25 shildede elimizdiń birqatar óńirinde ákimderdiń saılaýy bastalady. Saılaýdyń bul túri eldi demokratııalandyrýǵa baǵyttalǵan, halyqtyń erkin eskerip, tańdaý jasaý quqyǵyn berýdi kózdeıtin mańyzdy betburys bolady degen úmitpen qolǵa alynyp otyr, dep "Adyrna" ulttyq portaly QazAqparatqa silteme jasaıdy.
Endi bir aptadan keıin, naqtyraq aıtsaq, 14 shilde kúni jergilikti ýaqytpen saǵat 18.00-de aýdandyq mańyzy bar qalalardyń, aýyldardyń, kentterdiń, aýyldyq okrýgterdiń 730 ákimin saılaýǵa túsetin úmitkerler úgit-nasıhat jumystaryn bastaıdy. Zańǵa engizilgen ózgertýler men túzetýler boıynsha, bul shara 24 shilde saǵat 0.00-ge deıin jalǵasady .
Prezıdenttiń saıası máseleler jónindegi kómekshisi Erlan Qarın bul saılaý Memleket basshysy usynǵan saıası reformalardyń ekinshi jáne úshinshi paketteriniń aıasynda iske asyp jatqanyn aıtyp júr. Rasymen de, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń «Qazaqstan Jańa naqty ahýalda: is-qımyl ýaqyty» atty Joldaýynda 2021 jyldan bastap aýyl ákimderiniń tikeleı saılaýyn ótkizý týraly tapsyrma berilgen bolatyn. Jergilikti basqarý men ózin-ózi basqarýdy reformalaý birqatar strategııalyq mindetterdi sheshýge baǵyttallyp otyr:
-birinshiden, jergilikti ózin-ózi basqarý organdaryn saılaýdy ashyq memlekettik basqarý qaǵıdaty retinde engizý jáne «Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn iske asyrý;
-ekinshiden, azamattardyń aýyldyq aýmaqtardy damytýǵa jáne jergilikti mańyzy bar máselelerdi sheshýge qatysý múmkindigin keńeıtý;
-úshinshiden, atqarýshy jáne zańnamalyq ókilettikterdi tómengi deńgeıge kezeń-kezeńimen berý;
- tórtinshiden, aýyl ákimderin tikeleı saılaý kezinde partııalardyń ókilettikterin keńeıtý arqyly saıası básekelestikti damytý.
Úkimet Prezıdent Joldaýyn iske asyrý jónindegi jalpyulttyq jospardyń 139 jáne 140-tarmaqtary boıynsha aýdandyq mańyzy bar qalalardyń, aýyldardyń, kentterdiń, aýyldyq okrýgterdiń ákimderin tikeleı saılaýdy engizý jónindegi zań jobalaryn ázirlep shyqty.
Osylaısha 24 mamyrda Memleket basshysy «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy saılaý týraly «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııalyq zańyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» QR Konstıtýııalyq zańynyń, «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine saılaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańnyń jańartylǵan nusqalaryna qol qoıdy.
Qujatqa Prezıenttiń tapsyrmasy boıynsha «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy saılaý týraly» Konstıtýııalyq zańǵa Parlament Májilisin saılaý kezinde saıası partııalardyń ótý shegin 7% -dan 5%-ǵa deıin tómendetý, sondaı-aq barlyq deńgeıdegi saılaý bıýlletenderiniń nysandaryna «Bárine qarsymyn» degen baǵan engizý jónindegi erejeler jańadan engizildi. «Bárine qarsymyn» degen baǵany bar bıýlletender biz aıtyp otyrǵan ákimderdiń tikeleı saılaýynda alǵash ret qoldanysqa engeli otyr.
Resmı statıstıka boıynsha, Qazaqstan halqynyń 40%-dan astamy aýyldyq eldi mekenniń turǵyny retinde tirkelgen. Iaǵnı aýyldyq aýmaqtardy basqarýdyń tıimdi tetigin qalyptastyrý isine Qazaqstan azamattarynyń 40%-dan astamy atsalyspaq.
