Orta ǵasyrlarda qyzǵaldyqtyń qandaı gúl ekenin bilmegen eýropalyqtar basynda ony pııaz dep oılapty. Kádimgideı pııaz sııaqty maımen qýyryp jegen eken. Sodan bir kúnderi ádemi qyzǵaldaq ósip shyǵady. Qyzǵaldyqtyń ádemiligine tań qalǵan olar ony patshalyq saraılarda ósirese bastaıdy.
1590-ynshy jyldary eýropaǵa kelgen qyzǵaldaq ár elge baryp túrlene bastaıdy. Baǵasy da árıne ósedi. Aradaǵy spekýlıanttardyń aralasýymen 1637-inshi jyly bir qyzǵaldaqtyń baǵasy 1500 dollardan qazirgi baǵamen 75 000 dollarǵa shyǵyp ketedi. Gollandııa úkimeti keremet aqsha taba bastaıdy. Kúnderdiń kúninde qyzǵaldaqtyń baǵasyndaǵy "mylnyı pýzyr" jarylady. 6 aptanyń ishinde qyzǵaldaqtyń baǵasy 75 000 dollardan 1 dollarǵa deıin arzandap ketedi.
Búginde baǵasy 40-50 myń dollarǵa jetken bıtkoın jarylýy múmkin be? Osy ýaqytta 10 000-nan asa krıptovalıýta bar ekenin bilemiz. Eń qymbaty árıne, bıtkoın. Biraq bıtkoın eń kóp paıda ákelgen krıptovalıýta emes. Qysqa merzimde odan neshe ese qymbattap ketken altkoındar boldy. Qazirgi ýaqytta álemdik Uber sııaqty fırmalar bıtkıonmen tólem qabyldaı beremiz dedi. Master card bıtkoınmen jumys isteýge daıynbyz dep izdenýge kiristi. Aılyqtary kóp keıbir sportshylar bıtkoınmen kelisim shart jasasyp jatyr.
Búgin bankke baryp dollarmen depozıt ashsańyz, jylyna 1-2% syıaqy alasyz. Teńgemen depozıtke 9-13% alasyz. Krıptovalıýtamen bir kúnde osynsha paıyz tabýyńyz múmkin. Bıtkoınnyń túsip qambattaýy qalypty nárse. Bastalǵaly beri osylaı kele jatyr. Qansha tolqynmen qymbattap arzandasa da 2013-ten beri 40 ese qymbattapty.
Keıbir sarapshylardyń pikirinshe bul baǵa osylaı 100 mıllıon dollarǵa barady deıdi. Biraq 1637-deki qyzǵaldaq sekildi tıyn bolady deıtinder de bar. Keshegi kúni AQSh qarjy mınıstriniń bir aýyz sózinen soń 15% arzandady. Sonda da az-maz artyq aqshańyz bolsa altkoındermen jınap qoıǵan artyq etpes edi.
Sabıt RYSBAEV,
"Adyrna" ulttyq portaly
