Kúlli ǵalam jurtshylyǵynyń nazaryn ózine aýdartqan fýtboldan Evropa chempıonatynyń toptyq kezeńi óz máresine jetti. Qart qurlyqtyń 24 quramasynyń basyn qosqan bul jarys endi óz jalǵasyn 16 komandamen tappaq. Toptyq kezeńdi tolyqtaı qorytyndylaý úshin alǵashqy aınalymdaǵy komandalardyń oıyn-órnegine baǵa berip kórsek.
A toby. 1. Italııa(9 upaı), 2. Ýels(4), 3.Shveıarııa(4), 4.Túrkııa(0).
1 týr. Túrkııa 0-3 Italııa, Ýels 1-1 Shveıarııa
2 týr. Túrkııa 0-2 Ýels, Italııa 3-0 Shveıarııa
3 týr. Shveıarııa 3-1 Túrkııa, Italııa 1-0 Ýels
Týrnırdyń shymyldyǵyn ashqan Italııa quramasy á degennen aq ózderiniń myqtylyǵyn tanyta bildi. Kánigi maman Roberto Manchını baptaıtyn álemniń tórt dúrkin chempıondary óz jolynda kezdesken barlyq qarsylastaryn ońaılyqpen jeńip otyrdy. Chıro Immobıle, Lokatellı, Djordjıno, Loreno Insıne sekildi saqa oıynshylar quramanyń jeńisi úshin óz úlesterin aıap qalǵan joq. Fýtboldy ujymdyq oıyn desek, Italııandyqtar osy ujymdyq sheberliktiń naq úlgisin kórsetti. Budan bólek Italııa quramasy bıylǵy týrnırdegi óz qaqpasyna gol jibermegen alǵashqy komandasy retinde tirkeldi jáne ózderiniń jeńilissiz serııasyn 30 matchqa deıin ulǵaıta bildi.
Evropa ólshemi boıynsha orta klassty fýtbol memleketteri sanalatyn Ýels pen Shveıarııa quramalary ózara teń tarqasty, tıisinshe kelesi aınalymǵa da birge joldama aldy. Al Túrkııa quramasy bıylǵy týrnırdiń eń nashar oıyn kórsetken quramalarynyń biri retinde tarıhqa endi. Shenol Gıýnesh baptaıtyn qurama týrnır bastalmas buryn mamandar tarapynan óte joǵary baǵaǵa ıe bolǵan. Túrik fýtboly tarıhyndaǵy eń áleýetti komandanyń biri sanalǵan bıylǵy quram ókinishke oraı jankúıer joramalyndaı keremet nátıje kórsete almady. Esesine úsh kezdesýdiń úsheýinde de jeńiliske ushyrap, komanda kapıtany Býrak Iylmaz el aldynda keshirim surady.
V toby. 1. Belgııa(9 upaı), 2. Danııa(3), 3. Fınlıandııa(3), 4.Reseı Federaııasy(3).
1 týr. Danııa 0-1 Fınlıandııa, Belgııa 3-0 Reseı
2 týr. Fınlıandııa 0-1 Reseı, Danııa 1-2 Belgııa
3 týr. Reseı 1-4 Danııa, Fınlıandııa 0-2 Belgııa
Bul toptaǵy jaǵdaı týrnır bastalmaı turyp dál boljanyp qoıǵan edi. Álem chempıonatynyń qola júldegerleri, qazirgi ýaqytta FIFA tujyrymy boıynsha álemniń úzdik quramasy sanalatyn Belgııa quramasynyń birinshi oryn alatynyna eshkimniń qarsylyǵy joq. Basty ıntrıga bul toptan kimniń pleı-off básekesine joldama alatyny. Kevın de Brıýıne bastaǵan belgııalyqtar eshkimge shydas bergen joq. Reseıdi 3-0, Danııany 2-1, Fınlıandııany 2-0 esepterimen utyp, esh qınalmastan óz tobynda kóshbasshylyqqa ıe boldy.
