋ ziialy azamattarynyŋ bırı. Qoǧamnyŋ ötpelı qiyn kezeŋınde zamannyŋ aǧymy jäne qoǧamnyŋ yqpalymen ömır sürıp, qara basyn küiıttep jüretınderdıŋ qatarynan emes, şynaiy täuelsızdık pen demokratiialyq örkenniettı zaiyrly qoǧam qūru üşın at salysqan azamattardyŋ qatarynan tabyldy. «Parasat» qozǧalysynyŋ qatarynda osyndai azamattardyŋ boluy qoǧamdyq ūiymnyŋ jūrşylyq aldynda bedelınıŋ köterıluıne, onyŋ baǧyt-baǧdarynyŋ jäne kötergen mäselelerınıŋ dūrys ekenın sezınuıne nätijesınde jan-jaqty qoldauşylarynyŋ köbeiuıne zor yqpalyn tigızdı.
Bügınde Oraz Telemgenūly Maŋǧystau audany Jyŋǧyldy auylynda tūryp jatyr. Eŋbek ardagerı, Qazaqstan halyq aǧartu ısınıŋ üzdıgı. Qūrmettı zeinetker.
TÜITE Temırhan Nygymetūly
(1952-2007)
Temırhan Nyǧymetūly 1952 jyly jeltoqsan aiynyŋ 12-şı jūldyzy künı Türkpenstannyŋ Mary oblysy, Bairamaly audany, «Ravnina» keŋşarynda düniege keldı.
1968 jyly Temırhannyŋ ata-anasy Maŋǧystauǧa köşıp keldı. Orta mekteptı Şetpe kentınen bıtırgen Temırhan 1973 jyly Gurev (qazırgı Atyrau) pedogogikalyq institutynyŋ tarih-filologiia fakultetın bıtırıp şyqty. Eŋbek jolyn Maŋǧystau audanyndaǧy Qyzan orta mektebınde mūǧalım bolyp bastaǧan Temırhan Nyǧymetūly 1981 jylǧa deiın osy audannyŋ bırqatar mektepterınde ūstaz bolyp jūmys jasady. Keiın Jaŋaözen qalasyna qonys audarǧan Temırhan, mūnai kenoryndaryndaǧy mekemelerde jäne käsıpodaq ūiymdarynda ärtürlı qyzmetter atqardy.
Temırhan Nyǧymetūly osy kezeŋderde Jaŋaözen qalasyndaǧy öndırıstık mekemelerde qazaq tılın damytuda, ıs qaǧazdaryn memelekettık tılge köşıruge aianbai eŋbek etıp, ölkemızde qazaq tılınıŋ aiasynyŋ keŋeiuıne mol ülesın qosqan azamat. Alǧaşqy audarmaşylardyŋ bırı. Sonymen bırge ölkemızde şahmat sportynyŋ damuyna da özındık qol taŋbasyn qaldyrdy.
Temırhan Nyǧymetūly 1997 jyly Aqtau qalasyna köşıp keldı. Osy kezden bastap, ol jurnalistikalyq baǧytqa bet būryp, «Habar», «Üş qiian», gazetterınde redaktor, jurnalistikalyq-tılşılık qyzmetterde jaqsy tuyndylarymen közge tüstı. Ol aimaqtyq «OLJA-press» gazetınıŋ aşyluyna eŋbek etıp, onyŋ ekı jyl bas redaktory boldy. Jora-joldas ainalasyna adal, mınezı aqjarqyn qolǧa alǧan şaruasyna tiianaqty Temırhan qai ortada bolsa özın kışıpeiıl, mädeniettı ūstai bıldı. Qolynan kelse kım-kımge de kömektesuge daiyn tūratyn elgezek «elım» degen jan boldy.
Temırhan Nyǧymetūly 1989 jyldan «Parasat» qozǧalysynyŋ müşesı. Ömırınıŋ soŋǧy jyldary ol naǧyz ūlt janaşyry retınde oblystaǧy saiasi qozǧalystar men partiialardyŋ jūmysyna belsene aralasty. Osy jolǧa künkörıs nemese mansap üşın emes, ol täuelsız elımızde azamattyq qoǧam men demokratiialyq memleket ornatuǧa tıkelei atsalysyp, öz ülesın qosu üşın sanaly türde bardy.
