Jýyrda "BI Group" kompanııasy Shymkent qalasy ákimshiligine qazirgi ıppodromdy qalanyń syrtyna kóshirip, ornyna zamanaýı turǵyn úı keshenin salý boıynsha usynysyn jarııalaǵan edi. Sol kúnnen bastap ıppodrom máselesi halyqtyń pikirin ekige bóldi.
Bir taraby qarsylyq bildirip, qurylystyń qala ekologııasyna keri áseri bolatynyn alǵa tartsa, ekinshi jaq – ınvestıııalyq jobanyń qala ekonomıkasyna oń áser beretinin aıtyp qoldaýda.
Osy máselege baılanysty qalanyń árbir turǵyny salystyrmaly túrde sheshim qabyldaýy úshin, beıtaraptyqpen jasaǵan tómendegi zertteýimdi jarııalaýdy jón kórdim.
Ekologııaǵa áseri
Árbir qalanyń ekologııasy – eń basty qundylyqtarynyń biri ekendigi daýsyz. Sondyqtan qurylys nysandary salynarda qalanyń ekologııasyna áseri jaıly, arnaıy sala mamandarynyń zertteýleri eskerilýi qajet dep esepteımin. Ekolog mamandardan surastyra otyryp anyqtaǵanym:
1.Qazirgi ıppodrom 33 gektar aýmaqty alyp jatyr;
2. 33 gektar jerdiń 1,5 gektary jasyl jelekti alqap;
3. Bir adamnyń ottegini kúndik tutyný mólsheri shamamen 600 lıtr.
Demek qazirgi ıppodromdaǵy jasyl jelektiń bóletin ottegisi bir kúnde 150 adamnyń ǵana qajettiligin óteı alady. Jer asty qoınaýy da zerttelip, eshqandaı qazba baılyǵy joqtyǵy anyqtalǵan. 30 metr tereńdikke deıin jer asty sýy joq.
Investıııalyq joba
Aldymen «ınvestıııa degenimiz ne» degen suraqqa jaýap bersek. (Óıtkeni keıbir azamattar ınvestıııa men bıýdjet qarjysyn áli kúnge ajyrata almaı júr – avt.)
Investıııa – bir tulǵanyń, toptyń, ne kompanııalardyń belgili bir jobalarǵa óz qarjysyn quıýy. Bul jerde halyqtyń qarjysyna (bıýdjetke) eshqandaı qatysy joq.
"BI Group" kompanııasynyń usynǵan 5 jylǵa arnalǵan ınvestıııalyq jobasy:
- 6000 páterli turǵyn úı salý;
- bızneske arnalǵan 150 nysan salý.
Bularǵa 122 mıllıard teńge jumsalady.
Qalalyq ákimshiliktiń quzyryna beriletin nysandar:
1.Jańa ıppodrom – 2 mlrd t;
2.Jańa mektep (1500 oryndyq) – 5 mlrd t;
3.Jańa emhana (200 adamdyq) – 1,7 mlrd t;
Áleýmettik ınfroqurylymyna
Úlken pleıhab (oıyn alańy,aýlany kógaldandyrý, aǵashtar 20 ga – avt.) – 13 mlrd t.
Barlyǵyn qosqanda 135 mlrd teńge jumsalady.
Osy qarjynyń 40 mlrd teńgesi, ıaǵnı 30 paıyzy jumysshylardyń aqysyna, 94 mlrd teńgesi (70 %) qurylys zattaryna jumsalady.
Endi tarazyǵa salyp kóreıik.
Ippodromnyń qazirgi kógaldandyrylǵan jeri 1,5-2 gektar aýmaqty alyp jatyr. Al qurylys bitkende mundaı jer 20 gektarǵa jetedi.
Ottegimen kúndik qamtamasyz etýi:
1)Qazir – 150 adam;
2)Qurylys aıaqtalǵanda 1500 adam.
Investıııa joba boıynsha 6000 pátermen qamtamasyz etedi. Bul páterlerdiń:
- 70%-y komfort;
- 30%-y bıznes sanatyna jatady
- 8000 adam 5 jyl boıy tikeleı sol jerde turaqty jumyspen qamtamasyz etiledi.
- 20-25 myń adam osy qurylysqa kerekti materıaldardy óndirýge, tasymaldaýǵa t.b. jumys jasaıdy.
Bastapqyda 70% qurylys zattary jergilikti óndirýshilerden alynady.
Bul degenimiz – 65-75 mlrd teńge jergilikti óndirýshilerdiń qazynasyna túsedi degen sóz.