Ekinshi oryn týrnırdiń eń jankeshti komandasy Danııaǵa buıyrda. Olaı deýimizge de sebep bar. Alǵashqy týrdaǵy Fınlıandııamen bolǵan oıynda danııalyq jartylaı qorǵaýshy Krıstıan Erıksen esinen tanyp qulap, dereý aýrýhanaǵa jetkizilgen bolatyn. Kórer jaryǵy bar eken, danııalyq juldyz fýtbolshynyń qazirgi jaǵdaıy qalypty. Jaqyn arada júregine arnaıy apparat qondyrady degen jańalyqtar kún saıyn evropalyq BAQ betterinen jaryq kórýde. Danııa quramasy Fınlıandııa men Belgııaǵa jeńilgenine qaramastan Reseı fýtbolshylaryn 4-1 esebimen utyp, kelesi aınalymǵa eń sońǵy sátte joldama jeńip aldy. Topta úshinshi jáne tórtinshi oryndardy ıemdengen Fınlıandııa jáne Reseı quramalary óz elderine qaıtty. Qyzyǵy, Fınlıandııalyq fýtbolshylar Eýrododaǵa joldama alǵandary úshin óz elderiniń qaharmandary atansa, Reseılik aıaqdop sheberleri topta sońǵy oryn alǵandary úshin óz elderindegi eń kóp synǵa ushyraǵan tulǵalardyń birine aınaldy. Eń kóp syn bas bapker Stanıslav Cherchesov pen kapıtan Artem Dzıýbaǵa taǵylýda.
S toby. 1. Nıderlandy(9 upaı), 2. Avstrııa(6), 3. Ýkraına(3), 4. Soltústik Makedonııa (0).
1 týr. Avstrııa 3-1 Soltústik Makedonııa, Nıderlandy 3-2 Ýkraına
2 týr. Ýkraına 2-1 Soltústik Makedonııa, Nıderlandy 2-0 Avstrııa
3 týr. Soltústik Makedonııa 0-3 Nıderlandy, Ýkraına 0-1 Avstrııa
Osyǵan deıingi ótken álem jáne evropa birinshilikterine qara basyp joldama ala almaı júrgen Nıderlandy fýtbolshylary bul jolǵy básekede kópshilikti óz oıyndarymen baýrap aldy. Bas bapker Frank de Býr qyzǵaldaqty eldiń fýtbolshylarynyń qoltańbasyna aınalǵan pozıııalyq fýtboldyń jarqyn úlgisin kórsetýde. Buǵan dálel bolarlyq anyq fakt Djordjıno Veınaldým, Memfıs Depaı sekildi juldyzdardan quralǵan nıderlandylyqtardyń óz aldaryna kelgen úsh quramany da erkin tize búktirýi. Tek Ýkraınaǵa qarsy oıyn sońyna deıin ıntrıgaǵa toly ótip, 85 mınýtta ǵana komandanyń jas juldyzy Dıýmfrıs qarsylas qaqpasyn dál kózdep, jeńisti julyp áketti.
Pleı-off satysyna beriletin kelesi joldamalarǵa óz kezeginde Avstrııa jáne Ýkraına quramalary ıe boldy. Óz aralarynda Avstrııa basymdyq tanytqanymen, qos qurama da Soltústik Makedonııaǵa qarsy kezdesýde myqtylyqtaryn dáleldeı bildi. Ańyz oıynshy Andreı Shevchenko baptaıtyn Ýkraına quramasy óz tarıhynda tuńǵysh ret Evropa chempıonatynyń pleı-off synyna joldama utyp aldy.
Tarıhynda tuńǵysh ret Eýrododaǵa qatysý qurmetine ıe bolǵan Makedondyqtar óz elderine batyrlar sekildi oraldy. Jankúıerlerdiń aıtýynsha komanda jeńiliske ushyrasa da alańda sońǵy sátke deıin tyrysyp baqty, el namysy taptalmady.
