Elimizdegi pandemııalyq jaǵdaıǵa baılanysty Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasymen Úkimette ekonomıkalyq ósimdi qaıta qalpyna keltirý jóninde keshendi jospar ázirlendi. Osy josparǵa sáıkes, Shymkent qalasynda daǵdarysqa qarsy is-qımyl jospary bekitildi. Shymshaharda shaǵyn shaǵyn jáne orta bıznestiń jekelegen sanattary úshin salyqtyq jeńildikter berildi jáne 3 jylǵa tekserýden bosatyldy. Budan bólek, Shymkent qalasynyń kásipkerlik jáne ındýstıraldy-ınnovaııalyq damý basqarmasynda jańalyq jeterlik. Sonyń bárin bilý úshin basqarma basshysy Bereke Dúısebekovpen suhbattasqan edik.
-Bereke Talǵatuly, ózińiz basqaryp otyrǵan basqarma qalamyz megapolıs statýsyn alǵannan keıin, ıaǵnı, 2018 jyldyń 11 shildesinde qurylǵan edi. Sodan beri ónerkásipti damytý jáne jańa jumys oryndaryn ashý, ınvestıııalar tartý, bıznesti memlekettik qoldaý, saýda jáne shaǵyn, orta bıznesti damytý baǵyttarynda jumys jasap kelesizder. Qazirde qalamyzda basqarmaǵa aımaq qaraıdy?
-Iá, basqarmanyń qurylǵanyna kóp ýaqyt bola qoıǵan joq. Degemen, ýaqyttyń aǵymymen kóshten qalmaýǵa tyrysyp jumys istep kelemiz. Búgingi tańda «Shymkent ÁKK» AQ, onyń ishinde «Ońtústik» jáne «Tassaı» ındýstrıaldy aımaqtary, «Ońtústik» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵy, kólik-logıstıkalyq aımaǵy qurylǵan.
- Ónerkásip boıynsha ósimge toqtalsańyz...
-Ishki ónimniń kólemi 2020 jyldyń 4 aıynda 196,0 mlrd. teńgeni qurap, aldyńǵy jyldyń tıisti merzimimen salystyrǵanda 2 paıyzǵa artqan (2019 j. 4 aıy – 159,9 mlrd. tg.). 2020 jyldyń sońyna deıin 598 mlrd. teńgege jetý kútilýde.
Ónerkásip salasynda úlesi 81,8 paıyzdy quraıtyn óńdeý ónerkásibinde 160,3 mlrd. teńgeniń ónimi óndirilip, ósim – 1,5 paıyzdy qurap otyr (2019j. 4 aı – 129,5 mlrd. tg.).
-Kásipkerlikti qoldaý kartasy qalaı júzege asyrylýda?
-Qazaqstan Respýblıkasyn ındýstrııalyq-ınnovaııalyq damytýdyń memlekettik baǵdarlamasy sheńberinde óńirlik kásipkerlikti qoldaý kartasyna 398,6 mlrd. teńgeni quraıtyn 6,5 myńnan astam jańa jumys oryndarymen 61 joba engizilgen. Ekinshi besjyldyqta jalpy quny 98,2 mlrd. teńgege 2,5 myńnan asa jańa jumys oryndarymen 42 joba iske qosyldy.
2020 jyly jalpy quny 23,9 mlrd. teńgege 454 jańa jumys oryndarymen 6 jobany júzege asyrý josparlanýda. Olar:
1.««Amır-A» JShS – Metallýrgııalyq zaýyttyń qurylysy;
2.«Rahat-Shymkent» JShS – Qant qosylǵan jáne keskish pechenesin óndirý jelisi;
- «B.A.E.R.» JShS – Medıınalyq dáke jáne tańý materıaldaryn óndirý kesheniniń qurylysy;
- «New technology Ltd» JShS – Dızeldi-generatorly zaýyt qurylysy;
- «Nur-kz» JShS – Tústi metall buıymdaryn quıý kishi zaýytynyń qurylysy;
- «Korporaııa «Amanta» JShS – Gazoblok shyǵaratyn zaýyt qurylysy.
