Küllı ǧalam jūrtşylyǧynyŋ nazaryn özıne audartqan futboldan Evropa chempionatynyŋ toptyq kezeŋı öz märesıne jettı. Qart qūrlyqtyŋ 24 qūramasynyŋ basyn qosqan būl jarys endı öz jalǧasyn 16 komandamen tappaq. Toptyq kezeŋdı tolyqtai qorytyndylau üşın alǧaşqy ainalymdaǧy komandalardyŋ oiyn-örnegıne baǧa berıp körsek.
A toby. 1. İtaliia(9 ūpai), 2. Uels(4), 3.Şveisariia(4), 4.Türkiia(0).
1 tur. Türkiia 0-3 İtaliia, Uels 1-1 Şveisariia
2 tur. Türkiia 0-2 Uels, İtaliia 3-0 Şveisariia
3 tur. Şveisariia 3-1 Türkiia, İtaliia 1-0 Uels
Turnirdyŋ şymyldyǧyn aşqan İtaliia qūramasy ä degennen aq özderınıŋ myqtylyǧyn tanyta bıldı. Känıgı maman Roberto Manchini baptaityn älemnıŋ tört dürkın chempiondary öz jolynda kezdesken barlyq qarsylastaryn oŋailyqpen jeŋıp otyrdy. Chiro İmmobile, Lokatelli, Djordjino, Lorenso İnsine sekıldı saqa oiynşylar qūramanyŋ jeŋısı üşın öz ülesterın aiap qalǧan joq. Futboldy ūjymdyq oiyn desek, İtaliiandyqtar osy ūjymdyq şeberlıktıŋ naq ülgısın körsettı. Būdan bölek İtaliia qūramasy biylǧy turnirdegı öz qaqpasyna gol jıbermegen alǧaşqy komandasy retınde tırkeldı jäne özderınıŋ jeŋılıssız seriiasyn 30 matchqa deiın ūlǧaita bıldı.
Evropa ölşemı boiynşa orta klassty futbol memleketterı sanalatyn Uels pen Şveisariia qūramalary özara teŋ tarqasty, tiısınşe kelesı ainalymǧa da bırge joldama aldy. Al Türkiia qūramasy biylǧy turnirdıŋ eŋ naşar oiyn körsetken qūramalarynyŋ bırı retınde tarihqa endı. Şenol Giuneş baptaityn qūrama turnir bastalmas būryn mamandar tarapynan öte joǧary baǧaǧa ie bolǧan. Türık futboly tarihyndaǧy eŋ äleuettı komandanyŋ bırı sanalǧan biylǧy qūram ökınışke orai janküier joramalyndai keremet nätije körsete almady. Esesıne üş kezdesudıŋ üşeuınde de jeŋılıske ūşyrap, komanda kapitany Burak İylmaz el aldynda keşırım sūrady.
V toby. 1. Belgiia(9 ūpai), 2. Daniia(3), 3. Finliandiia(3), 4.Resei Federasiiasy(3).
1 tur. Daniia 0-1 Finliandiia, Belgiia 3-0 Resei
2 tur. Finliandiia 0-1 Resei, Daniia 1-2 Belgiia
3 tur. Resei 1-4 Daniia, Finliandiia 0-2 Belgiia
Būl toptaǧy jaǧdai turnir bastalmai tūryp däl boljanyp qoiǧan edı. Älem chempionatynyŋ qola jüldegerlerı, qazırgı uaqytta FİFA tūjyrymy boiynşa älemnıŋ üzdık qūramasy sanalatyn Belgiia qūramasynyŋ bırınşı oryn alatynyna eşkımnıŋ qarsylyǧy joq. Basty intriga būl toptan kımnıŋ plei-off bäsekesıne joldama alatyny. Kevin de Briuine bastaǧan belgiialyqtar eşkımge şydas bergen joq. Reseidı 3-0, Daniiany 2-1, Finliandiiany 2-0 esepterımen ūtyp, eş qinalmastan öz tobynda köşbasşylyqqa ie boldy.
