Dáýlet týraly kúndelik betterinen
1995 jyldyń qyrkúıek aıynyń orta kezi. Túsime Dáýlet kirdi. …Bıik shyńnyń basynda tur eken. Áldenege qolyn sozǵandaı bolady. Bir kezde kádimgi úlken qaly kilem Dáýletke qaraı qalyqtaı jóneldi. Shyń basyndaǵy balýan alǵa umsynyp, qos qolyn soza bergeni sol edi. Kilem áldebir belgisiz kúsh keri tartqandaı, Dáýlettiń qolyna túspeı, keıin qaraı ushty… Oıanyp kettim. Dáýlet aldaǵy qarasha aıynda Chehııada bolatyn álem chempıonatyna ázirlenip júr edi. Túsimdi jaqsylyqqa joryǵan bolamyn. Biraq kóńil shirkin áldenege mazasyzdana beredi.
Álem chempıonaty qarashada Chehııanyń astanasy Pragada ótti. Túske deıin shved balýany, buqa moıyn Lıdberg pen denesi quryshtan quıylǵandaı horvat Iovanchevıchti kelistirip utqan Turlyqanov alańsyz qonaq úıge tartty. Bizdiń bapkerler jarys kestesin muqııat qaraǵan tárizdi. “Pıramıda” qonaq úıindegi bólmesine kire bergeni sol edi, telefon shyr ete qaldy. Telefondy Dáýlettiń ózi kótergen.
– Dáýlet, seni kilemge shaqyryp jatyr, – dedi ar jaqtan.
– Ne deıdi? Ne qarap júrsińder?
– Keshir, on mınýttan keıin beldesý bastalady...
– Ras pa?
– Ras!
– Málik trıkony daıynda! – dedi Dáýlet qatqyl únmen. – Mynalar óltiretin shyǵar adamdy.
Massajshy-dáriger Málik Shamýzov sómkeden sporttyq kıimdi sýyryp berdi.
– Lıftini shaqyr. Tez!
Lıft tómenge túskenshe sheshinip, balýan kúrestiń jeńil kıimin kıip úlgerdi.
Lıftiden jaý qýǵandaı júgirip shyqqan ekeýi esik aldyndaǵy taksıge qaraı qustaı ushty. Taksıshi lypyp turǵan jigit eken. Sózge kelmesten kúres saraıyna qaraı zaýlaı jóneldi.
Bul alqynyp kilem shetine jetkende habarlaýshy Turlyqanovty sońǵy ret kilemge shaqyryp jatty. Qarsylasy – ózine beımálim belarýs jigiti. Ońtaıly ádisi qaısy, qandaı qýlyǵy bar – Dáýlet eshteńeden habarsyz. Balýanǵa ońy men soly bir degendeı, aıqasqa kirdi de ketti. Esin jıyp, ońdy-solyn ańǵarǵan boıda belarýstiń mazasyn qashyrdy. Negizgi ýaqyt teń aıaqtalǵanymen, qosymsha mınýttarda belarýs balýany Turlyqanovtyń tegeýrinine shydaı almady.
Bapkerler budan qashqaqtap júr. Arystannyń ashýy basylmaı, azýyna túsip qalmaıyq dep qaýiptenetin tárizdi. Et jaqyn jigitter “Kelesi beldesý keshki jetide, aýqattanyp, tynyǵyp qaıtaıyq”, dep edi. Dáýlet eshkimniń sózine qulaq aspaı, kúres zalynyń bir buryshyna jantaıa ketti. Ara-arasynda Iýrıı Melnıchenko, basqa da shákirtterin kilemge bastap shyǵady.
– Dáýlet, bir márte ózińdi oılashy, balýandardy kilemge bastap shyǵýdy ózgelerge tapsyr. Qansha kúsh-qýatyńdy sarp etip, júıkeńdi juqartasyń. Keshke deıin demal, – dep edim. Ún-túnsiz óz degenin isteı berdi. Jigitterdi kilemge bastap shyǵyp tynysh otyrsa, kánekı. Qym-qıǵash tartys ústinde shydaı almaı, jan daýysy shyǵa aıqaılap, kilemge shyǵyp kete jazdaıdy. Bul azdaı, daıyndyq zalynda shákirtteriniń qol-aıaǵyn silkip, ýqalap, shyr-pyr bolyp júrgeni.
Túski asty ishken joq. Qanshama kúsh-qýatyn shákirtterine jumsady. Keshki jetidegi beldesýdiń aqyrǵy on bes sekýndyna deıin ózinen on jas kishi Gocha Chıchıashvılıdi utyp (2:1) turdy. Qansha janyń siri, tiniń temirdeı bolsa da, boıdaǵy qýat ólsheýli eken. Asyqpaı tústenip, tyńaıyp qaıtqan 22 jastaǵy Chıchıashvılı beldesý aıaqtalýǵa jeti sekýnd qalǵanda Dáýletten parterde jatqan eki upaıdy juldy da ketti.
Bul sátsizdik balýanǵa tym aýyr soqty. Kóziniń aldy kúltelenip, densaýlyǵy syr berdi. Ońashada tilin kórsetken. Tiliniń ortasy uıyǵan qan tárizdi qyp-qyzyl, jıegi aqjemdenip, sarǵysh tartyp tur eken. “Altyn” úshin kelip edim. Ári qaraı kúrespeımin”, dedi túnerip.
Arada bes mınýt ótkende Ýkraına, Belarýs mamandary jubyn jazbaı kelip, Dáýletti qorshap boldy. SSRO-nyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy Igor Kondrakıı (Ýkraına): “Ulym, osy chempıonattaǵy eń sapaly, eń ádemi kúres seniki boldy. Dál ózińdeı ǵajap balýandy ómir boıy ańsaǵan bapkerdiń biri menmin. Ulym, Atlanta olımpıadasynyń altyn medalin sen jeńip almasań, bilmeımin, onda ómir boıy sen úshin men ókinetin shyǵarmyn”, – dep, Dáýletti baýyryna basty.
Myqtynyń myqtyny moıyndaýy degen osy shyǵar. Kondrakııdiń uly – Aleksandr Odaq birinshilikterinde Dáýlettiń basty qarsylasynyń biri boldy. Biraq, ákeli-balaly Kondrakııler boz kilemde Turlyqanovty bir ret te jeńe alǵan joq. Al, bapker Kondrakııdiń joǵarydaǵy sózi naǵyz márt azamattyń ǵana aýzynan shyǵatyn sóz.
… Keı-keıde toqsan bestiń kúzindegi sol bir tús oıǵa oralady. Turlyqanov Chıchıashvılıdi jeńgende fınalǵa shyǵar edi. Fınal degenińiz – kemi kúmis medal. Sol kórgen tús pen alaqannan sýsyp ketken medaldiń arasynda bir tylsym syr jatqan tárizdi kórinedi.
1995 jyl, qyrkúıek, qarasha.
Qydyrbek Rysbek
Avtordyń facebook paraqshasynan
