31 jeltoqsan jaqyndaǧan saiyn qoǧamda jyl saiyn «Jaŋa jyldy toilau dūrys pa?» degen sūraq tuyndauy dästürge ainaldy. Biyl da būl sūraqqa bıraz adam bas qatyrǧany mälım. Bırı «qajetı joq» dese, endı bırı «jaŋa jyldy toilau kerek» deidı. Negızınen būl sūraqtyŋ paida boluy da beker emes.
Elımız täuelsızdıgın jariialap, ırgemızdı bekıtıp, öşkenımız janyp, öz dünielerımızge qaita qol jetkıze bastadyq. Sonyŋ bırı Keŋes däuırınde alystap ketken dıni senımımızdı qaita bekıttık. Mıne, osy tūsta 31 jeltoqsan özge dın ökılderınıŋ nanym-senımıne negızdelgen meiram degen tüsınık paida bolyp, jaŋa jyl merekesın toilauǧa qarsy top bas köterdı. Osyǧan qatysty
Islam.kz saitynda «jaŋa jyldy toilau kerek pe?» degen sūraqqa dıni tūrǧydan jauap berılıptı. Nazarlaryŋyzǧa sol sūraq-jauapty özgerıssız berıp otyrmyz. Pıkır qosyŋyz, sız qalai oilaisyz?
- Sūraq: Sälemetsız be! Jaŋa jyl merekesın toilau künä ma?
- Sūraq: Assälämuǧaleikum ua rahmatullahi ua bärakätuh! Üi-ışı myna jaŋa jyl meiramyn dastarhan jaiyp kütedı. Namaz oqityn bolsam ketıp qaluym kerek pe? Bıraq dastarhanda bärı halal, ışımdık joq.
Uaǧaleikumussäläm uä rahmatullahi uä bärakätuh!
Qūrmettı mūsylman, jaŋa jyl meiramyn atap ötu jäne toilau dınımızde de, bızdıŋ qazaq dästürınde de bolmaǧan ürdıs ekendıgı mälım. Jaŋa jyl toilau ürdısı batys mädenietınen kırıptar etılgendıgı de barşaǧa belgılı. Sol sebeptı, mümın-mūsylman adamnyŋ jaŋa jyl meiramyn atap ötuın bügınde köpşılık dın mamandary qūp körmeidı. Öitkenı, jaŋa jyl toilau Alla elşısınıŋ (ǧaleihis säläm):
«Kım bır qauymǧa ūqsasa, ol solardan» degen[1] ūlaǧatty sözıne qaişy.
Atalmyş hadistıŋ astaryna üŋıler bolsaq, Paiǧambarymyz (ǧaleihis säläm) atalmyş hadis şärifınde bızderge:
«mūsylman emesterdıŋ mädenietı men salt-dästürın alar bolsaŋdar, bara-bara solarǧa ūqsap, mūsylmanşylyqty ūmytyp ketesıŋder» degen eskertuı jatyr. Solai da bolǧany ötırık emes. Qazır bız Evropa mädenietınıŋ köpşılıgın boiymyzǧa sıŋırdık. Olardyŋ jaqsy jaǧyn ǧana emes, jaman jaqtaryn da aldyq. Araq ışuden bastap, jynys auystyruǧa şeiın jetkenımız jasyryn emes. Al mūsylmanşylyq qūndylyqtarymen sanasyp jatqan «mūsylmandar» kem de kem. Būl – joǧaryda Alla elşısınıŋ (ǧaleihis säläm) «Kım bır qauymǧa ūqsasa, ol solardan» degen eskertpesınıŋ anyq körınısı deuge bolady.