D toby. 1. Anglııa(7 upaı), 2. Horvatııa(4), 3. Chehııa(4), 4. Shotlandııa(1).
1 týr. Anglııa 1-0 Horvatııa, Shotlandııa 0-2 Chehııa
2 týr. Horvatııa 1-1 Chehııa, Anglııa 0-0 Shotlandııa
3 týr. Horvatııa 3-1 Shotlandııa, Chehııa 0-1 Anglııa
Aıaqdop oıynyn oılap tapqan el retinde resmı túrde moıyndalǵan aǵylshyn quramasynyń oıyny ázirge súreńsiz. Toptyq kezeńdegi úsh oıynda da aǵylshyndyq fýtbolshylar óz múmkindikterin júzege asyra almaý jaǵynan kóp basynda tur, statıstıka da otqa maı quıa túsedi. Desek te Anglııa quramasy upaıdan shashaý shyǵarmastan D tobynda kósh bastady. Jankúıerler bolsa komanda kapıtany Harrı Keınniń babyna alańdaýly. Osyǵan deıin ótken álem chempıonatynda «Altyn býtsa» júldesin utyp alǵan aǵylshyndyq shabýylshy ázirge qarsylastar qaqpasyn dál kózdeı almaýda.
Horvatııa men Chehııa ózara teń tarqasty jáne 1/8 fınalǵa joldamany jeńip aldy. Shotlandııa qaqpasyna 46 metr qashyqtyqtan gol soqqan cheh shabýylshysy Patrık Shık týrnırdiń 40 jyldyq rekordyna túzetýler engizdi. Jalqy upaıdy aǵylshyndarǵa qarsy oıynda ıelengen Shotlandııa eliniń fýtbolshylary úılerine attandy.
E toby. 1. Shveııa(7upaı), 2. Ispanııa(5), 3. Slovakııa(3), 4. Polsha(1).
1 týr. Polsha 1-2 Slovakııa, Ispanııa 0-0 Shveııa
2 týr. Shveııa 1-0 Slovakııa, Ispanııa 1-1 Polsha
3 týr. Slovakııa 0-5 Ispanııa, Shveııa 3-2 Polsha
Alańdaǵy kóshbasshy jáne alań syrtyndaǵy ıdeıalyq motıvator sanalatyn Zlatan Ibragımovıchtyń jaraqat alǵanynan keıin Shveııa quramasynyń úlken nátıje kórsetýine sengen jankúıerler saýsaqpen sanarlyqtaı edi. Aıtylǵan boljamdarǵa qaraǵanda jospardy asyra oryndaǵan Shvedter toptaǵy birinshi oryndy qınalmaı ıemdendi desek te bolady. Álem, evropa chempıondary Ispanııa quramasymen ótken kezdesýde de ustamdy oıynymen kózge túsken shved fýtbolshylary qalǵan oıyndarda da upaıdan shashaý shyǵarmady.
Býyn almasý kezeńin úlken qıyndyqpen ótkizip jatqan Ispanııa quramasy pleı-off joldamasyna sońǵy týrda ǵana ıe boldy. Týrnır bastalmaı jatyp komanda kapıtany Serhıo Býsketstyń koronovırýspen syrqattanyp qalýy komandanyń ishki atmosferasyna óz áserin tıgizgeni anyq. Onyń ústine komandanyń negizgi ortalyq shabýylshysy sanalatyn Alvaro Moratanyń esepsiz qatelikteri jankúıerler janaryn jasqa toltyrdy. Bir kezderdegi Davıd Vılıa, Havı, Inesta sekildi teńbil dop sheberleriniń ornyn qazirgi jas býyn Alvaro Morata, Mıkel Oıarsabal sekildi oıynshylar joqtatpaýda desek, jańylysqan bolar edik.
