Astanada otshashý boldy dep, ertesine daýryǵyp jatqan kún esińizde me? Mine, sol kúni prezıdent Qasym-Jomart Toqaev «Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» kodekske qol qoıdy. Byltyrdan beri halyqtyń qarsylyǵyna ushyraǵan bul kodekste donorlyq, ıaǵnı máıittiń organyn alý týraly baptar bar. Adam kózi tirisinde aǵzasyn berýden bas tartyp, ony zańdastyryp tirkemese, dárigerler ol adam qaıtys bolǵan soń qajet dep tapsa, saý aǵzalaryn alýǵa quqyly bolady. Bul zańǵa azdap ózgertý engizildi, eger artynda qalǵan arnaıy ósıet haty bolmasa, týystarynyń biriniń kelisimin alý mindetti.
Sonymen, jańa zań boıynsha máıittiń máselesi qalaı sheshiledi eken, taldap kóreıikshi. «Ádilet» saıtynda jarııalanǵan zańnyń 29-4 babynda saý organdardy Eýrazııalyq odaqqa kirmeıtin elderge berýge jáne osy elderden ákelýge arnaıy lıenzııa alynatynyn kórsetipti. Demek, endi máıittiń jaramdy organdary shetelge beımaral satylady. Buǵan deıin ólgen adamnyń organdary astyrtyn, jasyryn saýdalansa, endi eshqandaı kedergi joq. Bar bolǵany osy kodekstiń 142-babyn bappen júzege asyrsa, jetkilikti.
«Anatomııalyq syı» dep atalatyn bul bapta «áreketke qabiletti adamnyń óz tinderin jáne (nemese) aǵzalaryn (aǵzalarynyń bólikterin) tiri kezinde de, qaıtys bolǵannan keıin de óz erkimen qurbandyq etýi, ony tıisinshe resimdegen sharty nemese ósıeti arqyly adam júzege asyrady». Bul tarmaqty ózimizdiń túsinikti qazaqshamyzǵa aýdarsaq, «kózińiz tiride arnaıy ósıet retinde «saý organymdy alýǵa qarsy emespin» nemese «anatomııalyq syılyq bolǵym keledi» dep hat jazý keregin aıtady. Desek te, tarmaqty qaıtalap myń ret oqysańyz da, bir túsinbeıtin tusy bar. «Tiri kezinde de, qaıtys bolǵannan keıin de óz erkimen qurbandyq etýi» deıdi. Bul ne? Tiri kezde túsinikti. Al ólgen adam qalaı óz erkimen organyn qurbandyqqa shalady? Álde bizdiń dárigerler árýaqtarmen tildesetin qasıetke ıe me?
«Ósıet qaldyrǵan máıitten bólek, tabylǵan kúnnen bastap qyryq bes kún ishinde tanylmaǵan jáne suraýy bolmaǵan adamdardyń máıitteri de anatomııalyq syı retinde tanylady» eken. Aldaǵy ýaqytta elimiz bomj ataýlydan typ-tıpyl tazaryp jatsa, olardyń sózsiz «anatomııalyq syılyqqa» aınalǵanyna kúmánińiz bolmasyn. Syılyq qana bolmaı, tiri kezinde kórmegen sheteldi organdary «kóretini» taǵy bar.
«Anatomııalyq syı bıologııalyq-medıınalyq zertteýler júrgizý úshin ǵylymı, ǵylymı-praktıkalyq jáne oqý maqsattarynda paıdalanylýy múmkin» dep kórsetilipti zań tarmaǵynda. Basqa basqa, Qazaqstanda qandaı ǵylymı zertteý jasalmaq? Ol zertteýdi qaı ǵalym jasaýy múmkin? Ǵylymı ataǵyn qara eńbekpen alǵandardan góri, satyp alǵandary óte kóp bizdiń elde ǵylym sózin aıtýdyń ózi artyq emes pe, qalaı oılaısyz?
Qalaı desek te, zańǵa prezıdent qol qoıdy. Ony oryndaý mindeti árbirimizge júktelmek. Sonymen, «anatomııalyq syılyq» bolǵyńyz kele me, álde ana dúnıege «bútin» ketkińiz kele me, ony qazirden ósıet hat jazý arqyly anyqtap qoıǵanyńyz abzal. Áıtpese...
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
