Álemde sarapshylardyń aıtýy boıynsha, 196-ǵa jýyq táýelsiz memleket bar eken. Árıne, barlyq memleketterdiń jaǵdaıy bir emes. Osyǵan baılanysty memleketterdiń baı qýatty bolýy, ekonomıkalyq jaǵdaıǵa, halyqtyń ál-aýqatyna, tipti jalaqysyna áser etedi. Ádette damyǵan memleketter satysyna tabıǵı resýrstar qory mol nemese myqty damyǵan tehnologııalyq ekonomıkasy álemdik deńgeıge jetken memleketter kiredi. Mundaı memleketterdiń ómir súrý standarttary óte joǵary bolady. Halyqaralyq valıýta qorynyń resmı derekteri boıynsha, jan basyna shaqqandaǵy JIÓ deńgeıin eskere otyryp, 2021 jyly álemdegi eń baı 10 eldiń reıtıngin anyqtady.
Lıýksembýrg
2021 jyly barlyq memleketti basyp ozyp, álemdegi eń baı el atanǵan – Lıýksembýrg Uly Gerogtigi. Resmı tili: Lıýksembýrgtik tili, Franýz, Nemis tili. Onda shamamen 631,8 myń adam turady. Halyqtyń basym bóligi 73,2% hrıstıan dininde, 2,16% ıslam dinin ustanady. Aqsha túrinde evro valıýta qoryn qoldanady. The Lıýksembýrg ekonomıkasy bank, bolat jáne ónerkásip sektorlaryna táýeldi. Lıýksembýrgtyqtar jan basyna shaqqandaǵy jalpy ishki ónimniń álemdegi eń joǵary deńgeıine ıe. 2013 jyly JIÓ 60,54 mlrd dollardy qurady, onyń ishinde qarjy sektoryn qosqanda qyzmetter 86% quraıdy. Qarjy sektory JIÓ-niń 36%, ónerkásip - 13,3%, aýyl sharýashylyǵy - 0,3% ósimine jetti. Sonymen qatar bul memlekette týrızm, telekommýnıkaııa, ǵaryshty ıgerý jan-jaqty damyǵan.
Sıngapýr
Qala ataýymen qosa araly da birdeı atalatyn Sıngapýr, búgingi tańda álemdegi damyǵan memleketter qatarynan tabylady. Halyq sanaǵy boıynsha, 5 mıllıon adamdy quraıdy. Ulttyq quramy Sıngapýr halqynyń 77 % - y qytaılyqtardan, 14 % - y malaızııalyqtardan, 8% - y úndilikterden turady. Bul memleket munaı óńdeý boıynsha úshinshi orynda, jartylaı ótkizgishter óndirisi boıynsha tórtinshi orynda. Sıngapýr qalasynyń porty - júk aınalymy boıynsha álemdik kóshbasshylardyń biri. Elde týrızm, joǵary tehnologııalar men ınnovaııalar, medıına jáne bank sektory belsendi damyǵan. Al taǵy bir tańǵalarlyq derek, ulttyq taǵamdary boıynsha japon ashanasynan keıin ekinshi orynda eken.
Katar
Álemdegi eń baı elder reıtınginde úshinshi oryndy Katar alady. Memleket Taıaý Shyǵysta Saýd Arabııasy, Bahreın jáne Birikken Arab Ámirliginiń janynda ornalasqan. Katardyń halqy shamamen 2,9 mıllıon adamdy quraıdy. Katare memleketiniń ulttyq quramy, Pákistandyqtar 18%-y, Irandyqtar, 10 %-yn quraıdy. Resmı tili: Arab jáne keńinen qoldanylatyn aǵylshyn tili bolyp sanalady. Tabıǵı gaz eksporty boıynsha 6- oryndy ıelenedi, gaz qory boıynsha 3-orynda. Ekonomıkalyq ósý men jergilikti turǵyndardyń ál-aýqaty eń aldymen, munaı men tabıǵı gaz eksportyn qamtamasyz etedi. Tabıǵı resýrstardyń arqasynda ınfraqurylymdy qurýǵa múmkindik alyp otyr. 2022 jyly Katar fýtboldan álem chempıonaty ótetin alǵashqy el bolyp otyr.
Shveıarııa
Shveıarııa - taýly el, kópshilik bóligi Alpi taýlary aýmaǵynda ornalasqan. Shveıarııa - ómir súrý deńgeıi óte joǵary jáne ekonomıkasy órkendegen ádemi eýropalyq elderdiń biri. Memlekettiń saıası jáne áskerı birlestikteri álemge áıgili. Álemniń ártúrli elderimen sátti saýda men ózara tıimdi qatynastardyń damýyna yqpal etedi. Shveıarııa halqy 8,7 mıllıon adamdy quraıdy. Is júzinde árbir shveıarııalyq azamat týǵan eliniń mádenıeti men dástúrin asa qurmetteıdi. Ekonomıkanyń negizi bank sektory jáne joǵary tehnologııalyq sapaly ónim. Shveıarııa — joǵary damyǵan ónerkásibi men ónimdi aýyl sharýashylyǵy bar memleket. Shveıarııa dúnıe júzinde kapıtaldy shetten tartýdan alǵashqy oryndardyń birin ıemdenedi, dúnıe júzindegi eń iri qarjy ortalyqtarynyń biri sanalady. veıarııa bankileriniń seıfterinde dúnıe júzindegi eń damyǵan elderdiń, barlyq qundy qaǵazdarynyń jartysy jatyr. Ónerkásibi joǵary sapaly, qymbat jáne ǵylym jetistikterin qajet etetin ónimder shyǵarýǵa mamandanǵan. El ekonomıkasynda iri transulttyq monopolııalar ústemdik jaǵdaıǵa ıe. veıarııa týrızm men óz aýmaǵy arqyly ótkiziletin tranzıttik júkterden kóp paıda tabady. Ónerkásibi syrttan ákelinetin shıkizattarǵa táýeldi jáne daıyn ónimderdi eksporttaýǵa beıimdelgen. Jetekshi salalary — mashına jasaý men metall óńdeý, hımııa, tamaq ónerkásipteri.
Bates Málikqyzy
