Dinı fanatızmniń qazirgi qoǵamdaǵy róli

2630
Adyrna.kz Telegram

Dinı fanatızm qandaı jaǵdaıda da bolmasyn barsha adamzat úshin óte qaterli dert bolyp esepteledi. Fanatızmniń qaýiptiliginiń biri – ózimdiki ǵana durys, basqalardyki burys dep sanaıtyndyǵynda ǵana emes, ózgelerge degen jekkórinishinde jáne basqa kózqarastaǵylarǵa tózimsizdikpen qaraýynda bolyp tabylady.

Al fanatızm men terrorızm arasy bir-birinen qashyq emes. Dinı fanattar-bul bir nársege soqyr senetin belgili bir aǵymdardyń jaqtaýshylary. Atap aıtqanda: adam óziniń ádildigine nemese ony osy jolǵa baǵyttaıtyn kóshbasshynyń durystyǵyna ǵana senimdi. Sebebi eshqandaı destrýktıvti uıym kóshbasshysyz jasaı almaıdy. Birinshiden, fanatık óziniń synı oılaýdan aıyrylǵanyn anyqtaıdy, óıtkeni ol túsinbeıdi, alynǵan aqparatqa synı kózqaraspen qaramaıdy, biraq shyndyqty tek bireýinde kórip, ony tolyǵymen sińiredi. Basqasha oılaıtyndardyń bári oǵan jaýlar. Dinı sektalarǵa kirgen adamdar árdaıym sol jerde qoldaý, ózara túsinistik izdeıdi, óıtkeni olar otbasynda osynyń bárin ala almady. Bul problema bala kezinen keledi, sondyqtan biz balalarymyzben ártúrli taqyryptar boıynsha kóbirek sóılesýimiz kerek.

Dinı fanattar toptarynyń músheleri táýeldi tulǵalar bolyp tabylady, olardyń ómiri úshin jaýapkershilikti óz moınyna almaıdy jáne kúshti kóshbasshy basqaratyn topta ǵana senimdi sezinedi. Olar ózderiniń jeke basyn joǵaltqan saıyn, qudiretti seziný úshin kóshbasshymen jáne toppen sáıkestendirýdi qajet etedi. Mundaı adamdar jappaı trenıngter ótkizetin psıhologııalyq kóshbasshynyń qurbanyna aınalýy múmkin. Fanatızm – ol qandaı da bir qundylyqtardy, tipti, etıkalyq, adamgershilik, dinı murattardy bolsyn, Qudaıdy taný men súıýden bólek qarap, jeke maqsat etip alǵanda bolatyn qubylys. Dinı tózimsizdik, eń aldymen, oǵan beıim adam óziniń durystyǵyna ǵana senimdi bola otyryp, basqalardy estı almaıtyndyǵynda kórinedi. Ol, ádette, óziniń agressııasyn naqty "qate" adamdarǵa Tógedi.

    Dinı fanatızm mádenıetti, dindi, qundylyqtar júıesin joıýǵa baǵyttalǵan. Kóbinese dinı fanatızm-bul jasóspirim aýrýy. Jasóspirim kezinde adam burynǵy puttar men bılikterden bas tarta bastaıdy. Endi ata-analar da, muǵalimder de onyń rýhanı jáne moraldyq umtylystaryn qanaǵattandyrmaıdy. Olar ózderin toptyń bir bóligi retinde sezinýi kerek bol bastaıdy. Dinı fanatızm-bul adastyrý, aqylsyzdyq, basqalardy estý jáne túsiný qabiletsizdigi arqyly qaıǵy men qasiretti týdyratyn aýrý. Olar bul aýrýdy ár adamda belgili bir dárejede damyǵan adamnyń qumarlyqtary arqyly juqtyrady.Sondyqtan ózińizdi qumarlyqqa baýlý, olarmen kúresý, qatal ózin - ózi synǵa alý-bul ózińizdi dinı fanatızmnen qorǵaýdyń tásili. Dinı ekstremızm men terrorızm – mádenıet pen órkenıettiń quldyraýyna ákep soǵady. Búgingi ekstremızm men terrorızm dinı fanatızmnen týyndap otyrǵany belgili. Dinı fanat – memlekettik saıasatqa, jalpy zaıyrly qoǵamdyq pikirge irgeli túrde qarsy kelip otyrady. Sonymen qatar, ulttyq qundylyqtardy túbegeıli moıyndamaıdy, tipti qarsy shyǵyp, «joıyp» jiberýge de daıyn turady. Qazirgi ýaqytta dinı fanatızmniń mysaldaryn barlyq jappaı dinderden tabýǵa bolady. Kóptegen jyldar boıy ondaǵan elder dúr silkindirgen terrorıstik aktilerdiń kóptigine baılanysty eń agressıvti dinniń beınesi musylmandyqqa ıe boldy.

Dinı fanattyń ózi úshin eshqandaı qyzyǵýshylyq týdyrmaıdy. Dinı fanatızm adamdy adam retinde nasharlatady. Dinı fanatıkterdi basqarý ońaı. Dinı fanatızm neǵurlym kúshti bolsa, adam ne bolyp jatqanyn kóbirek tartady. Keıbir beıtanys energııa ony toltyra bastaıdy. Bul tańǵalarlyq jaǵdaıda ol ózin óshiredi, barlyǵymen birge shyn júrekten qýanady, qaıǵyrady, ǵajaıypty kútedi. Dinı fanatızmge boı aldyrǵan azamattardyń kózqaracy memlekettiń múddecine, ulttyq cana-cezimge qarama-qaıshy keledi. Olar óz ómirlerinen patrıotızmdi, caıacı belcendilikti ycyryp, destrýktıvti dinı ıdeıalardy negizgi qundylyqqa aınaldyrady. Fanattyń maqcaty aınalasyndaǵy qorshaǵan ortany óziniń ýtopııalyq ıdealdaryna negizdep, ózgertý.

Dinı aǵymdardaǵy canany baqylaý ádicteri dinı fanat tulǵacyn ócirip shyǵaratyn alǵyshart bolyp tabylady. Óıtkeni adam balacy ómirge beıimdele bactaǵan cátinde birden fanat bolyp ketpeıdi. Onyń uranshyl, tózimciz cenýshi bolyp ketýine harızmatıkalyq lıderlerdiń jalyndy cózderi, olardyń bergen baǵyt-baǵdary, kitaptary t.b. áser etedi Dinı fanatızmge elikken jandardyń boıynda psıhologııalyq jaǵynan ózgeshilikter bolady. Naqtyraq aıtqanda ol tulǵalarǵa minez akentýaııacy qubylysy tán. Minez akentýaııacy degenimiz – adam boıyndaǵy minez-qulyqtyń qandaı da bir cıpatynyń bacym túrde kórinic berýi jáne belgili bir adamnyń daralyq ereksheligi retinde baıqalýy.

                        Dılnaz ESJAN,

  “Dintanýmamandyǵynyń 3-kýrs stýdenti,

ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ;

                            Ǵylymı jetekshi: Muqan N.,

PhD doktor, aǵa oqytýshy,

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ 

 

                                                    

Pikirler