Belgili professor Álimhan Júnisbek ómirden ozdy

5991
Adyrna.kz Telegram

A.Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýtynyń Bas ǵylymı qyzmetkeri, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor Álimhan Júnisbek qaıtys boldy, dep habarlaıdy «Adyrna» tilshisi.

Álimhan Júnisbek 1938 jyly 12 mamyrda Ońtústik Qazaqstan oblysy, Sháýildir aýdany (qazirgi Otyrar aýdany), Qarǵaly aýlynda týǵan. 1955 jyly Túrkistan qalasyndaǵy № 19 qazaq orta mektebin bitirgen. 1958 jyly Almatydaǵy S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıteti (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) fılologııa fakýltetiniń qazaq tili men ádebıeti bólimine oqýǵa túsip, 1963 jyly bitirip shyqqan.

Ol qazaq fonetıkasyna, orfografııa men orfoepııa máselelerine, sıngarmonızm teorııasyna eńbek sińirgen ǵalym. Jalpy, túrki jáne qazaq tiltanymyndaǵy sózquraýysh (prosodıka slova) máselesi; qazaq tilindegi sıngarmonızm (úndesim túrlenim) zańy; qazaq tiliniń artıkýlıaııalyq bazasy (modeli) quramyndaǵy artıkýlıaııalyq úlgiler; qazaq tilindegi býyn jáne morfemanyń dybys quramy men jelisi (lıneınaıa velıchına); latyn álipbıine kóshý máseleleri; qazaq tilin ózge ult ókilderine úıretý ádistemesi máselelerimen aınalysty.

Sıngarmonııalyq baǵyt Á.Júnisbek eńbekterdiń arqasynda qalyptasyp, ǵylymı aınalymǵa túsip, qalyń oqyrmanǵa tanymal boldy. Negizgi eńbekteri: «Qazaq grammatıkasy» (segmentti fonetıka bólimi). Astana, 2002; «Qazaq fonetıkasy». Almaty, 2009; Vvedenıe v sıngarmonıcheskýıý fonetıký. Almaty, 2009. Qazaqsha-oryssha fonetıkalyq sózdik. Oral, 2009), «Qazaq til biliminiń máseleleri», Almaty, 2018. Túrki tilderinde sózdik ekpinniń joq ekendigin dáleldep shyqqan. Qazaq tili úndesim (sıngarmonııalyq) til bolǵandyqtan, onyń dybys quramyna tán uǵymdar men ataýlardyń óz ereksheligin kórsete bildi. Myńnan asa fonetıkalyq ataýlardy qurastyryp, aınalymǵa endirdi.

2007 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne Ǵylym mınıstrliginiń «Qazaqstan Respýblıkasynyń ǵylymyn damytýǵa sińirgen eńbegi úshin» tósbelgisimen, «Eren eńbegi úshin» medalimen jáne Memlekettik tildi damytýǵa qosqan úlesi úshin «Nur Otan» HDP-nyń II dárejeli Dıplomymen (2009) marapattalǵan.

«Adyrna» ujymy marqumnyń týǵan-týystaryna kóńil aıtady.

Pikirler