Temırhan Nyǧymetūly ömırınıŋ soŋǧy künıne deiın Respublikalyq «Naǧyz – Aq jol» («Azat») partiiasynyŋ belsendı müşesı, Maŋǧystau oblysty. filialynyŋ apparat basşysy bolyp qyzmet atqardy. Aptal azamattyŋ özı eldıŋ qajetı tielgen nardyŋ jügın kötargenmen, jalǧandyǧy jan auyrtar bıtpes qiianattarǧa jüregı şırkın şydai almady.
Temırhan Nyǧymetūly Tüite 2007 jyly nauryz aiynda kenetten qaitys bolyp, 20-şy jūldyzynda Qoşqar-Ata qauymyna qoiyldy.
UAIDİN Nūrken Bürkıtbaiūly
- 20. 04 künı Aqtöbe oblysy Yrǧyz audany, Janys bi auylynda tuǧan. Jurnalist.Zaŋger. Aqtöbe Memlekettık universitetı filologiia fakultetı, Qazan universitetı qūqyqtanu fakultetın bıtırgen. 1989-1990 – «Qazaq tılı» qoǧamynda Aqtöbe qalalyq basqarma müşesı. 1990-1991 – «Aldaspan» QSMB, üilestıru keŋesınıŋ müşesı. «Aldaspan» ūiymynyŋ şaralaryna eŋ jas müşe retınde 10 –synyptan bastap belsene qatysty.
UAQ Ärken Battalūly (1930-2003)
1930 jyly 15 tamyzda Pavlodar oblysy, Şarbaqty audayy, Taikūiǧan auylynda köpbalaly otbasynda düniege kelgen. Mäskeu qalasyndaǧy Ordjinikidze atyndaǧy geologiia-barlau institutyn bıtırgen. Mamandyǧy - geolog-barlauşy. Geologiia ǧylymynyŋ kandidaty. 150-den astam ǧylymi makalalar men ǧylymi-ädıstemelık oqulyqgardyŋ jene ekı monografiianyŋ avtory.
1986 jyly jeltoqsan köterılısıne bailanysty Almaty säulet-qūrylys institutynda kafedra meŋgeruşısı bolyp qyzmet ısten jürgen jerınen memleketgık qauıpsızdık komitetı tarapynan tūtqyndalyp, jastar köterılısın üiymdastyruşylardyŋ bırı degen jalamen türmsıe qamaldy. Qylmysy nakty däleldenbese de, 8 jylǧa bas bostandyǧynan aiyryldy. 1994 jyldyŋ 5 jeltoksan künı kınäsınıŋ joǧy däleldenıp, tolyqtai aqtaldy. Ol «Azat» qozǧalysynyŋ täuelsızdık jolyndaǧy äreketterı men şaralaryna qoldau bıldırıp, belsene qatysty.
HALEN Ahmetqali Serǧaliūly
1960 jyly 25 mamyr künı QHR Şaǧantoǧai auylynda düniege kelgen.
1981-1987 jyldary QarPTİ injener-mehanik mamandyǧyn alyp şykty. 1986jyly 19 jeltoqsanda Qaraǧandy qalasy, Gagarin alaŋyna Almatydaǧy köterılıstı qoldap, bır top alǧaşky kurs stusentterımen köterılıske şykty.
1989 jyly Qaraǧandy qalasyna otbasy jaǧdaiyna bailanysty oraldy.
1991 jyly «Azat» azamattyq qozǧalysynyŋ müşesı. Oblystyq bölım töraǧasy boldy.Qaraǧandy oblysy boiynşa qozǧalystyŋ mındetterın oryndap, onyŋ ūstanymdary men qūndylyǧyn älı künge talmastan ūstanyp keledı.
HOŞ Melsbek Hasanūly ( 1956 – 2008 )
Hoş Melsbek Hasanūly 1956 jyly qaŋtardyŋ 26 jūldyzy künı Gurev oblysy, Maŋǧystau audany, Tauşyq auylynda düniege keldı. 1973 jyly Şetpe kentındegı № 2 orta mekteptı bıtırgen soŋ ol eŋbek jolyn qarapaiym jūmysşylyqtan bastady. 1974-1976 jyldary äsker qatarynda bolyp azamattyq boryşyn ötep qaitty. Kelgesın eŋbektegı ömır jolyn jalǧastyra jürıp, Gurev (qazırgı Atyrau) pedogogikalyq institutynyŋ tarih fakultetın bıtırdı.
