Keshe ýáde etilgendeı búgin Baıden mem. departamentte kezdesý ótkizip, onda AQSh-tyń jýyq aradaǵy syrtqy saıasaty týraly málimdeme jasaýy tıis. Ázirge onyń málimdemesi týraly aqparat joq, degenmen de keıbir nárselerdi aldyn-ala aıtýǵa bolady.
Sonyń biri (Qazaqstanǵa qatysy bar) - Iran máselesi.
Kezinde Obama Iranmen Kelisimge kelgen bolatyn, ol Kelisim boıynsha Iran ýrandy baıytýdy toqtatady, al AQSh Iran munaıyn syrtqy naryqqa shyǵarýǵa salǵan sankııasyn alyp tastaıdy. Ómir kórsetkendeı, bul Kelisim kezinde óte jaqsy jumys jasady, uzaq jyldar boıy AQSh sankııasynda bolyp kelgen Iran munaıy syrtqy naryqqa aǵyldy, sóıtip munaı baǵasynyń túsýine aıtarlyqtaı yqpal etti. Al ýrandy baıytý isin baqylaý MAGATE-ge tapsyrylyp, Irannyń ıadrolyq programmasy is júzinde halyqaralyq MAGATE uıymynyń baqylaýyna kóshti. AQSh-tyń osyndaı saıasaty arqasynda 2014 jyly Saýd Arabııasy men Irannyń birlesip munaı baǵasyn quldyratýy Pýtınniń sharýasyn shaıqaltyp, ol Ýkraınanyń RF agressııasyn toqtatýǵa aıtarlyqtaı yqpal etti.
Tramp kelisimen osy Kelisimdi sebepsizden-sebepsiz buzyp, burynǵy sankııa saıasatyna qaıtyp keldi. Shamasy ol Máskeýdiń yqpalynan shyǵa almaı, óziniń "shpıondyq" áreketin odan ári jalǵastyrǵan bolýy kerek. Nátıjesi belgili - munaı baǵasy qaıta kóterile bastady da, RF burynǵy agressııalyq saıasatyn odan ári jalǵastyrýǵa múmkindik aldy, Sırııadaǵy soǵysqa kılikti.
Baıden osy saıasatqa qaıta oralýy múmkin. Bul ne beredi? Iran munaıy syrtqy naryqqa shyǵady, ol munaı baǵasynyń sózsiz túsýine alyp keledi. Osynyń tasasynda jasyl energetıkany odan ári damytýǵa múmkindik týady. Irannyń ıadrolyq programmasy taǵy da MAGATE-niń baqylaýyna kóshedi, sebebi ol Kelisim uzaq jyldar boıy daıyndalǵan, barlyq nıýanstary búge-shigesine deıin kezinde razrabotka jasalǵan.
Munaı baǵasynyń túsýiniń Qazaqstanǵa qatysy bar deıtinimiz sondyqtan. Tek qana shıki munaı satyp otyrǵan Qazaqstan sııaqty elderge qıyn bolatyny anyq, alaıda biz báribir osy joldan ótýge tıistimiz - munaı búgin bolmasa da erteń báribir taýsylatyny anyq, soǵan aldyn-ala daıyndala bergen durys.
Taǵy bir másele - burynǵy SSSR quramynda bolǵan elderdiń táýelsizdikke umtylysyna kómek kórsetý AQSh-tyń jaqyn aradaǵy saıasatynyń arqaýy bolmaq dep kútilýde. Árıne, muny Reseı jaqtyrmaıdy. Onsyz da Reseıdegi búgingi sherýlerge qatysýshylardy polıııa kúshteriniń qatań basyp-janshýyn aıyptaǵan AQSh-ty reseılik BAQ-tar: "Bul AQSh-tyń Reseıdiń ishki isterine aralasýy" - dep sıpattap jatyr. Adam quqy buzylǵan jerde ishki is degen bolmaıdy, adam quqy barlyq jerde qorǵalýy tıis. Bireýdi bireý kúsh qoldanyp óltirip jatsa, oǵan syrttaı baqylaýshy retinde qarap turý esh adamgershilikke jatpaıdy, sondyqtan AQSh-tyń aralasýy durys dep esepteımin. Olar bizdiń de ishki isterimizge aralasaýy qajet, óıtkeni biz óz kúshimizben myna bılikke qarsy dym da bitire alar emespiz. Aron da, Maks ta, keshegi Marǵulan Boranbaı da syrty kúshterdiń aralasýynsyz bostandyqqa shyǵatyn túri kórinbeıdi. Eger kinási bolsa sóz basqa, al jerin, elin qorǵaǵandardy túrmege qamaý degen tipti sumdyq.
