Yqylas mýzeıiniń qoryna Aqan Seriniń dombyrasy tabystaldy

Qazaq mádenıeti men óneriniń «Altyn ǵasyry» atalǵan kezeń HIH ǵasyr – aty qazaqqa máshhúr Birjan sal, Aqan seri, Úkili Ybyraı, Balýan Sholaq, Mádı, Estaı syndy óner maıtalmandaryn dúnıege keltirdi. Sonyń ishinde Arqa sal-serilik óneri degende esimderi birinshi bolyp atalatyn – Aqan seri men Birjan sal bolsa, ǵasyr asyp Aqan seriniń qolyna ustaǵan qara dombyrasy mýzeı qoryna alyndy.

Elbasy N. Nazarbaev «Rýhanı jańǵyrý: Bolashaqqa baǵdar» atty maqalasynda «Ulttyq salt-dástúrlerimiz, tilimiz ben mýzykamyz, ádebıetimiz, joralǵylarymyz, bir sózben aıtqanda ulttyq rýhymyz boıymyzda máńgi qalýǵa tıis. Abaıdyń danalyǵy, Áýezovtyń ǵulamalyǵy, Jambyldyń jyrlary men Qurmanǵazynyń kúıleri, ǵasyrlar qoınaýynan jetken babalar úni – bular bizdiń rýhanı mádenıetimizdiń bir parasy ǵana» – degen bolatyn. Bul baǵytta ult pen urpaq úshin kóterilgen mańyzdy máselelerdi iske asyrý maqsatynda, Yqylas atyndaǵy halyq mýzykalyq aspaptar mýzeıi, ulttyq ónerdi jasaýshy tulǵalardyń jádiger muralaryn jınaýdy qaıta órbitti. Osyǵan oraı, ulttyq rýhanııatymyzdyń qalyptasyp damýyna zor yqpalyn tıgizgen, qazaq ónerin bıik shyńǵa kóterip sońynda óshpes iz qaldyrǵan, Aqannyń dombyrasy tek mýzeı qundylyǵy ǵana emes, sonymen qatar búkil qazaq halqynyń mádenıetinde alatyn orny erekshe.

Aqan seri Qoramsauly – qazaqtyń án ónerinde qaıtalanbas tulǵa. Onyń ánderi qazirgi ýaqytta dástúrli án ónerinde erekshe qubylys bolyp otyr. Mýzeı ǵalymdarynyń ǵylymı-zertteý jumystary nátıjesinde túsken Aqan seriniń dombyrasyn kezinde Sáken Júnisov onyń týystarynan alǵan. Sáken Seri, Aqan seri týraly II tom roman jazyp, onyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn túbegeıli zerttegen bolatyn. Búginde tarıhy tereńde jatqan seri dombyrasy mýzeı ekspozıııasynan oryn aldy.

Keshke Almaty qalasynyń ákimi Baýyrjan Baıbek myrza jáne óner qaıratkerleri qatysty.

Konertti QR Mádenıet qaıratkeri, kúıshi Murat Ábýǵazy júrgizdi. «Yqylas atyndaǵy halyq mýzykalyq aspaptar mýzeıinde buǵan deıinde uly tulǵalarymyzdyń qoldaryna ustaǵan aspaptary saqtalyp kelse, mine búgin osy mýzeıdiń qory taǵy bir asa qundy jádigerge tolyqqaly tur. Bul Aqan seriniń óziniń ustaǵan dombyrasy. Endeshe Qazaqqa súıinshi deıik qadirli aǵaıyn», - dedi M. Ábýǵazy.