Joǵaryda atalǵan zań boıynsha aýyldyq aýmaqtardyń 2 346 ákimi budan bylaı tikeleı saılaý arqyly anyqtalýy tıis. Bıyl sonyń 775-i óz taǵdyryn aıqyndaıdy.
Zań boıynsha atalǵan sanatqa jatatyn ákimderdiń saılaýyna kandıdat usynýdyń mynadaı tártipteri bar:
- saıası partııalar óz músheleri arasynan úmitker usyna alady;
- tıisti saılaý okrýginde turatyn saılaýshylardyń keminde 1%-ynyń qolyn jınaǵan adam ózin-ózi usyný tártibimen saılaýǵa túse alady;
- eger usyný merziminiń sońyna ekiden kem kandıdat usynylsa, aýdan (oblystyq mańyzy bar qala) ákimi úmitker usyna alady.
Saılaý naýqanynyń merzimderi men kezeńderi bylaısha belgilengen:
– Saılaý naýqanynyń jalpy merzimi – 30 kún. Al is basyndaǵy ákimniń ókilettik merzimi aıaqtalǵan jaǵdaıda saılaý 40 kún buryn jarııalanady jáne jumys istep turǵan ákimniń ókilettik merzimi aıaqtalǵanǵa deıin 10 kún buryn ótýi tıis;
– Is basyndaǵy ákimniń ókilettigi toqtatylǵan jaǵdaıda saılaý ákimniń ókilettigi merziminen buryn toqtatylǵan kúnnen bastap bir aı ishinde taǵaıyndalady jáne taǵaıyndalǵan kúninen bastap 30 kún ishinde ótýi tıis. Kandıdattardy usyný saılaý jarııalanǵannan keıingi kelesi kúni bastalyp, saılaý kúninen 15 kún buryn aıaqtalady. Iaǵnı, taǵaıyndaý merziminiń uzaqtyǵy 14 kúnge jetýi múmkin. Osy ýaqyt ishinde kandıdat tirkeýge qajetti qujattardy jınaýmen aınalysady. Kandıdattardy tirkeý saılaý kúninen 10 kún buryn aıaqtalady. Osy kezeńde aýmaqtyq saılaý komıssııasy usynylǵan qujattardyń durystyǵyn tekseredi. Saılaý kúniniń aldyndaǵy sońǵy onkúndikte úgit-nasıhat is-sharalary jáne saılaýdyń ózine daıyndyq júzege asyrylady. Saılaý ótkizilgennen keıin úsh kún ishinde qorytyndy shyǵarylady, jeti kún ishinde saılanǵan ákimdi tirkeý júzege asyrylady. Bul rette saılanǵan ákimniń ókilettigi ony tıisti aýmaqtyq saılaý komıssııasy tirkegen kezden bastalady.
Aldaǵy saılaýdy úılestiretin saılaý komıssııalarynyń ókilettikteri de naqtylanǵan. Saılaýdy taǵaıyndaýǵa, kandıdattardy usynýǵa jáne tirkeýge baılanysty negizgi saılaý is-sharalaryn aýdandyq (qalalyq) aýmaqtyq saılaý komıssııalary júzege asyrady. Daýys berý kúnine baılanysty saılaý rásimderin ýchaskelik saılaý komıssııalary iske asyrady. Oblystyq aýmaqtyq saılaý komıssııalaryna zańdylyqtyń saqtalýyn baqylaý, sondaı-aq qarjylyq, materıaldyq-tehnıkalyq jáne ádistemelik qamtamasyz etý máseleleri júktelgen. Ortalyq saılaý komıssııasy saılaý zańnamasynyń birkelki qoldanylýyn, aýmaqtyq saılaý komısısıalary qyzmetiniń «Saılaý týraly» zańnama talaptaryna sáıkestigin baqylaýdy, sondaı-aq naýqandy jalpy ádisnamalyq súıemeldeýdi júzege asyrady.
Kandıdat tóleıtin saılaý jarnasynyń mólsheri QR zańnamasynda belgilengen eń tómengi jalaqynyń bir eselengen mólsherinde teń – 42 500 teńge.