Ekınşı oryn turnirdıŋ eŋ jankeştı komandasy Daniiaǧa būiyrda. Olai deuımızge de sebep bar. Alǧaşqy turdaǧy Finliandiiamen bolǧan oiynda daniialyq jartylai qorǧauşy Kristian Eriksen esınen tanyp qūlap, dereu auruhanaǧa jetkızılgen bolatyn. Körer jaryǧy bar eken, daniialyq jūldyz futbolşynyŋ qazırgı jaǧdaiy qalypty. Jaqyn arada jüregıne arnaiy apparat qondyrady degen jaŋalyqtar kün saiyn evropalyq BAQ betterınen jaryq körude. Daniia qūramasy Finliandiia men Belgiiaǧa jeŋılgenıne qaramastan Resei futbolşylaryn 4-1 esebımen ūtyp, kelesı ainalymǧa eŋ soŋǧy sätte joldama jeŋıp aldy. Topta üşınşı jäne törtınşı oryndardy iemdengen Finliandiia jäne Resei qūramalary öz elderıne qaitty. Qyzyǧy, Finliandiialyq futbolşylar Eurododaǧa joldama alǧandary üşın öz elderınıŋ qaharmandary atansa, Reseilık aiaqdop şeberlerı topta soŋǧy oryn alǧandary üşın öz elderındegı eŋ köp synǧa ūşyraǧan tūlǧalardyŋ bırıne ainaldy. Eŋ köp syn bas bapker Stanislav Cherchesov pen kapitan Artem Dziubaǧa taǧyluda.
S toby. 1. Niderlandy(9 ūpai), 2. Avstriia(6), 3. Ukraina(3), 4. Soltüstık Makedoniia (0).
1 tur. Avstriia 3-1 Soltüstık Makedoniia, Niderlandy 3-2 Ukraina
2 tur. Ukraina 2-1 Soltüstık Makedoniia, Niderlandy 2-0 Avstriia
3 tur. Soltüstık Makedoniia 0-3 Niderlandy, Ukraina 0-1 Avstriia
Osyǧan deiıngı ötken älem jäne evropa bırınşılıkterıne qara basyp joldama ala almai jürgen Niderlandy futbolşylary būl jolǧy bäsekede köpşılıktı öz oiyndarymen baurap aldy. Bas bapker Frank de Bur qyzǧaldaqty eldıŋ futbolşylarynyŋ qoltaŋbasyna ainalǧan pozisiialyq futboldyŋ jarqyn ülgısın körsetude. Būǧan dälel bolarlyq anyq fakt Djordjino Veinaldum, Memfis Depai sekıldı jūldyzdardan qūralǧan niderlandylyqtardyŋ öz aldaryna kelgen üş qūramany da erkın tıze büktıruı. Tek Ukrainaǧa qarsy oiyn soŋyna deiın intrigaǧa toly ötıp, 85 minutta ǧana komandanyŋ jas jūldyzy Diumfris qarsylas qaqpasyn däl közdep, jeŋıstı jūlyp äkettı.
Plei-off satysyna berıletın kelesı joldamalarǧa öz kezegınde Avstriia jäne Ukraina qūramalary ie boldy. Öz aralarynda Avstriia basymdyq tanytqanymen, qos qūrama da Soltüstık Makedoniiaǧa qarsy kezdesude myqtylyqtaryn däleldei bıldı. Aŋyz oiynşy Andrei Şevchenko baptaityn Ukraina qūramasy öz tarihynda tūŋǧyş ret Evropa chempionatynyŋ plei-off synyna joldama ūtyp aldy.
Tarihynda tūŋǧyş ret Eurododaǧa qatysu qūrmetıne ie bolǧan Makedondyqtar öz elderıne batyrlar sekıldı oraldy. Janküierlerdıŋ aituynşa komanda jeŋılıske ūşyrasa da alaŋda soŋǧy sätke deiın tyrysyp baqty, el namysy taptalmady.