1977-1981 jyldary Şetpe kentındegı özı oqu bıtırgen № 2 bılım ordasynda müǧalım bolyp jūmys jasady.1981-1986 jyldary Maŋǧystau audandyq atqaru komitetınde jauapty qyzmetter atqardy. 1986 jyly audanda jaŋadan aşalǧan audandyq mūraǧattyŋ (arhiv) alǧaşqy direktory bolyp taǧaiyndaldy jäne ony 1997 jyly qarjy tapşylyǧyna bailanysty jabylǧanǧa deiın basqardy. 1998-2001 jyldar öndırıs salasynda jūmys jasady. 2001 jyldan ömırınıŋ aqyryna deiın özı tuyp ösken Maŋǧystaudyŋ qara şaŋyraǧy Tauşyq auylynyŋ bılım ordasynda mūǧalım bolyp qyzmet jasap keldı.
Melsbek Hasanūly özı qyzmet etken ötken ömır joldarynda bılıktı maman, öz qyzmetın şeber meŋgergen atqaruşy qyzmetker, ūlaǧatty ūstaz retınde körıne bıldı. Ötken ömır joldarynda komsomol, partiia, käsıpodaq qoǧamdyq jūmystaryna da belsene aralasyp otyrdy.
Melsbek Hasanūly özıne de özgege de talap qoia bıletın, ädıldıktı, şynşyldyqty süietın azamat bolyp östı. Kündelıktı ortaǧa qoǧamda bolyp jatqan özgerısterge, jaŋalyqtarǧa özındık oi-pıkırı, köz qarasy boldy jäne ony köpşılık ortada, jiyn, jinalystarda köp aldynda jariia qylyp bıldırıp otyrdy.
Melsbek Hasanūly 1989 jyldan Parasat» qozǧalysynyŋ müşesı. Ol 1990-1997 jyldary qoǧamdyq negızde Maŋǧystau audandyq «Parasat» ūiymynyŋ töraǧasy bolyp, qaita qūru jäne eldı demokratiialandyru jūmystarynyŋ alǧy şebınde jürdı. Sol kezdegı audandyq «Azat» partiiasynyŋ basşysy Jomart Aidarbek jäne basqada el azamattary men tyǧyz bailanysta bolyp, jergılıktı halyqtyŋ igılıgı maqsatynda kelelı mäseleler köterıp talaptar qoiyp otyrdy. Ärine būl qoǧamdyq jūmys «Parasat» qozǧalys basşysy S.Şapaǧatov jäne onyŋ serıkterı basşylyǧymen jüzege asyrylyp otyrdy.
Melsbek Hasanūly 1991 jyly audan ortalyǧy Şetpe kentınde, Jeltoqsan jastar qozǧalysynyŋ (köterılısınıŋ) 5 jyldyǧyn atap ötudı ūiymdastyrdy. 1992 jyly qazaq halqynyŋ ūlttyq meiramy – Nauryz merekesın nasihattau maqsatynda audan ortalyǧy Şetpe kentınde kiız üiler tıgıp, mädeni şaralar jäne nauryz köje ūiymdastyryp audan jūrşylyǧyn merekelık ūlttyq körınıstermen täntı ettı. «Parasat» jäne «Azat» qozǧalystary atynan kiız üiler tıgıp, alǧaş ret audan ortalyǧynda «Parasattyŋ» aq tuyn jelbırettı. Osy şarada Hoş Melsbek jäne Aidarbek Jomart bastaǧan «Parasat» qozǧalysynyŋ belsendılerı, aldynda ǧana qaitys bolǧan marqūm Saiyn Şapaǧatovtyŋ jarqyn beinesın eske alyp, onyŋ özı ömırden ketse de ısı ölmeitındıgın, onyŋ dälelınıŋ bırı, kezınde Saiynnyŋ bastamasy men ölkemızde alǧaş ret ūiymdastyrylyp, bügınde jalǧasyn tauyp jatqan osy şara ekenın jinalǧan köpşılık qauymǧa paş ettı.
