Osy aptadaǧy qoǧamda talqyǧa tüsken taqyryptyŋ bırı – elımızdegı toilarǧa moratorii jariialau. Atalǧan mäselenıŋ köterıluıne abai.kz portalynda jariialanǧan filolog, saiasattanuşy Oralbek Öteǧūlovtyŋ elımızdegı toilarǧa 5 jyldyq moratorii jariialau turaly ūsynysy bolatyn.
Qazaq qoǧamyndaǧy daraqylyqtyŋ, qaryzǧa batudyŋ, bılım sapasy tömen boluynyŋ astarynda toi sindromy jatyr dep bıledı avtor. Qazaqqa toi qajet pe? Moratorii jariialauǧa qoǧamnyŋ közqarasy qandai? degen mäsele töŋıregınde «Adyrna» ūlttyq portaly är sala ökılderınıŋ pıkırın bıldı.
Zinat QASYMOVA, dästürlı änşı: Toi – halyqtyŋ qazynasy. Dumandy jaqsy köretın, dumandatyp jüretın qazaq üşın toidyŋ orny erekşe. Elımızdegı änşılerdıŋ köbısı öz nesıbesın toidan tauyp, otbasyn asyrap jür. Bıraq soŋǧy jaǧdailar elımız üşın de, änşıler üşın de qiynǧa soqty. Köp toilardy halyq kredit alyp jasaidy, artynşa şyǧynǧa batady. Būny qūp körmeimın. Alaida, «Jalǧyz qyzyn ūzata almapty», «Balasyna toi jasap bere almapty» degennen görı, qolda bar düniemen şaǧyp bolsyn toi ötkızgen dūrys. Al toilarǧa tübegeilı moratorii jariialau kerek degenge qarsymyn.
Saiagül BIRLESBEK, aitysker aqyn: Toi jasau – qazırgı qazaqtyŋ jalǧyz quanyşy. Sebebı, qarapaiym halyq eşkımge kerek emes. Bır-bırıne tılek aityp, marqaiyp, köŋıl köterıp, quanyşymen bölısu arqyly özderın adam retınde sezınedı. Sol üşın milliondap kredit alyp, bankke bälenbai jyl qaryz boluǧa deiın barady. Sebebı, toi – quanyş! Toiǧa moratorii jariialau kerek degen mäselemen kelıspeimın, atamzamannan qazaq toisyz bolmaǧan. Adam düniege kelgennen, dünieden ötkenge deiın aralyqty toimen ötkergen. Bıraq qazırgı zamanǧa, ekonomikalyq talaptarǧa sai moratoriidıŋ ornyna, toi jasaudaǧy adam sany, oǧan ketetın şyǧyn degen mäselerge şekteuler boluy kerek. Būl ysyrapşşyldyqtyŋ, halyqtyŋ qaryzǧa belşeden batuynyŋ aldyn alady.
Aibek BESTENQŪLOV, asaba: Toi – qazaqtyŋ ajyramas bölıgı. Qamşynyŋ sabyndai qysqa ǧūmyrda tuǧan-tuyspen, dos-jaranmen quanyşyŋdy bölısıp, atap ötkenge ne jetsın?! Toidy doǧaru kerek degenmen kelıspeimın. Būl asaba retınde öz qamymyzdy oilaǧandyqtan emes, sebebı jaratqan eşkımdı nesıbesız qaldyrmaidy. Toi bolmasa da basqa tırşılık tabylady. Toidy doǧaru kerek dep jürgen kısılerdı tüsınemın. Sebebı qazaq ūiat bolmasyn dep şamasy jetse de, jetpese de 6-8 saǧattyq toi üşın kredit alyp, qanşama jylǧa qaryzǧa kıruı janǧa batady. Halyq qinalyp, ūzaq jyldarǧa qaryzǧa kırgenın qalamaimyn. Sondyqtan, toidy doǧaru kerek degenşe, ysyrapty azaityp, barymen bazar ärkım şama-şarqynşa quanyşty atap ötu kerek dep oilaimyn.