-Qala aýmaǵyndaǵy Indýstrıaldy aımaq pen «Ońtústik» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵynda iske asyp nemese josparda bar jobalardy aıtyp berińizshi.
-«Ońtústik» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵynyń jalpy aýmaǵy 200 ga. Aımaqta quny 29,9 mlrd. teńgeni quraıtyn, 1 630 jumys oryndarymen 16 joba júzege asyrylǵan. Onyń ishinde 2020 jyldyń aqpan aıynda «SP «Lux Shoes» JShS-nyń aıaq kıim tabandaryn shyǵarý jobasy iske qosylyp, onda 20 jańa jumys orny ashyldy. Jyl sońyna deıin «B.A.E.R.» JShS – Dákeden tańý materıaldar óndirisi jobanyń júzege asyrylýy josparlanýda. Qazirgi tańda qala ákimdigi tarapynan aımaqtyń aýmaǵyn 500 ga deıin keńeıtý boıynsha jumystar júrgizilýde.
Shymkent qalasynda 2 ındýstrıaldy aımaq: «Ońtústik» – 337 ga jáne «Tassaı» - 89 ga jumys jasaıdy. Atalǵan ındýstrıaldy aımaqtarda (2010-2021 jyldar aralyǵy) 110,8 mlrd. teńgege 121 jobany júzege asyryp, 6,5 myńǵa jýyq jumys ornyn ashý josparlanǵan («Ońtústik» IA – 91 joba, 71,8 mlrd. teńge, 5167 j.o., «Tassaı» IA – 30 joba, 39,1 mlrd. teńge, 1333 j.o.).
2010-2019 jyldary aımaqtarda 72 joba iske asyrylyp, 63,8 mlrd. teńge ınvestıııa tartylǵan jáne 4,0 myńǵa jýyq jumys orny ashyldy («Ońtústik» IA – 58 joba, 37,4 mlrd.teńge, 3923 j.o., «Tassaı» IA – 14 joba, 28,4 mlrd. teńge, 631 j.o.). Atalǵan ındýstrıaldy aımaqtarda 2020 jyly 20,0 mlrd. teńgege 9 jobany júzege asyryp, 564 jumys ornyn ashý josparlanǵan.
Sonymen qatar, ındýstrıaldy aımaqtardyń jer ýchaskeleri 100% jobalarǵa tolyp, ári qaraı damytý maqsatynda 306 gektar jerge jańa «Juldyz» ındýstrıaldy aımaǵyn qurý jumystary bastaldy. Atalǵan ındýstrıaldy aımaqta negizinen qurylys, metallýrgııa jáne jıhaz ónerkásibin damytý kózdelgen.
Bulardan bólek, Shymkent qalasynyń Qazaqstannyń Eýrazııa aýmaǵynda kóliktik-logıstıkalyq haby retinde qalyptasýy maqsatynda arnaıy logıstıka aımaǵy jobasy júzege asyrylýda. Aımaqqa myna kompanııalar enetin bolady:
-«Kazakhstan Logistic group» JShS;
-«Continental Logistics Shymkent» JShS;
-«NPO «Zerde» JShS;
-«Euro Transit service Managerment» JShS;
-«Arman Iýg Grýpp» JShS.
-Qarapaıym zattar ekonomıkasy baǵdarlamasynyń engizilgenine de birshama ýaqyt ótti. Bul baǵytta nendeı jumystar istelinip jatyr?
