25 şıldede elımızdıŋ bırqatar öŋırınde äkımderdıŋ sailauy bastalady. Sailaudyŋ būl türı eldı demokratiialandyruǧa baǧyttalǧan, halyqtyŋ erkın eskerıp, taŋdau jasau qūqyǧyn berudı közdeitın maŋyzdy betbūrys bolady degen ümıtpen qolǧa alynyp otyr, dep "Adyrna" ūlttyq portaly QazAqparatqa sılteme jasaidy.
Endı bır aptadan keiın, naqtyraq aitsaq, 14 şılde künı jergılıktı uaqytpen saǧat 18.00-de audandyq maŋyzy bar qalalardyŋ, auyldardyŋ, kentterdıŋ, auyldyq okrugterdıŋ 730 äkımın sailauǧa tüsetın ümıtkerler ügıt-nasihat jūmystaryn bastaidy. Zaŋǧa engızılgen özgertuler men tüzetuler boiynşa, būl şara 24 şılde saǧat 0.00-ge deiın jalǧasady .
Prezidenttıŋ saiasi mäseleler jönındegı kömekşısı Erlan Qarin būl sailau Memleket basşysy ūsynǧan saiasi reformalardyŋ ekınşı jäne üşınşı paketterınıŋ aiasynda ıske asyp jatqanyn aityp jür. Rasymen de, Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ «Qazaqstan Jaŋa naqty ahualda: ıs-qimyl uaqyty» atty Joldauynda 2021 jyldan bastap auyl äkımderınıŋ tıkelei sailauyn ötkızu turaly tapsyrma berılgen bolatyn. Jergılıktı basqaru men özın-özı basqarudy reformalau bırqatar strategiialyq mındetterdı şeşuge baǧyttallyp otyr:
-bırınşıden, jergılıktı özın-özı basqaru organdaryn sailaudy aşyq memlekettık basqaru qaǧidaty retınde engızu jäne «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasyn ıske asyru;
-ekınşıden, azamattardyŋ auyldyq aumaqtardy damytuǧa jäne jergılıktı maŋyzy bar mäselelerdı şeşuge qatysu mümkındıgın keŋeitu;
-üşınşıden, atqaruşy jäne zaŋnamalyq ökılettıkterdı tömengı deŋgeige kezeŋ-kezeŋımen beru;
- törtınşıden, auyl äkımderın tıkelei sailau kezınde partiialardyŋ ökılettıkterın keŋeitu arqyly saiasi bäsekelestıktı damytu.
Ükımet Prezident Joldauyn ıske asyru jönındegı jalpyūlttyq jospardyŋ 139 jäne 140-tarmaqtary boiynşa audandyq maŋyzy bar qalalardyŋ, auyldardyŋ, kentterdıŋ, auyldyq okrugterdıŋ äkımderın tıkelei sailaudy engızu jönındegı zaŋ jobalaryn äzırlep şyqty.
Osylaişa 24 mamyrda Memleket basşysy «Qazaqstan Respublikasyndaǧy sailau turaly «Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiialyq zaŋyna özgerıster men tolyqtyrular engızu turaly» QR Konstitusiialyq zaŋynyŋ, «Qazaqstan Respublikasynyŋ keibır zaŋnamalyq aktılerıne sailau mäselelerı boiynşa özgerıster men tolyqtyrular engızu turaly» Zaŋnyŋ jaŋartylǧan nūsqalaryna qol qoidy.
Qūjatqa Prezienttıŋ tapsyrmasy boiynşa «Qazaqstan Respublikasyndaǧy sailau turaly» Konstitusiialyq zaŋǧa Parlament Mäjılısın sailau kezınde saiasi partiialardyŋ ötu şegın 7% -dan 5%-ǧa deiın tömendetu, sondai-aq barlyq deŋgeidegı sailau biulletenderınıŋ nysandaryna «Bärıne qarsymyn» degen baǧan engızu jönındegı erejeler jaŋadan engızıldı. «Bärıne qarsymyn» degen baǧany bar biulletender bız aityp otyrǧan äkımderdıŋ tıkelei sailauynda alǧaş ret qoldanysqa engelı otyr.
Resmi statistika boiynşa, Qazaqstan halqynyŋ 40%-dan astamy auyldyq eldı mekennıŋ tūrǧyny retınde tırkelgen. Iаǧni auyldyq aumaqtardy basqarudyŋ tiımdı tetıgın qalyptastyru ısıne Qazaqstan azamattarynyŋ 40%-dan astamy atsalyspaq.
