Japonııada JIÓ jan basyna 1946-ynshy jyl 17 dollar. 1950-de 132 dollar. 1960-ta 479 dollar. Sol jyly Túrkııada JIÓ 509 dollar bolǵan. Túrkııada Tofas degen mashına shyǵaratyn zavod Koreıanyń Hyundai degen zavodynan kóp ónim shyǵaratyn. Kedeı Japonııanyń qalaı álemdegi úshinshi myqty elge aınalǵanyn jazaıyq.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵysta jeńilip shyqqan Japonııany Amerıka ne KSRO-nyń bireýi ıemdený kerek edi. Amerıka aldymen bombalady. Artynan qushaǵyna aldy. Eń birinshi konstıtýııasyn jazyp berdi. Sodan Japonııanyń ózi qarjy salasyn zerttedi. Investorlarǵa nazar aýdardy. Import jasaǵanda daıyn zattar emes stanok satyp aldy. Úılerin qarapaıym jasap zavod fabrıkalaryn úlkeıtýge tyrysty. Aqshalaryn qurylysqa emes zavodtarǵa jumsady. 1950-degi Koreıa soǵysynan ózderine qajet nárse ala aldy. 4 nársege nazar aýdarady. Únemi damý, múmkindiginshe az qate, sapa, proesti basqarý. Japonııa taýary degen sózdiń artynda ımıdj qalyptastyrý. Jumysshylardy únemi damytty. Basshylyqqa shyn myqtylardy taǵaıyndady.
Brat, blat, svat degen áńgimeler bolmady. Kez kelgen óndiris orynnyń maqsaty keshegiden de jaqsy bolý edi. Jumysshylardyń is oryndaryn jaqsy kórýlerin yntalandyrdy. Jumys ýaqyty, demalys ýaqyty, tamaq sapasy degendeı. Joǵary basshylyq kez kelgen jınalysqa qatysady dedi ıaǵnı jumysshylar men basshylar arasynda tikeleı baılanys ornatty. 1945-te qurǵan planmen áli kele jatyr. Ár basshysy ne mınıstri shyǵyp reforma jasaı bermedi.
Japonııa ımport azyq túlikterin azaıtty. Syrttan keletin zattardy qoldanýdy azaıtty. Qazirgi ýaqytta da aıfondy álemdegi eń az qoldanatyn elderdiń biri. Bankterdiń sátsiz kredıt berýlerin azaıtty. Logıstıkany damytty. Álemge ashyldy. 10-20 jyl aldyńǵy plandarmen saýda jáne óndiris mınıstrligi keremet jumys istedi. Adamdardyń aılyqtaryn kóterdi. Ol aılyq Japonııa úshin az bolsa da eń az aılyq alatyn japon basqa elge saıahatqa shyqsa baı bolyp esepteledi. Japonııaǵa ne qajet dep qaramady.
Álem nege muqtaj biz ne bere alamyz dep úlken masshtabta túsindi. Bilimge nazar aýdardy. 1945-te tóbesinen atom bombasy qulap jatsa da sabaqtaryn oqýdy jalǵastyrypty deıdi.
Sábıt RYSBAEV,
"Adyrna" ulttyq portaly