Jarys jolyn aıaqtaǵan Slovakııa men Polsha týraly kóp sózdiń sirá qajeti shamaly. Álemniń úzdik fýtbolshysy sanalatyn Robert Levandovskııdiń komandasy Polsha úsh kezdesýde bir ret te jeńis tuǵyrynan kórine almady. Al Slovakııa quramasy qoldarynda turǵan pleı-off kezeńiniń joldamasynan Ispanııamen bolǵan kezdesýde aıyrylyp qaldy.
F toby. 1. Franııa(5 upaı), 2. Germanııa(4), 3. Portýgalııa(3), 4. Vengrııa(2).
1 týr. Vengrııa 0-3 Portýgalııa, Franııa 1-0 Germanııa
2 týr. Vengrııa 1-1 Franııa, Portýgalııa 2-4 Germanııa
3 týr. Portýgalııa 2-2 Franııa, Germanııa 2-2 Vengrııa
Bul topta barlyǵy da bar. Eki birdeı álem chempıony jáne sońǵy evropa chempıonynyń basy birikken bul top naǵyz fýtboldyń qyzǵan aımaǵyna aınaldy. Óz qatarlaryna eks shabýylshysy sanalǵan Kárim Benzemany qosqan franýzdar jeńilistiń ay dámin tatpastan kelesi aınalymǵa joldama aldy. Qorǵanys arqyly qarymta shabýyldar jasaý olardyń qandaryna sińgen fýtbol desek te bolady. Óz klýbynda ala-qula oıyn kórsetetin Pol Pogba ulttyq qurama jeıdesin kıgen sátten-aq qulpyryp shyǵa keledi. Chelsıdyń jartylaı qorǵanys kóshbasshysy Ngolo Kante de qurama úshin aıanyp qalyp jatqan joq. Barselona shabýylshysy Antýan Grızmandy da bul qatarǵa qossaq bolady. Alda-jalda bir qatelikterge tap bolmasa bas júldeden basty úmitkerdiń biri osy Franııa ekenin esterińizge taǵy bir márte sala keteıik.
2018 jylǵy álem chempıonatyndaǵy sátsizdikterinen keıin óz-ózderine kele almaı júrgen nemister namysqa tyrysyp, áýpirimdep júrip kelesi aınalymǵa shyqty. Olarǵa sońǵy týrda qarsy turǵan Vengrııa quramasyn maqtamasqa bolmaıdy. Topta kósh sońynda qalady dep eseptelingen qurama úsh birdeı qarsylasyna da asqan uqyptylyqpen toıtarys berdi. Tájirıbeniń jetkiliksizdiginen Portýgalııaǵa jol berdi, Franııa jáne Germanııa quramalarymen teń tarqasty.
Ótken Eýronyń jeńimpazdary bul joly da chempıondyqty basty maqsat retinde kózdegeni anyq. Krıshtıaný Ronaldýdyń ár alańǵa shyǵýynyń ózi rekordtyq kórsetkishke aınaldy. Aldymen 5 birdeı Eýrododada óner kórsetken jalǵyz oıynshy atansa, keıin Evropa chempıonatynda eń kóp alańǵa shyqqan, eń kóp gol soqqan oıynshy atandy. Franııa qaqpasyna soqqan goldarynan keıin tipti FIFA tarıhyndaǵy ulttyq quramalar bombardıry ırandyq Alı Daeıdiń rekordyn qaıtalady(109 gol). 36 jastaǵy portýgalııalyq fýtbolshyǵa tańdanbasqa bolmaıdy.
Jarys qorytyndysy boıynsha F tobynan kelesi aınalymǵa joldamany Franııa, Germanııa, Portýgalııa quramalary utyp aldy.
Evropa chempıonatynyń 1/8 fınaldyq oıyndary 26 maýsym kúni bastaý almaq. Jarys jolynda qalǵan 16 komanda ózara myqtyny anyqtap, qart qurlyqtyń úzdik komandasy ataǵyn ózara sarapqa salatyn bolady. Fýtbol básekesin birge tamashalaıyq. Jeńisti kúnderde jolyqqansha!
Qýandyq Kórgenov