Hoş Melsbek audanda dästürlı islam dınınıŋ taraluyna jäne imandylyqtyŋ qalyptasuyna, ata – salt dästürımızdıŋ qaita tüleuıne sübelı ülesın qosty. Sonyŋ aiǧaǧy 1992 jyly Qūlsary qalasynan Tūrar Şapqari atty jas imamdy şaqyryp aldyruyna jäne onyŋ aldyndaǧa ǧana Aidarbek Jomart ekeuı bırlesıp, eskı muzika mektebın jöndeudı ūiymdastyrynyŋ nätijesınde aşylǧan meşıt-medresege bala oqytatyn imam-molda etıp taǧaiyndaluyna zor yqpalyn tigızdı.Sol meşıtte jas imam-molda Tūrar Şapqari dıni sabaqtar jürgızıp, jas jetkınşekterge «İslamdaǧy 40 paryz», «Mūqtasar», «Qūran» älıppesın, «İmam şart», taǧy basqa namaz sabaqtaryn üirettı.
Hoş Melsbek 1993 jyly audandaǧy dıni-qaiyrymdylyq «Sauap» qoǧamynyŋ qūryluyna mūryndyq bolyp, jarǧysyn jasaqtauǧa kömektestı jäne «Sauaptyŋ» alǧaşqy qūryltaiynda, qoǧamnyŋ töraǧalyǧyna elge syily aqsaqal, belgılı halyq emşısı Tüiebaev Tūqymbaidyŋ sailanuyna yqpal ettı.
1993 jyly alǧaş ret audan ortalyǧy Şetpedegı meşıt-medresede «Oraza ait» dıni meiramyn ötkızudı ūiymdastyrdy. Sol jyly audan ortalyǧyndaǧy qazırgı tūrǧan bolaşaq salynar Allanyŋ üiı – aq
meşıttıŋ alǧaşqy qazyǧyn audan äkımınıŋ orynbasary Küzembai Üisınbaev, imam Tūrar Şapqari, audandyq «Parasat» qozǧalysynyŋ töraǧasy Melsbek Hoş, «Azat» partiiasynyŋ audandyq ūiymynyŋ töraǧasy Jomart Aidarbekovter bolyp qaqqan edı. Auyl mūǧalımderınıŋ eŋbek aqysyna 25% üsteme aqy töleitın bolyp zaŋ şyqqan uaqytta, äleumettık jaǧdaiy auyl mūǧalımderınen de tömen ne qolynda maly, ne basqaşa küneltıs közı joq audan ortalyǧy mektepterındegı mūǧalımderge de üsteme paiyz eŋbek aqy töletu üşın «qala tiptes poselke» degen aty bar da, zaty joq Şetpege selolyq status berudı sūrap bastama kötergen de osy Melsbek Hasanūly men Jomart Aidarbek bolatyn. Nätijesınde Şetpege selolyq status berılıp, mūǧalımderge üsteme aqy tölendı.
Oblystyq «Parasat» qozǧalysynyŋ är kezdegı ūiymdastyrǧan jūmystaryna belsene arlasty. Türlı deŋgeidegı ötken sailaularǧa «Parasat» qozǧalysy atynan täuelsız baqylauşy retınde bırneşe ret qatysty. Qazaqstanǧa, sonyŋ ışınde Maŋǧystau oblysyna şetelden äkelınetın radioaktivtı qaldyqtardy kömuge qarsy aksiiany ūiymdastyruǧa belsene aralasyp, Tauşyq auyly tūrǧyndarynan 400-den asa qol jinady. 1992 jyly Jaŋaözen qalasyndaǧy aştyq jariialaǧandardy qoldau maqsatynda Maŋǧystau audanynan arnai ökıl retınde bardy. Ol sol kezdegı «Parasat» qozǧalysynyŋ töraǧasy Qanat Mūhambetov jäne Qazaqstan Respublikasy Joǧarǧy Keŋesınıŋ Özen qalasyna arnaiy jıberılgen jauapty ökılı Q. Taquov jäne basqa azamattarmen bırge Jaŋaözen qalasyndaǧy jaǧdaidy elbasy Nazarbaevqa baiandau üşın Aqtau qalasyna keldı. Nätijesınde qoiylǧan talaptar oryndaldy. «Özenmūnaigazdy» «Embımūnaiǧa» erıksız qosatyn kezde de ol ölke bolaşaǧyna özınıŋ alaŋdauşylyǧyn bıldırdı.