Saǧathan QAŞQYNBAEVA, mūǧalım: Soŋǧy jyldary toi şekten tys köbeiıp kettı. Aǧaiyn-jūrtpen quanyşty bölısu degen jaqsy. Bıraq är närsenıŋ özınıŋ şegı bar. Körpeŋe qarai kösıl degendı qazaq beker aitpaǧan. Bız äsıreqyzyl, elıktegış halyqpyz. Köp jaǧdaida toi jasamasaq anau ne deidı? Mynau ne deidı? anadan asyp tüseiın, mynadan asyp tüseiın degen jalǧan namys alǧa şyǧyp ketedı. Qazaqtyŋ tuysy köp ekenın bılemız, bıraq toiǧa tuystyŋ tuysyn, tanystyŋ tanysyn şaqyryp adam sanyn köbeitudıŋ qajetı joq. Jaqyn degen 40-50 adamdy şaqyrsa jetkılıktı. Eger de jalpyhalyqqa 4-5 jyldyq moratorii jariialasa, qos qoldap qoldaimyn. Menıŋşe, halyq osy mäselenı ıştei kütıp jür. Qazaq kredit alyp toi jasaǧanşa, käsıp aşsyn, oilansyn, ǧylym-bılımge ūmtylsyn.
Saiagül BIRLESBEK, aitysker aqyn: Toi jasau – qazırgı qazaqtyŋ jalǧyz quanyşy. Sebebı, qarapaiym halyq eşkımge kerek emes. Bır-bırıne tılek aityp, marqaiyp, köŋıl köterıp, quanyşymen bölısu arqyly özderın adam retınde sezınedı. Sol üşın milliondap kredit alyp, bankke bälenbai jyl qaryz boluǧa deiın barady. Sebebı, toi – quanyş! Toiǧa moratorii jariialau kerek degen mäselemen kelıspeimın, atamzamannan qazaq toisyz bolmaǧan. Adam düniege kelgennen, dünieden ötkenge deiın aralyqty toimen ötkergen. Bıraq qazırgı zamanǧa, ekonomikalyq talaptarǧa sai moratoriidıŋ ornyna, toi jasaudaǧy adam sany, oǧan ketetın şyǧyn degen mäselerge şekteuler boluy kerek. Būl ysyrapşşyldyqtyŋ, halyqtyŋ qaryzǧa belşeden batuynyŋ aldyn alady.
Aibek BESTENQŪLOV, asaba: Toi – qazaqtyŋ ajyramas bölıgı. Qamşynyŋ sabyndai qysqa ǧūmyrda tuǧan-tuyspen, dos-jaranmen quanyşyŋdy bölısıp, atap ötkenge ne jetsın?! Toidy doǧaru kerek degenmen kelıspeimın. Būl asaba retınde öz qamymyzdy oilaǧandyqtan emes, sebebı jaratqan eşkımdı nesıbesız qaldyrmaidy. Toi bolmasa da basqa tırşılık tabylady. Toidy doǧaru kerek dep jürgen kısılerdı tüsınemın. Sebebı qazaq ūiat bolmasyn dep şamasy jetse de, jetpese de 6-8 saǧattyq toi üşın kredit alyp, qanşama jylǧa qaryzǧa kıruı janǧa batady. Halyq qinalyp, ūzaq jyldarǧa qaryzǧa kırgenın qalamaimyn. Sondyqtan, toidy doǧaru kerek degenşe, ysyrapty azaityp, barymen bazar ärkım şama-şarqynşa quanyşty atap ötu kerek dep oilaimyn.
Saǧathan QAŞQYNBAEVA, mūǧalım: Soŋǧy jyldary toi şekten tys köbeiıp kettı. Aǧaiyn-jūrtpen quanyşty bölısu degen jaqsy. Bıraq är närsenıŋ özınıŋ şegı bar. Körpeŋe qarai kösıl degendı qazaq beker aitpaǧan. Bız äsıreqyzyl, elıktegış halyqpyz. Köp jaǧdaida toi jasamasaq anau ne deidı? Mynau ne deidı? anadan asyp tüseiın, mynadan asyp tüseiın degen jalǧan namys alǧa şyǧyp ketedı. Qazaqtyŋ tuysy köp ekenın bılemız, bıraq toiǧa tuystyŋ tuysyn, tanystyŋ tanysyn şaqyryp adam sanyn köbeitudıŋ qajetı joq. Jaqyn degen 40-50 adamdy şaqyrsa jetkılıktı. Eger de jalpyhalyqqa 4-5 jyldyq moratorii jariialasa, qos qoldap qoldaimyn. Menıŋşe, halyq osy mäselenı ıştei kütıp jür. Qazaq kredit alyp toi jasaǧanşa, käsıp aşsyn, oilansyn, ǧylym-bılımge ūmtylsyn.
Aǧyn AIDYN, «Adyrna» ūlttyq portaly.