Konerttiń shymyldyǵyn Aqan seri Birjan saldardan dáýirlegen Arqanyń ánshilik, sal-serilik dástúriniń búginde kóshin alǵa súırep kele jatqan, keshegi sal-serilerdiń sarqyty, QR Eńbek sińirgen ártisi Ramazan Stamǵazıev Aqan seriniń shoqtyǵy bıik «Shámshiqamar», «Mańmańger» ánderimen ashty. El arasynda Aqan seri men Aqtoqtynyń mahabbaty úlken ańyzǵa aınalǵan oqıǵa. Aqan seri ǵashyǵy Aqtoqtyǵa arnap kóptegen ánder shyǵarǵan, ortaǵa kelesi bolyp shyqqan kúmis kómeı ánshi Gúlsim Arysbaeva «Aqtoqtynyń aýjary» ánin oryndady. Sondaı-aq keshte sırek oryndalatyn seri ánderiniń biri «Ińkár-aı» ánin Jolaman Qujymanov, Arqa ánshilerinde kóptep kezdesetin Maqpal týyndylarynyń ishindegi shoqtyǵy bıik án Aqan seriniń «Maqpalyn» Aıdana Asanbaeva oryndap shyqty. Aqan seriniń ataǵynyń alty Alashqa jaıylýyna birinshiden óziniń óneri bolsa, ekinshiden óziniń dańqty tulpary Qulager bolǵany bolǵany barshaǵa málim. «Qulager» ánin, aıtýly ánshi Tileýles Qurmanǵalıev, sonymen qatar Aqan seriniń syrly-sazǵa toly shyǵarmalarynyń biri «Balqadısha» ánin, belgili ánshi Talǵat Ábýǵazy, seriniń ómiriniń sońǵy kezderinde shyǵarǵan, dúnıetanymdyq oıǵa qurylǵan týyndylarynyń biri «Shyrmaýyǵyn» Amangeldi Kúzeýbaı, ǵajap týyndylardyń biri «Maıdaqońyr» ánin Quralaı Shaıahmetova, «Kókkóbelek» ánin Saıat Nurǵazın oryndap shyqty.

Arqa ánderi men kúıleri ózektes saryndas bolyp keletindikten kesh kúımen de órbidi. Maıtalman kúıshi Syrym Normoldın Táttimbettiń kúıi «Qosbasardy» oryndasa, kesh júrgizýshisi, kúıshi Murat Ábýǵazy Ábiken Hasenovtyń «Qońyr» kúıin kópshiliktiń kóńiline qondyra oryndady. Kıeli seri dombyrasynyń dybysyn shyǵarýǵa sahnaǵa, keshegi Birjan sal, Aqan seri, Mádılerdiń búgingi izbasary Erlan Tóleýtaı kóterilip Aqan seriniń «Altybasar» ánin áýeletip, jınalǵan kópshiliktiń qoshemetine bólendi.

Óz máresine kelip jetken, Aqan seriniń ánderi áýelegen keremet dástúrli kesh sońynda qala ákimi Baýyrjan Baıbek sóz alyp: «Shynynda da búgin keremet tarıhı oqıǵa bolyp jatyr. Myna búgingi konert zalyna ózim birneshe ret kelsemde, biraq búgin erekshe halyqtyń yqylasy sezilip otyr. Elbasy tapsyrmasy boıynsha Qazaqstanda, Almaty qalasy boıynsha ulttyq dástúrlerdi jańǵyrtýda, damytýda úlken is-sharalar ótip jatyr. Eki jyldyń ishinde Yqylas atyndaǵy halyq mýzykalyq aspaptar mýzeıiniń ishinde qanshama ózgerister boldy, jyl saıyn 60-tan astam konert ótedi. Alǵashynda konertterge adamdar az jınalyp jarnamasy jasaldy, qazir qanshama halyq úırenip dástúrli konertti kórýge keledi. Keńes zamanynan bastap mýzeıge 70-ten astam memorıaldy aspaptar jınalǵan, sońǵy jyldary biraz toqtap qalady. Al, qazir eki jyldyń ishinde mýzeı basshylyǵynyń úlken jumysynyń arqasynda, ákimshilikten qarajat bólinip mýzeıge 50-den astam aspap túsken, onyń 30-y tarıhpen baılanysty ótkenimizdiń kózindeı bolǵan memorıaldy aspaptar. Ýnıversıada qarsańynda Almaty qalasynda dástúrli mýzykamyzdy, mádenıetimizdi kórsetetin Alataý dástúrli mýzyka teatry ashyldy, janynda Mýltımedııalyq dástúrli mýzykalyq ortalyǵy ashylyp, memorıaldy aspaptar sonda qoıyldy. Bundaı keremet ǵımarattyń birinshi qabatynda qolóner qalashyǵyn damytyp kele jatyrmyz. Elbasy mádenıetimizge, sonyń ishinde dástúrli mádenıetimizge úlken qoldaý kórsetedi» - deı kele qala ákimi óz qolymen Aqan seri dombyrasyn, mýzeı basshysy Uljan Baıbosynovanyń qolyna tabystap, mýzeıdiń «Memorıaldy aspaptar zalynyń» ekspozııasyna ornalastyrdy.

Keshke kelgen kópshilik Aqan seri shyǵarmashylyǵymen jaqynyraq tanysyp, Arqanyń án-kúıinen sýsyndap, seriniń kózindeı bolǵan tarıhı jádiger qara dombyrasynyń mýzeı zalyndaǵy qurmetti ornyna ornalasqandyǵynyń kýási bolyp qaıtty.