Qazaqstannyŋ «Aq jol» demokratiialyq partiiasyna alǧaşqylardyŋ bırı bolyp müşe boldy. Maŋǧystau oblysy boiynşa «Aq jol» partiiasynyŋ bastauyş partiia ūiymy alǧaş ret Tauşyq aulynda qūrylyp, onyŋ töraǧalyǧyna Hoş Melsbek Hasanūly sailandy.
Melsbek Hasanūly 2003 jyly “Parasat” qozǧalysy atynan Tüpqaraǧan audanynan oblystyq mäslihattyŋ deputattyǧyna dauysqa tüstı. Eger ädıl sailau bolǧanda Melsbek Hasanūly sol jyly oblystyq mäslihattyŋ deputaty bolary sözsız edı. Ökınışke orai aŋǧal asyl azamatqa berılgen halyqtyŋ dauysy ūrlandy, jaramsyz boldy.
2007 jyly Qazaqstannyŋ demokratiialyq “Aq jol” partiiasynyŋ qūryltaiynyŋ şeşımı boiynşa partiialyq tızımmen Parlament Mäjılısı deputattyǧyna ūsynyldy.
Hoş Melsbek Hasanūly 1989 jyldan «Parasat» qoǧamdyq-saiasi demokratiialyq qozǧalysynyŋ belsendı müşelerınıŋ bırı jäne osy qozǧalystyŋ Tauşyq bastauyş ūiymynyŋ töraǧasy, oblystyq Keŋestıŋ müşesı. Oblysymyzdaǧy demokratiialyq ürdısterdıŋ damuyna aianbai öz ülesın qosyp jürgen azamattardyŋ ırı tūlǧasy.
Tört balany asyrap ösırgen Hoş Melsbek Hasanūly ömırınıŋ soŋǧy kezeŋıne deiın özınıŋ tuǧan jerı Tauşyq auylynda tūryp, jergılıktı Tauşyq orta mektebınde ūstaz bolyp jūmys atqardy. Ol 2008 jyly qyrküiek aiynyŋ 9 jūldyzynda kenetten auyryp qaitys boldy.
2010 jyly Ūly Jeŋıstıŋ 65 jyldyǧy qarsaŋynda «Parasat» qozǧalysynyŋ, «Qosai Ata» qorynyŋ jäne basqa da qoǧamdyq ūiymdardyŋ ūsynysymen qaitys bolsa da oǧan «Parasat» qozǧalysynyŋ 20 jyldyǧy jäne Saiyn Nädırūly Şapaǧatovtyŋ 70 jasqa tolu qūrmetıne bailanysty ūlttyq demokratiiany damytuda qoǧamǧa sıŋırgen eŋbegı üşın «Er Qosai» medalı berıldı. Marapattau räsımı Şahty orta mektebınde ūiymdastyrylyp, saltanatty jaǧdaida mektep ūjymy müşelerı aldynda marqūmnyŋ jūbaiy Fatimaǧa tapsyryldy. Sol künı qauym basyna baryp, onyŋ ruhyna qūran oqyldy.
Onyŋ jarqyn beinesı saiasi küreste bırge jürgen pıkırles serıkterınıŋ, onyŋ elım dep soqqan jüregın, oi-sezım, jan düniesın qasterlep tüsınetın janaşyr jūrtynyŋ mäŋgı esınde.
ŞAPAǦAT Saiyn (1940-1991)
Qazaqstan demokratiialyq saiasi ūiymdarynyŋ köşbasşy qairatkerleriniŋ iri tūlǧasy. «Parasat» qozamdyq - saiasi demokratiialyq qozǧalysynyŋ tūŋǧyş töraǧasy - Saiyn Nädirūly Şapaǧatov 1940 jyly qaŋtar aiynyŋ 4 jūldyzy küni Maŋǧystau öŋiri Fort – Şevchenko (ejelgı atauy Aqketık) qalasyna qarasty Telman eldi mekeninde qarapaiym aǧartuşy mūǧalimniŋ otbasynda düniege keldi. S.N. Şapaǧatov 1947 jyldan bastap Fort – Şevchenko qalasyndaǧy S.N. Kirov atyndaǧy orta mektepte 1-şi klastan bastap 5-şi klasqa deiin oqyp, äkesi Nädirdiŋ Gurev qalasyna (qazirgi Atyrau) qyzmet babymen qonys audaruyna bailanysty orta mektepti 1957 jyly Gurev qalasynan bitirdi.