Joǧaryda atalǧan zaŋ boiynşa auyldyq aumaqtardyŋ 2 346 äkımı būdan bylai tıkelei sailau arqyly anyqtaluy tiıs. Biyl sonyŋ 775-ı öz taǧdyryn aiqyndaidy.
Zaŋ boiynşa atalǧan sanatqa jatatyn äkımderdıŋ sailauyna kandidat ūsynudyŋ mynadai tärtıpterı bar:
- saiasi partiialar öz müşelerı arasynan ümıtker ūsyna alady;
- tiıstı sailau okrugınde tūratyn sailauşylardyŋ kemınde 1%-ynyŋ qolyn jinaǧan adam özın-özı ūsynu tärtıbımen sailauǧa tüse alady;
- eger ūsynu merzımınıŋ soŋyna ekıden kem kandidat ūsynylsa, audan (oblystyq maŋyzy bar qala) äkımı ümıtker ūsyna alady.
Sailau nauqanynyŋ merzımderı men kezeŋderı bylaişa belgılengen:
– Sailau nauqanynyŋ jalpy merzımı – 30 kün. Al ıs basyndaǧy äkımnıŋ ökılettık merzımı aiaqtalǧan jaǧdaida sailau 40 kün būryn jariialanady jäne jūmys ıstep tūrǧan äkımnıŋ ökılettık merzımı aiaqtalǧanǧa deiın 10 kün būryn ötuı tiıs;
– Is basyndaǧy äkımnıŋ ökılettıgı toqtatylǧan jaǧdaida sailau äkımnıŋ ökılettıgı merzımınen būryn toqtatylǧan künnen bastap bır ai ışınde taǧaiyndalady jäne taǧaiyndalǧan künınen bastap 30 kün ışınde ötuı tiıs. Kandidattardy ūsynu sailau jariialanǧannan keiıngı kelesı künı bastalyp, sailau künınen 15 kün būryn aiaqtalady. Iаǧni, taǧaiyndau merzımınıŋ ūzaqtyǧy 14 künge jetuı mümkın. Osy uaqyt ışınde kandidat tırkeuge qajettı qūjattardy jinaumen ainalysady. Kandidattardy tırkeu sailau künınen 10 kün būryn aiaqtalady. Osy kezeŋde aumaqtyq sailau komissiiasy ūsynylǧan qūjattardyŋ dūrystyǧyn tekseredı. Sailau künınıŋ aldyndaǧy soŋǧy onkündıkte ügıt-nasihat ıs-şaralary jäne sailaudyŋ özıne daiyndyq jüzege asyrylady. Sailau ötkızılgennen keiın üş kün ışınde qorytyndy şyǧarylady, jetı kün ışınde sailanǧan äkımdı tırkeu jüzege asyrylady. Būl rette sailanǧan äkımnıŋ ökılettıgı ony tiıstı aumaqtyq sailau komissiiasy tırkegen kezden bastalady.
Aldaǧy sailaudy üilestıretın sailau komissiialarynyŋ ökılettıkterı de naqtylanǧan. Sailaudy taǧaiyndauǧa, kandidattardy ūsynuǧa jäne tırkeuge bailanysty negızgı sailau ıs-şaralaryn audandyq (qalalyq) aumaqtyq sailau komissiialary jüzege asyrady. Dauys beru künıne bailanysty sailau räsımderın uchaskelık sailau komissiialary ıske asyrady. Oblystyq aumaqtyq sailau komissiialaryna zaŋdylyqtyŋ saqtaluyn baqylau, sondai-aq qarjylyq, materialdyq-tehnikalyq jäne ädıstemelık qamtamasyz etu mäselelerı jüktelgen. Ortalyq sailau komissiiasy sailau zaŋnamasynyŋ bırkelkı qoldanyluyn, aumaqtyq sailau komisisialary qyzmetınıŋ «Sailau turaly» zaŋnama talaptaryna säikestıgın baqylaudy, sondai-aq nauqandy jalpy ädısnamalyq süiemeldeudı jüzege asyrady.
Kandidat töleitın sailau jarnasynyŋ mölşerı QR zaŋnamasynda belgılengen eŋ tömengı jalaqynyŋ bır eselengen mölşerınde teŋ – 42 500 teŋge.
Ūqsas jaŋalyqtar