-Qalada «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» baǵdarlamasy aıasynda 79,5 mlrd. teńgege 96 kásiporyn jobasymen ótinish berilip, búgingi tańda 10,6 mlrd.teńgege 52 joba ekinshi deńgeıli bankten nesıe alýǵa maquldansa, 21 joba ekinshi deńgeıli bankterdiń qaraýynda, al 8 joba bankterdiń qaraýyna qujattar jınaý, 15 kásiporyn bıznes-jospar daıyndaý, jańa tehnologııalar men tyń ıdeıalar izdeý satysynda.
-Jyl basynan beri megapolıske qansha ınvestıııa tartyldy?
-Jyl basynan beri qalaǵa 47,2 mlrd. teńge ınvestıııa tartyldy. Onyń ishinde tikeleı sheteldik ınvestıııa kólemi – 3,1 mlrd. teńgeni quraıdy.
-Sheteldik ınvestorlardyń qatysýymen iske asyrylyp jatqan jobalar týraly aıtsańyz...
-Qala aýmaǵynda sheteldik ınvestorlardyń qatysýymen 2,0 mlrd. AQSh dollaryn quraıtyn 12 ınvestıııalyq jobalar júzege asyrylýda.
Atap aıtqanda, 2020 jyly iske asyrylatyn jobalar:
- «Amır-A» JShS – metallýrgııa zaýytynyń qurylysy -
50,0 mln.$; - «Qytaı-Qazaqstan margane ındýstrııalyq toby» JShS – Mn S17 markaly ferrosılıkomargane óndirisin uıymdastyrý - 7,8 mln.$);
- «Avelar solar tehnolodjı» JShQ – qýaty 50MVt KES qurylysy - 20,0 mln.$;
- «Rahat Shymkent» JShS – Qant pechenesiniń óndirisi – 8,2 mln.$.
-Iske asyrylyp jatqan jobalar she?
- 1. «Highvill Kazakhstan» – Zamanýı kópqabatty úılerdiń qurylysy – 900 mln.$;
- «Kinder World International» - bilim berý klasterin salý qurylysy: balabaqsha, mektep, kolledj, ýnıversıtet - 20,0 mln.$;
- «Dentafill Kazakhstan» JShS – dárilik jáne gıgıenalyq quraldar shyǵaratyn zaýyt salý - 2,6 mln.$;
- «Polpharma» – Farmaevtıkalyq preparattar óndirisin jańǵyrtý – 36,2 mln. $
Qala aýmaǵyndaǵy perspektıvalyq jobalar:
- «Hill Resources» – Bazalyq maılar óndirisi -
600 mln. $; - «Hyosung corpotation» – ajyratqyshtar men aıyrǵyshtardy qurystyrý óndirisi – 14,6 mln. $;
- «Lianfu Group» – Energııa únemdeıtin avtobýstar shyǵaratyn zaýyt salý - 340 mln. $.;
- «Servier» – Dárilik preparattardy óndirý - 29,2 mln. $.
-«Bıznestiń jol kartasy-2020» bıznesti qoldaý men damytýdyń memlekettik baǵdarlamasy aıasynda qansha qarjy ıgerildi?
-2020 jyly «Bıznestiń jol kartasy-2025» baǵdarlamasy aıasynda 6 164,0 mln. teńge qarastyrylyp, búgingi tańda 156 joba boıynsha 414,7 mln.teńge ıgerilgen. Al, memlekettik granttar berý baǵytyna 205,0 mln. teńge qarastyrylǵan.
Al «Eńbek» nátıjeli jumyspen qamtýdy jáne jappaı kásipkerlikti damytýdyń 2017-2021 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy sheńberinde 2020 jyly 816,1 mln. teńge qarastyrylǵan. Búgingi tańda 110,0 mln. teńgege 6 jobaǵa shaǵyn nesıeler berilgen.
-Jastar men áıelder kásipkerligine de ájeptáýir qoldaý kórsetilip jatqanyn bilemiz...