D toby. 1. Angliia(7 ūpai), 2. Horvatiia(4), 3. Chehiia(4), 4. Şotlandiia(1).
1 tur. Angliia 1-0 Horvatiia, Şotlandiia 0-2 Chehiia
2 tur. Horvatiia 1-1 Chehiia, Angliia 0-0 Şotlandiia
3 tur. Horvatiia 3-1 Şotlandiia, Chehiia 0-1 Angliia
Aiaqdop oiynyn oilap tapqan el retınde resmi türde moiyndalǧan aǧylşyn qūramasynyŋ oiyny äzırge süreŋsız. Toptyq kezeŋdegı üş oiynda da aǧylşyndyq futbolşylar öz mümkındıkterın jüzege asyra almau jaǧynan köp basynda tūr, statistika da otqa mai qūia tüsedı. Desek te Angliia qūramasy ūpaidan şaşau şyǧarmastan D tobynda köş bastady. Janküierler bolsa komanda kapitany Harri Keinnıŋ babyna alaŋdauly. Osyǧan deiın ötken älem chempionatynda «Altyn butsa» jüldesın ūtyp alǧan aǧylşyndyq şabuylşy äzırge qarsylastar qaqpasyn däl közdei almauda.
Horvatiia men Chehiia özara teŋ tarqasty jäne 1/8 finalǧa joldamany jeŋıp aldy. Şotlandiia qaqpasyna 46 metr qaşyqtyqtan gol soqqan cheh şabuylşysy Patrik Şik turnirdıŋ 40 jyldyq rekordyna tüzetuler engızdı. Jalqy ūpaidy aǧylşyndarǧa qarsy oiynda ielengen Şotlandiia elınıŋ futbolşylary üilerıne attandy.
E toby. 1. Şvesiia(7ūpai), 2. İspaniia(5), 3. Slovakiia(3), 4. Polşa(1).
1 tur. Polşa 1-2 Slovakiia, İspaniia 0-0 Şvesiia
2 tur. Şvesiia 1-0 Slovakiia, İspaniia 1-1 Polşa
3 tur. Slovakiia 0-5 İspaniia, Şvesiia 3-2 Polşa
Alaŋdaǧy köşbasşy jäne alaŋ syrtyndaǧy ideialyq motivator sanalatyn Zlatan İbragimovichtyŋ jaraqat alǧanynan keiın Şvesiia qūramasynyŋ ülken nätije körsetuıne sengen janküierler sausaqpen sanarlyqtai edı. Aitylǧan boljamdarǧa qaraǧanda jospardy asyra oryndaǧan Şvedter toptaǧy bırınşı oryndy qinalmai iemdendı desek te bolady. Älem, evropa chempiondary İspaniia qūramasymen ötken kezdesude de ūstamdy oiynymen közge tüsken şved futbolşylary qalǧan oiyndarda da ūpaidan şaşau şyǧarmady.
Buyn almasu kezeŋın ülken qiyndyqpen ötkızıp jatqan İspaniia qūramasy plei-off joldamasyna soŋǧy turda ǧana ie boldy. Turnir bastalmai jatyp komanda kapitany Serhio Busketstyŋ koronoviruspen syrqattanyp qaluy komandanyŋ ışkı atmosferasyna öz äserın tigızgenı anyq. Onyŋ üstıne komandanyŋ negızgı ortalyq şabuylşysy sanalatyn Alvaro Moratanyŋ esepsız qatelıkterı janküierler janaryn jasqa toltyrdy. Bır kezderdegı David Vilia, Havi, İnesta sekıldı teŋbıl dop şeberlerınıŋ ornyn qazırgı jas buyn Alvaro Morata, Mikel Oiarsabal sekıldı oiynşylar joqtatpauda desek, jaŋylysqan bolar edık.
Jarys jolyn aiaqtaǧan Slovakiia men Polşa turaly köp sözdıŋ sırä qajetı şamaly. Älemnıŋ üzdık futbolşysy sanalatyn Robert Levandovskiidıŋ komandasy Polşa üş kezdesude bır ret te jeŋıs tūǧyrynan körıne almady. Al Slovakiia qūramasy qoldarynda tūrǧan plei-off kezeŋınıŋ joldamasynan İspaniiamen bolǧan kezdesude aiyrylyp qaldy.
