30 mamyrda Almaty qalasy äkımdıgı jäne Almaty qalasy äkımdıgıne qarasty Mädeniet basqarmasynyŋ qoldauymen Almaty qalasy Mädeniet basqarmasyna qarasty «Alatau» dästürlı öner teatrynda» saiasi quǧyn-sürgın jäne aşarşylyq qūrbandaryn eske alu künıne arnalǧan «Kez bolǧan soŋ ker zaman» atty (Qoiuşy-rejisser – Jūldyzbek Jūmanbai, qūrastyruşy avtor – Ardaq Berkımbai) muzykalyq qoiylym-konsert öttı. Būl qazaq teatrynyŋ tarihynda söz bolmaǧan tyŋ jaŋalyq boldy. Qazaq teatrynyŋ şyǧarmaşylyq kelbetın, baǧyt-baǧdaryn odan ärı aiqyndai tüsıp, teatr repertuaryn qalyptastyru jolynda jaŋa ızdenısterge tiek bolatyny sözsız.
Qoiylym-konsertte saiasi quǧyn-sürgınge ūşyraǧan Ükılı Ybyrai, İmanjüsıp Qūtpanūly, Tūrmaǧambet Iztıleuūly, Qapez Baiǧabylūly, Sūlubai, Amanǧali syndy öner tūlǧalary jäne Şäkerım Qūdaiberdıūly, Ahmet Baitūrsynūly, Mırjaqyp Dulatūly, Jüsıpbek Aimauytūly, Maǧjan Jūmabai, Säken Seifullin siiaqty ūlttyq saiasi-mädeni elitanyŋ änderı aitylyp, ruhty mūralary nasihattalyp, sahnalandy. Keş qonaqtary qatarynan «Alaş» qairatkerlerınıŋ ūrpaqtary boi körsettı.
«Alatau» dästürlı öner teatry» KMKQ-nıŋ direktory, Mädeniet salasynyŋ üzdıgı, aitysker aqyn Rinat Zaitov «Keŋes ükımetı tarapynan ūiymdastyrylǧan HH ǧasyrdyŋ 20-30 jyldaryndaǧy saiasi quǧyn-sürgın, sonymen qatar sol kezdegı ūltymyzdyŋ yntymaqqa kele almauy halqymyz üşın auyr soqqy boldy», – deidı.
Qoiylym-konsert Kökbai Janataiūlynyŋ sözıne jazylǧan Alaş Ordaşylar gimnımen aiaqtaldy:
Qazaǧym qaqtyqpa, qamalma,
El bolar qamyŋdy amalda.
Partiia, sūrqiia, qym-qiǧyş,
Peilı aram, köp nadan, sende de.
Jatqa jem, bai edıŋ, keŋ edıŋ,
Qolyŋda bilık joq el edıŋ.
Qany jat, dını jat, jat elden,
Taiaqty jep edıŋ, jep edıŋ.
Qazaǧym bırıŋdı bırıŋ dos,
Körmeseŋ būl ıstıŋ bärı bos.
Dedı Abai, būl qalai, şulamai,
Basyŋ qos, basyŋ qos, basyŋ qos.
Qoiylym-konsertte oryndalǧan şyǧarmalar tömendegıdei:
1) Ükılı Ybyrai: «Qaldyrǧan»
Ükılı Ybyraidyŋ eŋ sübelı ärı köp nūsqaly tuyndylarynyŋ bırı – «Qaldyrǧan». A.Zataevich «Qaldyrǧannyŋ» I-türın Äbdırahman Begışovten, II-türın Ahmet Maldybaevtan, IV-türın Säbit Mūqanovtan jazyp alǧan (Erlan Töleutai, Ükılı Ybyrai).
2) Qapez Baiǧabylūly: «Qapezdıŋ qoştasuy»
Būl ändı Qapez 1937 jyly aidalyp bara jatqanda şyǧarǧan. Qapezben bırge 300-ge juyq adam Kegennen Qyrǧyzsaiǧa, odan Almatyǧa aidalady («Ana tılı» Ūlt gazetı).
3) Amanǧali Kenjeahmetūly: «Amanǧali»
Onyŋ jürıs-tūrysy, syr-sipaty, aqyndyq önerı, serılık qasietı, örşıl azat bolmysy jergılıktı şendılerge bärıbır jaqpaityn edı. 1928 jyly quǧynşylar taǧy da Amanǧalidyŋ soŋyna tüsıp, aqyry esıl er oqqa ūşyp, mert bolady («Ana tılı» Ūlt gazetı).
4) Tūrmaǧambet Iztıleuūly: «Tūrmaǧambettıŋ tolǧauy»
Bastaǧan ısın bırjaily qylyp, äke aldyndaǧy perzenttık boryşyn tolyq aqtaǧan Äbdırauyq, äkeden qalǧan qoljazba-qūjattardyŋ saqtalyp, ūrpaq kädesıne jarauyn jetı perzentınıŋ ışınen ūly Öserge amanattaǧan (Tūrmaǧambet Iztıleuūly şyǧarmalary).
5) Sūlubai Sapyūly: «Sūlubai»
Sūlubai Sapyūly – tumysynan aqyn, änşı, serı adam. Onyŋ baqytsyz, beimaza ömırı gomindan bileuşılerımen arpalysta ötken. Gomindandyqtar eldı Gansu, Şanhaiǧa quǧanda Altaida küres bastap, at oinatyp, qaterge bas tıgıp, erlık tuyn kötergen kemeŋger azamat (İlia Jaqanov, Üzılgen än).
6) Äbıken Hasenov: «Qoŋyr küiı»
«Atylǧan azamattarǧa arnap edım» – degen sözın estıgen Jüsıp Altaibaev: «Äbeke-au, mynany eşkım estımesın, ottan aman qalǧan azamattarǧa ziiany tiıp jürer», – dep şoşyp ketedı. Äbıken de osydan keiın «Qairan, azamattar-aidy» tartpai ketedı. Keiın 1958 jyly Säken aqtalǧan soŋ ǧana radioǧa jazuǧa täuekelge barady. Küitabaqqa da küidıŋ atyn atamai «Qoŋyr» dep jazdyrady (Egemen Qazaqstan).
El ırgesı bütın, halqymyzda bırlık, jerımızde tynyştyq bolsyn!
Quanyş Jūmabekūly PhD doktory, «Qazaqstannyŋ 100 jaŋa esımı» jobasynyŋ jeŋımpazy,
"Alatau" dästürlı öner teatry