Turaqty jumysshylardyń aılyq tabysy 120 000 - 500 000 aralyǵynda bolady.
Joba tolyq aıaqtalǵanda:
1) jańa ıppodrom;
2) 1500 oryndyq jańa mektep;
3) 200 adamdyq jańa emhana;
4) Úlken pleıhab oıyn alańy;
5) 20 ga kógaldandyrylǵan aýmaq paılanýǵa beriledi.
2500 adam turaqty jumyspen qamtylyp, 1000 adam ofıstik keńselerde jumys jasaıdy.
Qala bıýdjetine qosymsha 15 mlrd teńge kiris kiredi (salyqtan – avt.).
Osy qarjyǵa on park salyp alýǵa bolady.
Ózimniń qorytyndy tańdaýym
Shańy shyǵyp jatqan, qala turǵyndaryna ekologııalyq ta, ekonomıkalyq ta eshqandaı paıdasy joq (qazirgi ahýalynda paıdasy joq deýge ábden bolady - avt.), jylyna eki ret at jarys pen kókpar, bir ret Naýryz toılanatyn bul ıppodromnan, 30 000 halyqty 5 jyl jumyspen qamtyp, qalamyzǵa megapolıske laıyq kórik beretin qurylys pen bıznes nysandarynyń bolǵanyn artyq kóremin.
Osy oraıda qarsy taraptaǵy usynyp júrgen jobalardy da zerttep kórgenimdi aıta keteıin. Ol jerde de kafe-restorandar, saýda oryndary bar eken. Demek olardyń egeleri qurylys salýy úshin, aldymen memlekettik akti alýy kerek bolady. Ol degenimiz – jerin báribir bireýlerge satyp jiberýi múmkin.
Bizdiń jergilikti "elıtamyzdyń" bar qııaldarynyń jetken jerleri toıhana men kafe-restoran, dúken soǵýǵa deıin ǵana jetetinin eskersek, elge usynyp júrgen joba arhıtektorlaryna "jeldiń qaıdan" soǵyp jatqanynda tuspaldaýǵa bolatyn sııaqty.
Ádette kez-kelgen qalanyń damýshy qala ekendiginiń belgisi bolyp, qosymsha-janama ınvestıııalardyń aǵymyn burýshy qubylystardyń biri – ásem de kórikti, bıik te erekshe ǵımarattar bolyp keledi (Kýala-Lýmpýr, Dýbaı t.b – avt.).
Sondyqtan da osyndaı zamanaýı kórikti ǵımarattarǵa ınvestıııa salý arqyly qalanyń ekonomıkasynyń damýyna serpin beretin jobalardyń kóp bolǵanyn qalaımyn.
Mysaly, qaladaǵy baılardyń árbiriniń Nur-Sultan men Almatyda úıleri bar. Kez-kelgen osy qalanyń turǵyny baıysa, sol jaqtan úı alary haq. Óıtkeni ol jaqty damýshy óńir retinde kóredi. Jáne alǵanym úshin eshqashan utylmaımyn dep oılaıdy. Olarǵa sondaı senim beretin kúsh – sol qalanyń damýshy qala ekendiginiń álgindeı "sımvoldary".
Buǵan qosymsha baı kásipkerler osynda jıǵan qarjylaryn sol qalalardyń ekonomıkasyna salady. Iaǵnı Shymkenttiń qarjysy únemi basqa qalalarǵa aǵýmen bolady.
Jadylaryńyzda bolsyn!
Qarjynyń basym bóligi qaltaly azamattarda. Solardyń qarjysy qaı qalaǵa quıylady, sol qala damı bastaıdy. Nemese qaı qala qaltaly azamattardyń qarjysyn ózderine bura alsa, sol qalanyń damı túsetinine shúbáńiz bolmasyn.
Bul joba osyndaı úrdistiń bastamasy bolsa dep úmittenemin.
Aldyǵa strategııalyq josparlardy oılap, kele jatqan úlken krızısti eskersek, qurylys nysanyna aldaǵy 5 jylda 30 000 otbasyny "ashtan óltirmeıtin" múmkindiktiń biri retinde qaraýǵa bolady.
Pandemııa bastalǵaly qalamyzda jarty mıllıondaı adam turaqty jumysynan aırylǵanyn eskersek, osyndaı qıyn kezeńde ekonomıkaǵa ekologııany qarsy qoıýshylarǵa aıtarym: oraza-namaz toqtyqta!
Rústem Áshetaev,
jýrnalıst