F toby. 1. Fransiia(5 ūpai), 2. Germaniia(4), 3. Portugaliia(3), 4. Vengriia(2).
1 tur. Vengriia 0-3 Portugaliia, Fransiia 1-0 Germaniia
2 tur. Vengriia 1-1 Fransiia, Portugaliia 2-4 Germaniia
3 tur. Portugaliia 2-2 Fransiia, Germaniia 2-2 Vengriia
Būl topta barlyǧy da bar. Ekı bırdei älem chempiony jäne soŋǧy evropa chempionynyŋ basy bırıkken būl top naǧyz futboldyŋ qyzǧan aimaǧyna ainaldy. Öz qatarlaryna eks şabuylşysy sanalǧan Kärım Benzemany qosqan fransuzdar jeŋılıstıŋ aşy dämın tatpastan kelesı ainalymǧa joldama aldy. Qorǧanys arqyly qarymta şabuyldar jasau olardyŋ qandaryna sıŋgen futbol desek te bolady. Öz klubynda ala-qūla oiyn körsetetın Pol Pogba ūlttyq qūrama jeidesın kigen sätten-aq qūlpyryp şyǧa keledı. Chelsidyŋ jartylai qorǧanys köşbasşysy Ngolo Kante de qūrama üşın aianyp qalyp jatqan joq. Barselona şabuylşysy Antuan Grizmandy da būl qatarǧa qossaq bolady. Alda-jalda bır qatelıkterge tap bolmasa bas jüldeden basty ümıtkerdıŋ bırı osy Fransiia ekenın esterıŋızge taǧy bır märte sala keteiık.
2018 jylǧy älem chempionatyndaǧy sätsızdıkterınen keiın öz-özderıne kele almai jürgen nemıster namysqa tyrysyp, äupırımdep jürıp kelesı ainalymǧa şyqty. Olarǧa soŋǧy turda qarsy tūrǧan Vengriia qūramasyn maqtamasqa bolmaidy. Topta köş soŋynda qalady dep eseptelıngen qūrama üş bırdei qarsylasyna da asqan ūqyptylyqpen toitarys berdı. Täjıribenıŋ jetkılıksızdıgınen Portugaliiaǧa jol berdı, Fransiia jäne Germaniia qūramalarymen teŋ tarqasty.
Ötken Euronyŋ jeŋımpazdary būl joly da chempiondyqty basty maqsat retınde közdegenı anyq. Kriştianu Ronaldudyŋ är alaŋǧa şyǧuynyŋ özı rekordtyq körsetkışke ainaldy. Aldymen 5 bırdei Eurododada öner körsetken jalǧyz oiynşy atansa, keiın Evropa chempionatynda eŋ köp alaŋǧa şyqqan, eŋ köp gol soqqan oiynşy atandy. Fransiia qaqpasyna soqqan goldarynan keiın tıptı FİFA tarihyndaǧy ūlttyq qūramalar bombardiry irandyq Ali Daeidıŋ rekordyn qaitalady(109 gol). 36 jastaǧy portugaliialyq futbolşyǧa taŋdanbasqa bolmaidy.
Jarys qorytyndysy boiynşa F tobynan kelesı ainalymǧa joldamany Fransiia, Germaniia, Portugaliia qūramalary ūtyp aldy.
Evropa chempionatynyŋ 1/8 finaldyq oiyndary 26 mausym künı bastau almaq. Jarys jolynda qalǧan 16 komanda özara myqtyny anyqtap, qart qūrlyqtyŋ üzdık komandasy ataǧyn özara sarapqa salatyn bolady. Futbol bäsekesın bırge tamaşalaiyq. Jeŋıstı künderde jolyqqanşa!
Quandyq Körgenov
Ūqsas jaŋalyqtar