-Jastar men áıelder kásipkerligine qoldaý kórsetý baǵyty boıynsha
jergilikti bıýdjetten 200,0 mln. teńge jáne óz kezeginde «Damý» Qory tarapynan qosymsha 200,0 mln. teńge bólinip, jalpy nesıe qorjyny 400,0 mln. teńgeni qurap otyr. Búgingi tańda 7 joba boıynsha 69,8 mln. teńgege qoldaý kórsetilgen.
-Saýda, shaǵyn jáne orta bıznestiń jaǵdaıy ne bolyp jatyr?
-Jalpy tirkelgen shaǵyn jáne orta kásipkerliktiń ishinde jumys istep turǵan shaǵyn jáne orta kásipkerlik sýbektileriniń úlesi 87,2% paıyzdy qurap, jumyskerlerdiń sany 159,4 myń adamdy quraıdy.
-Qalada áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlary baǵasy ósti me, tómendedi me?
-Jyl basynan áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlarynyń baǵa ındeksi 105,4 paıyzdy qurady. Sondaı-aq 9 áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlaryna baǵa ósimi bar.
1) pııaz – 21% (114 tg. – 138 tg.)
2) I surypty un –8,8% (147 tg. – 160 tg.)
3) kartop – 20,7% (111 tg. – 134 tg.)
4) jumyrtqa – 6,5% (276 tg. – 294 tg.)
5) qaraqumyq – 6,3% (299 tg. – 318 tg.)
6) taýyq eti – 3,3% (808 tg. – 835 tg.)
7) sábiz – 9,2% (120 tg. – 131 tg.)
8) qant – 0,5% (194 tg. – 195 tg.)
9) sary maı – 3,2% (2173 tg. – 2242 tg.)
9 taýar baǵasy tómen:
1) súzbe – 39,4% (1868 tg. – 1132 tg.)
2) rojkı – 23,9% (272 tg. – 207 tg.)
3) qyryqqabat – 38,3% (107 tg. – 66 tg.)
4) kúrish – 24,9% (361 tg. – 271 tg.)
5) sút – 11,5% (235 tg. – 208 tg.)
6) aıran – 8,3% (252 tg. – 231 tg.)
7) ósimdik maıy – 3,3% (427 tg. – 413tg.)
8) sıyr eti – 2,9% (1948 tg. – 1890 tg.)
9) nan – 0,7% (145 tg. – 144 tg.)
1 taýarda baǵa aýytqýy joq (tuz –50 tg.)
-Qala bazarlarynyń birazynda qurylys jumystary júrgizildi. Sol boıynsha málimet bere ketseńiz.
-Megapolıste «Akbar», «Bekjan», «Shymkent Tulpar», «Isataı» (Alataý) jáne «Kúltaı ana» bazarlarynda qaıta qurylymdaý jumystary aıaqtalǵan.
Jalpy, qala aýmaǵynda jumys istep turǵan saýda bazarlarynyń sany – 38 (2017 jyly «Kúltaı ana» bazarynyń nysanaly maqsaty ózgertilip, «Sever» saýda ortalyǵy bolyp qaıta quryldy), onyń ishinde 25-i ámbebap, 13-i mamandandyrylǵan.
Orta eseppen qazirgi tańda qurylys jumystaryn júrgizip jatqan «Qazybek» bazary 1,2 mlrd. tg. al, qaıta qurylymdaý jumystary «Ortalyq qyrǵy bazar» jáne «Aına» saýda nysandarynda orta eseppen jekelegen túrde 4,0 mlrd. tg. qurap otyr.
Búginde «Avto Nur», «Aına», «Darhan», «Qaplanbek», «Kómesh bulaq», «Kóktem» jáne «Ortalyq qyrǵy» bazarlarda qaıta qurylymdaý jumystary bastalǵan.
Sonymen qatar, Mal bazary jáne Qazybek bazarlaryn qala syrtyna kóshirý josparlanyp otyr.
- Kásipkerlerge qandaı jeńildikter berildi?