Bıraq, myna närsenı de ūmytpau kerek: bızdıŋ qoǧamda köpşılıgı mūsylman bolǧanymen, bırazy dınnen ūzaq, ärı olardyŋ dıni mälımetterı az. Sondyqtan da, tuǧan-tuys pen jora-joldastardyŋ arasynda jaŋa jyldy toilap, ony atap ötıp jatatyndary kezdesuı mümkın. Endı olarǧa «jaŋa jyl toilau haram» dep tötesınen aitsaq, «bärın haram deisıŋder, bärın bolmaidy deisıŋder, sonda ne bolady?» dep dındı beinebır meşıtte ǧana ömır süru kerek siiaqty köruı ǧajap emes. Sondyqtan da, Paiǧambarymyz (ǧaleihis salätu uä sälläm) İslamnyŋ alǧaşqy kezeŋınde köp närsenı bırden tyimady. Halyqqa İslam qūndylyqtaryn jäi-jäi, kezeŋ-kezeŋımen üiretıp otyrdy. Jaŋa jyl toilaudy da äste-äste, danalyqpen, ärı ädeppen tyiyp otyrǧan abzal.
Endı, ekınşı saualyŋyzǧa keler bolsaq: üi ışıŋız jaŋa jylǧa orai dastarhan jaiyp, as qoiyp jatsa, odan ışpei bezıp ketu kerek dei almaimyz. Dastarhanǧa qoiylǧan as adal bolsa, ärı şarap qoiylmasa, ol dastarhannan as ışudıŋ aǧattyǧy joq. Riuaiattarǧa qaraǧanda sahabalar dını bötenderdıŋ meiramdaryna orai ūsynǧan dınımızde adal sanalatyn asty jeitın bolǧan. Oǧan qatysty İslami ädebietterde bırneşe riuaiatty kezdestıruge bolady. Mysaly «Siäru Alämun Nübälä» atty kıtapta, İmam Aǧzamnyŋ nemeresı İsmail ibn Hammadtyŋ riuaiaty kezdesedı. Ol riuaiatta Äbu Hanifanyŋ atasy Nūaman ibn Märzümännyŋ Äzıretı Älige däl Nauryz künı «Fäluzäj» delıngen taǧam tartu etkenın İsmail ibn Hammad aityp ötedı. Sol asty jegennen keiın Äzıretı Äli
«نورزونا كل يوم », iaǧni, «Är künı bızge nauryz jasap tūr» dep aitqandyǧy sol riuaiatta keltırıledı.
Sondai-aq, İbn Äbu Şäibänyŋ «äl-Musannaf» atty riuaiattar kıtabynda da Aişa anamyzdan (r.a) bır äiel kelıp: «
Bızdıŋ qol astymyzda mäjusi dınındegıler bar. Olardyŋ öz meiramdary bolyp tūrady. Sol meiramdarynda bızge syilyqtar berıp jatady» - dep sūraidy. Sonda Aişa anamyz:
«Sol künge arnap soiylǧan etten jemeŋder. Bıraq aǧaştarynan jeŋder», - dep eskertken eken.
Aişa anamyzdyŋ «sol künge arnap soiylǧan etten jemeŋder» deuınıŋ mänı – Mäjusi dınındegıler maldy özderınıŋ qūdailaryna arnap soiady, ärı mäjusi dını «Ähli kitaptan» sanalmaǧandyqtan, olardyŋ soiǧan maldarynyŋ etı mūsylmandar üşın adal emes. Al «aǧaştarynan jeŋder» deuınıŋ maǧynasy – äkelgen jemıs-jidekterın jei berıŋder degendı bıldırmek.
Sondai-aq, atalmyş hadis kıtabynda (äl-Musannaf) oryn alǧan basqa bır mälımette Sahaba Äbu Barza äl-Äslämi (r.a.) qol astyndaǧy mäjusi dınındegıler nauryz meiramyna orai taǧam tartu etetın. Sonda sahaba Äbu Barza öz janūiasyna:
«Jemıs-jidekten bolǧanyn alyŋdar. Odan özgelerın almaŋdar», – deidı eken.
Mıne osy riuaiattarǧa qarai otyryp, jaŋa jyl meiramy mūsylmandardyŋ meiramy retınde sanalmaǧanymen, sol meiramǧa arnap jaiylǧan dastarhannan as ışudıŋ künäsı joq degen qorytyndyǧa keluge bolady.