Orta mektepti üzdik bitirgen Saiyn Nädirūly 1962 jyly Almaty tau – ken, 1969 jyly Mäskeudiŋ Gubkin atyndaǧy joǧarǧy oqu orynyn qyzyl diplommen bitirip şyqty.
Saiyn Nädirūly Şapaǧatov - qysqa qyzyqty da qiyn – mändi ömiri, qarapaiym mūnaişy operator, komsomol, käsipodaq, partiia qyzmet joldarynan ötip, iri saiasi tūlǧa – qoǧamdyq qairatker därejesine deiin köterildi. Jasaǧan jūmys joldarynda ūiymşyldyǧymen, prinsipti – turaşyldyǧymen, kişipeiil – adamgerşiligimen erekşe közge tüsti.
Qaita qūru jäne eldi demokratiialandyru kezeŋine uaqytynda öz ülesin qosqan - eŋ alǧaşqy belsendi azamattardyŋ biri boldy. Ūltymyzdyŋ mädenieti, ädep – ǧūrpy, salt – dästürinıŋ qaita tüleuine, ūlttyq mamandarymyzdyŋ ömirden öz orynyn tauyp köteriluine, ana tilimizdiŋ damuyna, tarihi jer ataularynyŋ qaitaryluyna zor yqpalyn tigizdi. Halqynyŋ qamyna, eliniŋ bolaşaǧyna at üsti - salǧyrt qaraityn keibir partiia, sovet basşylyǧyna qarsy aşyq syn pikir aityp, ūsynys talaptar qoiyp batyl küres jürgizdi. Onyŋ batylda oryndy ūsynys, talap – tilekteri, halqynyŋ bügingisimen bolaşaq taǧdyryna jany auyratyn partiia, käsipodaq, komsomol qyzmetkerleri men mädeniet – öner, oqu – aǧartu, densaulyq saqtau intelegensiiasy jäne közi aşyq jūmysşy – şarua ökilderiniŋ arasynan qyzu qoldau tapty.
Saiyn Nädirūly Şapaǧatovtyŋ «Parasat» qoǧamyn qūrudaǧy közdegen basty maqsattary:
- Sol kezdegi qoǧamdyq qaişylyqtardyŋ, partiia jäne ökimet basşylarynyŋ jibergen saiasi qatelikterinıŋ nätijesınde tuyndaǧan halyqtyŋ narazylyǧyna bei – bereket qozǧalysyna basşylyq etu, saiasi jaŋa baǧyt - baǧdar beru, äleumettik jaǧdai men adam qūqyna bailanysty tuyndaǧan qarama – qaişylyq basqa ūlt ökilderiniŋ kinäsinen emes ekenin tüsindiru, ūlt - aralyq qaqtyǧysqa ainalyp ketuine jol bermeu;
- Partiia jäne ökimet basşylyq apparatyndaǧy toqyrau kezeŋniŋ qabiletsiz basşylaryn jaŋa buyn jaŋa baǧyttaǧy mamandarmen almastyru;
- Tūrmys jaǧdailary naşar öz jerinde ögei baladai kün keşken jergilikti tūrǧyndar men basqa ūlt ökilderiniŋ äleumettik jaǧdaiyn jaqsartuǧa, üimen qamtyluy jäne öz mamandyǧyna sai jūmysqa ornalasuyna yqpal etu;
- Halyqtardyŋ mädenietin, tilin, ädep – ǧūrpyn, salt – dästürin, dinin damytuǧa jäne äulie aruaqtardy qūrmetteuge, jastardy imandylyqqa ülkendi qūrmetteuge kişige qamqor boluǧa tärbieleuge, tarihi jer ataulary men qala ataularyn qalpyna keltiruge, ūlttyq bala – baqşalarmen mektepter aşuǧa küş salu;
- Öndiristiŋ ärtürli salalaryna jergilikti ūlt ökilderi mamandaryn köbirek tartu, jūmysqa kirgizu jäne bolaşaq ūlttyq mamandardy daiyndau üşin jastardy oquǧa jiberu, olardyŋ oqu orynyna tüsuine jaǧdai jasau;
- Ölkemizdiŋ jäne qorşaǧan ortanyŋ tabiǧi bailyǧyn qorǧauǧa, ekologiialyq qauipsizdikti ornatuǧa baǧyttalǧan şaralarǧa belsene aralasu;
- Aimaqtyq ekonomikalyq problemalardy şeşuge, zaŋsyzdyqpen küresuge jäne jeke adamdardyŋ müddesin qorǧauǧa regionaldyq – qoǧamdyq küşterdi jūmyldyru.
