2030 jylǧa qarai alapat aştyq oryn alady - sarapşylar

2020 jyl eŋ naşar jyl boldy dep esepteseŋız, qatty qatelesesız. Aldymyzda älemdı aştyq pen jappai tolqular kütıp tūr eken, dep habarlaidy Nege.kz.  Mūny bır boljamy kelse, ekınşısı kelmei jatqan baqsy-qūşynaştar emes, AQŞ-tyŋ barlau qyzmetınıŋ sarapşylary aityp otyr. Aita ketu kerek, olar 2017 jyly koronovirus pandemiiasy bolatynyn däl boljaǧan-dy. Endı aldaǧy onjyldyqta älemdı haos pen tūraqsyzdyq jailaitynyn aityp otyr. Barlauşylarǧa sensek, 2030 jyldary aştyq pen jappai tärtıpsızdık köbeimek. Būl säuegeilıktıŋ özı tarihtyŋ qaitalanyp otyratynyn däleldep beretındei me, qalai? Mäselen, būdan jüz jyl būryn ne bolyp edı? Bırınşı düniejüzılık soǧys, «ispanka» ındetı, 20-30 jyldardaǧy aştyq. Araǧa ǧasyr salyp, türlenıp, türın özgertıp, zūlmat zaman qaita oralmaq pa? Daily Mail basylymyna sensek, solai. Jaqynda amerikalyq barlau qyzmetınıŋ ökılderı 150 bettık baiandamany jariia etken. Onda aldaǧy jiyrma jylda bolatyn älemdegı ahualǧa boljam jasalǧan. Global Trends baiandamasyn AQŞ ükımetınıŋ Ūlttyq barlau jönındegı keŋesı tört jyl saiyn jariialap otyrady. Būl – jetınşı şyǧarylymy. Būl boljam 2040 jylǧa deiıngı kezeŋdı qamtidy. Koronavirus pandemiiasy ekonomikalyq teŋdıktı uşyqtyrady. Memleket resurstary tügesıledı. Ūltşyldyq köŋıl-küi küşeiedı. 20 jyldan soŋ halyq sanynyŋ ösuı toqyrap, älemnıŋ qartaiuyna äkep soǧady. Klimattyŋ özgeruı de köp qiyndyq tudyrady. Halyqaralyq qatynas hoasqa ūlasyp, tūraqsyzdyq jailaidy. Iаǧni, būl – soǧys, äskeri qaqtyǧystar köbeiedı degen söz. Osy faktorlardyŋ kesırınen, jer-jerdı aşarşylyq jailaidy. Mūnyŋ aldynda şyqqan qūjat 2017 jyly jariia bolǧan edı. Onda 2020 jyldarǧa qarai ǧalamdyq pandemiia bolatyny, ındettıŋ keŋ taralyp ketpeuı üşın qozǧalystarǧa şekteu qoiylatyny däl körsetılgen edı. Mıne, būl aitqany aina qatesız kelıp otyr. Koronavirus älemde qazırdıŋ özınde 3 million adamnyŋ ömırın jalmady. Qūjatta pandemiiaǧa erekşe nazar audarǧan. AQŞ barlauşylarynyŋ pıkırınşe, būl – Ekınşı düniejüzılık soǧystan keiıngı eŋ eleulı, bıregei, ǧalamdyq apat. Adamnyŋ densaulyǧyna, ekonomikaǧa, saiaatqa jäne qauıpsızdıkke orasan zor qater töndırıp otyr. Sarapşylardyŋ aituynşa, ındettıŋ saldary ūzaq jyldarǧa deiın joiylmaityn körınedı. «Covid-19 tūraqtylyq jäne beiımdelu turaly būrynǧy paiymdaularǧa selkeu tüsırdı. Ekonomika, basqaru, geosaiasat jäne tehnologiialar jaŋa tyǧyryqqa terep otyr», – delıngen baiandamada. Būl qūjat tırşılıktıŋ barlyq salasynda alaŋdauşylyq bar ekenın, onyŋ sebepterın surettep berıp otyr. Mäselen, klimattyŋ özgeruı kedei elderde azyq-tülık jäne su qauıpsızdıgı mäselesın uşyqtyrady. Ǧalamdyq migrasiia küşeiedı. Densaulyq jäne bılım salasyndaǧy ırı jetıstıkter pandemiia tuǧyzǧan jaǧymsyz faktorlaryŋ kesırınen toqyrauy yqtimal. Dese de, tehnologiia salasyndaǧy jetıstıkter köp mäselenı şeşuı mümkın. Mäselen, klimattyŋ özgeruıne, ındetterge qarsy tüiıtkelderdı jeŋıldetedı. Bıraq tehnologiialardyŋ özı jaŋa tolqu tudyruy da ǧajap emes. «Memlekettık jäne memlekettık emes qarsylastar köşbasşylyq üşın bäsekege tüse bastaidy. Ǧylymda jäne tehnologiiada basymdyqqa ie boluǧa ūmtylady. Mūnyŋ ekonomikalyq, äskeri jäne äleumettık qauıpsızdık üşın saldary auyr bolmaq. «Jaŋylmaityn – jaq, sürınbeitın – tūiaq bolmaidy», – degen söz bar qazaqta. AQŞ sarapşylary osy ǧasyrdyŋ qauıpterın döp basyp ataǧanyn joǧaryda aittyq. «Erterek qam jasa, mūndaidyŋ talaiyn bastan ötkergen adamzat aldaǧy qiyndyqtardan da sürınbei öter» degen ümıt qaşanda sönbeidı.