Qazaqstan táýelsizdigin alǵan alǵashqy jyldary elde bolýy múmkin ár túrli tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý úshin daıyndyq máseleleri basty nazarǵa alynǵan bolatyn. Sonyń arqasynda 30 jyl tóńireginde kezdesken aýyr jaǵdaılardyń aldyn alyp, saqtyq sharalaryn kúsheıte aldyq dep anyq aıta alamyz.
Kenetten týyndaýy múmkin apatty jaǵdaıdyń aldyn alý máselesi 1993 jyly Tuńǵysh Prezıdentimiz Nursultan Nazarbaev tabıǵı jáne tehnogendik sıpattaǵy túrli apattardyń alyn alý jáne zardaptaryn joıý jónindegi qosymsha sharalar týraly qaýlysyn qabyldady. El men jerge qaýip tóndiretin tosyn jańdaılardyń bolmaýy úshin tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý men is-qımyldary jóninde uzaq merzimdi baǵdarlama daıyndalyp, qoldanysqa endi.
Atalǵan qaýlyda «Ónerkásip apattary, jer silkinýden bolatyn tótenshe jaǵdaılardy boldyrmaý jáne olardyń zardaptarynan keletin shyǵyndy azaıtý máseleleri memlekettik saıasat júrgizýdiń basym salasy dep sanalsyn», dep anyq jazylǵan. Oǵan qosa «Qazaqstan Respýblıkasy memlekettik basqarý organdarynyń jáne sharýashylyq júrgizýshi sýbektileriniń basshylary adamdardyń ómiri men densaýlyǵyn qorǵaý, ekonomıkanyń memlekettik sektorynyń ekonomıkalyq áleýetin saqtaý jóninde ýaqtyly sharalar qabyldamaǵany úshin jeke-dara jaýap beredi», dep taıǵa tańba basqandaı kórsetilgen.
Der kezinde qabyldanǵan osynaý qararda «Elimizdiń tótenshe jaǵdaı kezinde aldyn alý jáne is-qımyl jónindegi uzaq merzimdi memlekettik baǵdarlamanyń jobasyn ázirlep, bekitýge tabys etsin, onda birinshi kezekte: respýblıkanyń seısmıkalyq qaýipti aımaqtaryndaǵy ǵımarattardyń, qurylystardyń, ásirese mektep jasyna deıingi balalar mekemeleriniń, mektepterdiń, aýrýhanalardyń, emhanalardyń, adamdar jappaı keletin áleýmettik-mádenı maqsattaǵy obektilerdiń jáne basqa obektilerdiń seısmıkalyq ornyqtylyǵyn qamtamasyz etý jónindegi jumystardy júrgizý; qutqarý qyzmetin nyǵaıtý, ony kerekti adam sanymen tolyqtyrý jáne qajetti tehnıkamen, arnaıy jabdyqtarmen, shuǵyl avarııalyq-qutqarý jumystaryn júrgizýge arnalǵan quraldarmen jaraqtandyrý, sondaı-aq tabıǵı zilzala, apat bolǵan kezde halyqqa medıınalyq kómek kórsetý týraly» naqty jazylǵan.
Prezıdent tapsyrmasynan soń kóp uzamaı arnaıy baǵdarlama jaıly Mınıstrler kabınetiniń qaýlysy shyqqan bolatyn. Halyqty tabıǵı tótenshe jaǵdaılardan qorǵaıtyn ýákiletti organ retinde Qazaqstan Respýblıkasy Ishki ister mınıstrliginiń Tótenshe jaǵdaılar komıteti bolyp kelgen edi.
Osy jyldyń qyrkúıek aıynda Qazaqstan pezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń jarlyǵymen tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi quryldy.
Atam qazaqta «Saqtansań - saqtaımyn» degen danalyq sóz bar. Búgingi kúnde kenetten keler túrli apattyń aldyn alý úshin eldi habarlandyrý maqsatynda elimizdiń arnaıy mamandary túrli jumystardy atqaryp, sapaly ári joǵary deńgeıde qyzmet óteý joldaryn izdeýde. Túrli-túrli saqtyq joldary men beıne eskertýler arqyly jurt saýatyn arttyrý baǵytynda jumystar júrgizilýde.
Mysalǵa alar bolsaq, elimizdiń 60 paıyzyn shól dala sanalatyndytqan dala órti jáne onyń týyndaý sebepteri jaıly arnaıy beıne-rolıkterde kóptegen aqparrattar tizbegi bar.
Oılamaǵan jerden týyndaǵan qaıǵyly oqıǵadan keıin ótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý máselesine asa qatty mán berilip, daıyndyq barystary únemi qaıtalaı pysyqtalyp otyrady.
Mysaly, ótken jyldyń alǵashqy jartysynda Azamattyq qorǵaý organdary qyzmetiniń nátıjesi tómendegideı:
Respýblıka aýmaǵynda 7 230 tabıǵı jáne tehnogendik sıpattaǵy tótenshe jaǵdaı men oqıǵa tirkeldi, onda 1 585 adam zardap shekti, onyń ishinde 492adam qaza boldy. Materıaldyq nuqsan 1 055,9 mln. teńgeni qurady.«112» shuǵyl qyzmet telefonyna azamattardan 2 mln. 824 myń 37 qońyraý, onyń ishinde «101»-ge 945 myń 261 qońyraý kelip tústi.
Osy tótenshe oqıǵalar saldaryn joıý úshin órt sóndirý qyzmeti, jedel-qutqarýshylar jáne TJ ózge bólimsheleri 31 myń 262 shyǵýdy júzege asyrdy, 6 413 adam qutqaryldy, TJ aýmaǵynan 20 731 adam kóshirildi, 3 004 zardap shekkenge alǵashqy medıınalyq kómek kórsetildi.
Órt sóndirý jáne avarııalyq-qutqarý jumystarynyń qyzmeti 23 456 – dabyl boıynsha shyǵýdy júzege asyrdy, apat eshqashan aıtyp kelgen emes. Sol úshin memleketimizde qandaı da bir tótenshe jaǵdaı bolmasyn, bizdiń el azamattary saqtyq bilimderin odan ári jetildirip, adam ómirine qaýip ákeler apattardyń aldyn alýǵa barlyǵymyz múddeli bolýǵa tıispiz.
Ularbek Dáleıuly
Sýret ashyq derekkózden