İia, saiyn Nädirūly Şapaǧatov halqynyŋ bügingisi men erteŋgisin oilaǧan sol üşin aianbai öz bilimin, sana – sezimin, aqyl – oiyn jūmsaǧan, öziniŋ alǧa qoiǧan maqsatyna bükil sanaly bolmysy men densaulyǧyn arnaǧan, «Elim» - dep eŋiregen sausaqpen sanarlyqtai azamattardyŋ biri jäne olardyŋ basşysy boldy.
«Parasat» qozǧalysynyŋ qūramyna ölke azamattarynyŋ basyn biriktirude jäne oblystyq respublikalyq, odaqtyq deŋgeige deiin halyqtyq mäselelerdi batyl köterude qozǧalystyŋ tūŋǧyş töraǧasy, onyŋ saiasi idiologiialyq qolbasşy – kösemi Saiyn Nädirūly Şapaǧatovtyŋ eŋbegi zor edi. Azǧana uaqyt işinde özi qūrǧan qoǧamdy qozǧalysqa ainaldyryp, onyŋ örisin ūlǧaityp, körşiles Gurev, Aqtöbe, Astrahan, Oral, Qyzylorda oblystarymen qatar Özbekstannyŋ Qaraqalpaq avtonomiialyq Respublikalarymen Myrzaşöl aimaqtaryna da tamyryn jaidy. Köp ūzamai S.N. Şapaǧatov 1990 jyly qūrylǧan Respublikalyq «Azat» qozǧalysynyŋ teŋ töraǧalarynyŋ biri bolyp sailandy.
1990 jyly jeltoqsan aiynyŋ 9-şy jūldyzy küni, Aqtau qalasynda oblystyq partiia komitetiniŋ ügit – nasihat zalynda (qazirgi Aqtau universitetiniŋ konferens zaly) ūiymdastyrylǧan «Parasat» qoǧamynyŋ kezekti qūryltaiy jinalysyna Qazaqstan jäne basqa da odaqtas respublikalar aimaqtarynan (Aqtöbe, Atyrau, Oral, Qyzylorda, Almaty, Astrhan, Krasnovodsk, Bekdaşy qalalary men Özbekstan, Qaraqalpaqstandaǧy qoǧamdyq ūiymdar men jekelegen ūiymdardan) ökil – delegattar qatynasyp, nätijesinde sol uaqyttaǧy qalyptasqan saiasi – äleumettik ekonomikalyq jäne ekologiialyq, ideologiialyq jaǧdailarǧa bailanysty oblystyq, respublikalyq, Odaqtyq deŋgeidegi basşylyqqa arnaiy ündeu men talap – tilekter, ūsynystar qabyldady.
Qūryltaida «Parasat» qoǧamy qozǧalys bolyp qaita qūrylyp, onyŋ keŋeitilgen aimaqtyŋ Keŋesi sailandy. Jinalys soŋynda «Parasat» mädeni ortalyǧynyŋ oblysqa, respublikaǧa tanymal önerpazdarynyŋ qatynasuymen ülken konsert ūiymdastyryldy. Būl, bas qosuda, basqa oblystar men respublikadaǧy qoǧamdyq ūiymdar basşylary jäne jekelegen belsendi – bedeldi azamattarmen tyǧyz bailanys jasalyp, qoǧamdy – ülken auqymdy aimaqtyq saiasi birlestikke ainaldyru turaly maŋyzdy – tarihi saiasi şeşim qabyldandy. Ondaǧy maqsat, şynaiy egemendik, demokratiia men ädilet jolyndaǧy küresti birneşe ūiymdar birlese otyryp jürgizu äkimşil, ämirşil jüiege, partokratiia men biurokratiiaǧa toptasqan türde soqqy beru edi. Mine, S.N.Şapaǧatov jäne onyŋ saiasi serikteriniŋ qoǧamdy – qozǧalysqa ainaldyrudaǧy negizgi maqsaty osy boldy.
