Dostar, keshe elimizdegi avtokólik baǵasyna qatysty postym ózderińizden zor qoldaý tapty. Ol úshin bárińizge raqmet! Onda men 2019 jyly óz basymnan ótkergen jaǵdaı týraly baıandaǵan bolatynmyn. Sol postta men kelesi jazbalarymda Qazaqstanda kóp qoldanylatyn kólikterdi Qazaqstanǵa ákelip, rásimdeýge tolyq toqtalam dep ýáde bergem. Endi soǵan kiriseıin.
Negizinen, Eýrazııalyq Odaqtan (Reseı, Belarýs, Armenııa, Qyrǵyzstan) tys shet elderden (AQSh, Eýropa, OAE, Koreıa, t.b) keletin kólikter markasynan góri mynadaı parametrler boıynsha rásimdeledi:
- Shyqqan jyly. Iaǵnı, kólik neǵurlym jańa bolsa, oǵan tóler alym soǵurlym arzandaý bolady. Osyny ashyp jazaıyn. Iaǵnı, 2021 jyly shyqqan avtokólik, osy jyly kirse 1 jyldyq bolyp esepteledi. Iaǵnı, esepteý kelesi 2022 jyldan emes, shyqqan jylynan bastalady. Muny nege aıtyp otyrmyn. Bizdegi kólikti alǵashqy tirkeý alymy «pervıchnaıa regıstraııa» osyǵan baılanysty.
2016 jyldan bastap, eldegi avtoóndiristi qoldaý men ishki naryqtaǵy avtoparkti jańartamyz degen jeleýmen bizde osyndaı zań qabyldanyp, sonyń «jemisin» jep kelemiz. Mynaý men keltirgen keste boıynsha, bıylǵy kólikti ákelseńiz 730 tg, 2019-2020 jylǵy kólikti ákelseńiz 145 850 tg, al 2018 jyldan bastalatyn «eski» kólik ákeletin bolsańyz, 1 458 500 tg qosymsha «Pervıchnaıa regıstraııa» úshin tóleısiz.
Endi osy jerde taǵy bir eskeretin jaıt bar. Postkeńestik elderden bólek kóptegen alpaýyt avtoderjavalyq memleketterdiń kóliktiń jylyn esepteý tártibi bólek. Olarda kólik belgili bir jyldyń ekinshi jartysynda shyǵatyn bolsa, kelesi jyldyq bolyp eseptele alady. Iaǵnı, siz Koreıa nemese Amerıkadan kólik izdeseńiz, álgi «Pervıchkaǵa» urynyp qalmas úshin jyl sońyna taıaý shyqqan kólik izdeısiz.
Mysaly, siz «Pervıchka» úshin 145 850 teńge tóleýge maqul bolyp, dál qazir Amerıkadan kólik izdep jatyrsyz delik. Qazir mamyr aıy. Kólik, tabylyp, jiberilip, kelýimen kemi 2 aı ýaqyt ketedi deıtin bolsaq, sonda siz bırkasynda (esiktegi qańyltyr) 2019 jylǵy tamyzdan keıin shyǵarylǵan kólik izdeısiz. Bul kólik ol jaqtaǵy qujaty boıynsha 2020 jylǵy bolyp esepteledi. Osylaısha álemniń kólik ólsheý tártibi bir bólek, biz bólek bolyp «qyryq kisi bir jaq, qyńyr kisi bir jaq» bolyp ómir súrip jatyrmyz.
- Syrttan kelgen kólik rásimdelgende qaralatyn ekinshi parametr - onyń qozǵaltqyshynyń kólemi (ıaǵnı aýyzeki tilde «obemy»). Bizdiń serııalyq jazbalarymyzdyń «qaharmandary» QR Ekologııa mınıstrligi, bizdiń úkimet halyqty tonaýǵa (basqasha sózim joq) «kartblansh» berip otyrǵan «Operator ROP» JShS (ıá durys oqyp otyrsyzdar, Jaýapkershiligi shekteýli seriktestik) sekildi mekemelerdiń qos qoldaryn ysqylap shyǵa keletini osy tus. Solar qoıǵan talap boıynsha, qozǵaltqysh kólemi neǵurlym kishkentaı, «kóterem» bolsa, soǵurlym azdaý alym tóleısiń.
Keshegi postymda 2019 jyly ózimniń Kia Morning sekildi «jabaǵym» úshin 380 000 tg tólegenim týraly jazǵan bolatynmyn. Bıyl ondaı kólik úshin 438 000 tg, qozǵaltqysh kólemi 1,0 lıtrden asatyn Toyota Corolla, Hyindai Accent, Hyundai Elantra, Kia Rio, Kia Cerato, Chevrolet Cruze sekildi kólikterge 1 021 000 tg, al, Toyota Camry, Hyundai Sonata, Kia K5 sekildi avtokólikterge 1 459 000 tg tóleısiń. Al, Toyota Sienna, Kia Carnival, Toyota Highlander, Toyota LC Prado, Nissan Patrol sekildi mınıvender men jol talǵamaıtyn kólikter úshin 3 355 000 tg kóleminde ýtılızaııalyq alym tóleýge daıyn bolýyńyz kerek. EŃ QYZYǴY - MEMLEKET QAZYNASYNA EMES, JEKE KOMPANIIaNYŃ ESEBINE!
Al, memlekettik ekonomıkanyń lokomotıvi bolýy tıisti aýylsharýashylyǵy men logıstıka salasyna qajetti kólikter men tehnıkalardyń ýtılızaııalyq alym-salyǵy tipten soraqy! Ol týraly da jazaıyn ba, dostar? Jalyqpasańyzdar, lebiz bildirip, tómendegi petıııaǵa jappaı qol qoıyp, bólisip, taratyp jibersek!
Nuraddın SADYQOV,
Táýelsiz sarapshy