- Shymkentte ekonomıkalyq ósimdi qaıta qalpyna keltirý jóninde Prezıdenttiń tapsyrmasyna oraı daǵdarysqa qarsy is-qımyl jospary bekitilip, shaǵyn shaǵyn jáne orta bıznestiń jekelegen sanattary úshin salyqtyq jeńildikter berildi jáne 3 jylǵa tekserýden bosatyldy. Atap aıtqanda:
- iri saýda nysandary, kınoteatrlar, teatrlar men sport nysandary bir jylǵa zańdy tulǵalar men jeke kásipkerler múlik salyǵynan bosatyldy;
- jalpyǵa birdeı belgilengen salyq salý tártibinde jumys isteıtin jeke kásipkerler tabys salyǵynan bosatyldy;
- aǵymdaǵy jyldyń 15 naýryzynan 15-maýsymyna deıin ósimpuldardy esepteý toqtatyldy;
- salyq eseptiliginiń merzimi 3 toqsanǵa aýystyryldy;
- Tamaq ónimderin óndirý kólemi boıynsha shıkizat bazasyn ósirý jáne onyń sapasyn arttyrý maqsatynda joǵary sapaly bıologııalyq ónim ımportyna qosymsha qun salyǵynan bosatyldy;
- 2020 jyldyń sońyna deıin aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerge salyq tóleýden bosatyldy.
-Daǵdarysqa qarsy is-qımyl josparynda qandaı máseleler qaralǵan?
- Jobada daǵdarys nátıjesinde neǵurlym zardap shekken kásipkerlik sýbektilerin anyqtap, atalǵan kásipkerlik sýbektileriniń qyzmetin qalpyna keltirý jáne jańa kásiporyndar qurý úshin memlekettik baǵdarlamalar sheńberinde jeńildetilgen nesıeler berý. Kásipkerlerdiń qoldanystaǵy nesıelerin qaıta qarjylandyrý. Otandyq taýar óndirýshilerdi yntalandyrý. Jumys oryndaryn saqtaý jáne qurý, kadrlardy daıarlaý jáne qaıta daıarlaý. Mıkroqarjy uıymy men «Bıznes úshin úkimet» ortalyǵyn qurý jáne kásipkerlik sýbektilerin servıstik qoldaý. Daǵdarystan ótý jónindegi memlekettik qoldaý sharalary týraly aqparattyq qamtý syndy qoldaý sharalary qarastyrylǵan.
Qala ákimi Murat Áıtenov te Shymkent qalasynda zańǵa sáıkes Ákimdik pen «Atameken» kásipkerler palatasymen birlesken Mıkroqarjy uıymy qurylyp, onyń jarǵylyq kapıtalyn qalyptastyrýǵa tıisti qarajat bólinýi kerektigin eskertti. Sonymen birge jergilikti kásipkerlerdi óńirlik baǵdarlama aıasynda paıyzdyq mólsherlemesi tómen nesıemen qamtamasyz etý úshin jergilikti bıýdjetten 1,0 mlrd. teńge bólý qarastyrylý qajet. Sondaı-aq, daǵdarysqa ushyraǵan kásiporyndardy jáne jańa kásiporyndardy ashýǵa baǵyttalǵan jobalardy 4% paıyzdan aspaıtyn nesıemen qarjylaı qoldaý kórsetilmek.
Kásipkerlikti qoldaý sharalary sheńberinde 725 jobaǵa jeńildetilgen nesıeler usyný arqyly 3760 jumys oryn saqtalyp, 940 jańa jumys oryndary qurylatyn bolady. Al jumyspen qamtý baǵdarlamaryn júzege asyrý nátıjesinde 15 233 adam jumyspen qamtylyp, kásipkerlik saýattylyqty arttyrý boıynsha 3176 adam kásipkerlik negizderine oqytylatyn bolady.
Suhbattasqan Móldir Kenjebaı,
"Adyrna" ulttyq portaly