S.N. Şapaǧatov qoǧamdy qozǧalysqa ainaldyru, Batys aimaqtyq qoǧamdyq üiymdardy biriktiru arqyly olardy Respublikalyq «Azat» qozǧalysy tuy astyna şoǧyrlandyryp, «Azat» qozǧalysyn ülken saiasi – demokratiialyq küşke ainaluyna öziniŋ küş – jigerin, bilim oi – sezimin jūmsap, aianbai eŋbek etti.
Qazaqstannyŋ körnekti qoǧam qairatkeri, öz ūltynyŋ Otanynyŋ patrioty, demokrat
S.N. Şapaǧatov 1991 jyly jeltoqsan aiynyŋ 1-inşi jūldyzy küni kenetten auyr nauqastan qaitys boldy.
ŞAIаHMET Aqylbek Qojaūly
1951jyly 17 mausymda Qostanai oblysy, Jetıǧara audany, Jelquar auylynda düniege kelgen. Qazaq MU men Mäskeudıŋ Ädebiet institutyn bıtırgen. Filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty, belgılı aqyn, jazuşy, dramaturg. Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ müşesı. 24 kıtaptyŋ avtory. Halykaralyq «Qazaq tılı» qoǧamy oblystyq ūiymynyŋ töraǧasy. Qazaqtardyŋ bırınşı jäne üşınşı düniejüzılık qūryltaiynyŋ delegaty. Qostanai öŋırınde qazaq mektepterı men bala baqşalarynyŋ aşyluyna belsene atsalysty. Oblystyq onomastika jäne toponomiia jönındegı komissiia müşesı retınde eldı mekender men jer, su tarihi ataularyn qaitaru mäselesın köterude belsendılık tanytty.
«Azat» qozǧalysynyŋ ūstanymy men baǧyttaryn qoldap, ıske asyruǧa belsene aralasqan belsendı azamat.
ŞYMŞYQOV Jankeldı Erdenūly
1951 jyly Aqmola oblysy, Balqaşin audany, Amangeldı (Jylandy) auylynda tuǧan. Ekonomika ǧylymdarynyŋ kandidaty, professor. Bılım jäne ǧylym ministrlıgınıŋ Ekonomika institutynyŋ Astanadaǧy filialynyŋ direktory. Ūlttyq jūmystaǧy negızgı baǧyty - saiasi-qoǧamdyq jūmys arqyly qazaq memlekettılıgınıŋ şynaiy ekonomikalyq, saiasi-täuelsızdıkke qol jetkızıp, qazaq halqynyŋ memleket qūruşy, memleket iesı retındegı bırden-bır ūlt boluy üşın küresu. 1985 jyldan 1987 jylǧa deiın Arqalyq Pedagogikalyk institutynda studentterdıŋ «Jadyra» şyǧarmaşylyq bırlestıgın qūryp, jetekşılık ettı. 1986 jyldyŋ 18 jeltoqsanynda Qazaqradiosynan solaqai saiasatka qarsy söz söiledı. 22 jeltoqsanda 1986 jyly institut qabyrǧa gazetınde Lenindık ūlttyk saiasat jaily maqalasy jariialanyp, sol kezdegı kuǧyn-sürgınge tüstı. 1987 jyly kaŋtar, aqpan ailarynda 1931-33 jylǧy Qazaqstandaǧy aştyq jaily leksiialar oqyp, jergılıktı «Ūltşyldar kösemsymaǧy» degen ataqqa ie boldy. Partkom,rektorat şeşımımen Arqalyqtan ketuge mäjbür boldy. 1987 jyldan Selinograd qalasynda. Aqmola qalalyq student jastarynyŋ «Parasat» qoǧamdyq bırlestıgınıŋ saiasi jetekşısı boldy. Selinograd (Aqmola) qalasynda jeltoksan oqiǧalaryna (1986 j.) arnalǧan mitingılerdı basqardy. 1990-1993 j.j. totalitarlyq jüienı aiyptap, aştyq, quǧyn-sürgınqūrbandaryna arnalǧan şaralar ūiymdastyryp, basqardy.
«Aqmola aty qaitarylmai elge qaitpaimyz» degen ūranmen Almatydaǧy Joǧarǧy Keŋes üiı aldynda aştyq jariialanǧan topty basqaryp bardy.
«Azat» qozǧalysynyŋ Aqmoladaǧy bölımşesın qūruǧa belsene kırıstı.
