Osy aptadaǵy qoǵamda talqyǵa túsken taqyryptyń biri – elimizdegi toılarǵa moratorıı jarııalaý. Atalǵan máseleniń kóterilýine abai.kz portalynda jarııalanǵan fılolog, saıasattanýshy Oralbek Óteǵulovtyń elimizdegi toılarǵa 5 jyldyq moratorıı jarııalaý týraly usynysy bolatyn.
Qazaq qoǵamyndaǵy daraqylyqtyń, qaryzǵa batýdyń, bilim sapasy tómen bolýynyń astarynda toı sındromy jatyr dep biledi avtor. Qazaqqa toı qajet pe? Moratorıı jarııalaýǵa qoǵamnyń kózqarasy qandaı? degen másele tóńireginde «Adyrna» ulttyq portaly ár sala ókilderiniń pikirin bildi.
Zınat QASYMOVA, dástúrli ánshi: Toı – halyqtyń qazynasy. Dýmandy jaqsy kóretin, dýmandatyp júretin qazaq úshin toıdyń orny erekshe. Elimizdegi ánshilerdiń kóbisi óz nesibesin toıdan taýyp, otbasyn asyrap júr. Biraq sońǵy jaǵdaılar elimiz úshin de, ánshiler úshin de qıynǵa soqty. Kóp toılardy halyq kredıt alyp jasaıdy, artynsha shyǵynǵa batady. Buny qup kórmeımin. Alaıda, «Jalǵyz qyzyn uzata almapty», «Balasyna toı jasap bere almapty» degennen góri, qolda bar dúnıemen shaǵyp bolsyn toı ótkizgen durys. Al toılarǵa túbegeıli moratorıı jarııalaý kerek degenge qarsymyn.
Saıagúl BIRLESBEK, aıtysker aqyn: Toı jasaý – qazirgi qazaqtyń jalǵyz qýanyshy. Sebebi, qarapaıym halyq eshkimge kerek emes. Bir-birine tilek aıtyp, marqaıyp, kóńil kóterip, qýanyshymen bólisý arqyly ózderin adam retinde sezinedi. Sol úshin mıllıondap kredıt alyp, bankke bálenbaı jyl qaryz bolýǵa deıin barady. Sebebi, toı – qýanysh! Toıǵa moratorıı jarııalaý kerek degen máselemen kelispeımin, atamzamannan qazaq toısyz bolmaǵan. Adam dúnıege kelgennen, dúnıeden ótkenge deıin aralyqty toımen ótkergen. Biraq qazirgi zamanǵa, ekonomıkalyq talaptarǵa saı moratorııdiń ornyna, toı jasaýdaǵy adam sany, oǵan ketetin shyǵyn degen máselerge shekteýler bolýy kerek. Bul ysyrapshshyldyqtyń, halyqtyń qaryzǵa belsheden batýynyń aldyn alady.
Aıbek BESTENQULOV, asaba: Toı – qazaqtyń ajyramas bóligi. Qamshynyń sabyndaı qysqa ǵumyrda týǵan-týyspen, dos-jaranmen qýanyshyńdy bólisip, atap ótkenge ne jetsin?! Toıdy doǵarý kerek degenmen kelispeımin. Bul asaba retinde óz qamymyzdy oılaǵandyqtan emes, sebebi jaratqan eshkimdi nesibesiz qaldyrmaıdy. Toı bolmasa da basqa tirshilik tabylady. Toıdy doǵarý kerek dep júrgen kisilerdi túsinemin. Sebebi qazaq uıat bolmasyn dep shamasy jetse de, jetpese de 6-8 saǵattyq toı úshin kredıt alyp, qanshama jylǵa qaryzǵa kirýi janǵa batady. Halyq qınalyp, uzaq jyldarǵa qaryzǵa kirgenin qalamaımyn. Sondyqtan, toıdy doǵarý kerek degenshe, ysyrapty azaıtyp, barymen bazar árkim shama-sharqynsha qýanyshty atap ótý kerek dep oılaımyn.
Saǵathan QAShQYNBAEVA, muǵalim: Sońǵy jyldary toı shekten tys kóbeıip ketti. Aǵaıyn-jurtpen qýanyshty bólisý degen jaqsy. Biraq ár nárseniń óziniń shegi bar. Kórpeńe qaraı kósil degendi qazaq beker aıtpaǵan. Biz ásireqyzyl, eliktegish halyqpyz. Kóp jaǵdaıda toı jasamasaq anaý ne deıdi? Mynaý ne deıdi? anadan asyp túseıin, mynadan asyp túseıin degen jalǵan namys alǵa shyǵyp ketedi. Qazaqtyń týysy kóp ekenin bilemiz, biraq toıǵa týystyń týysyn, tanystyń tanysyn shaqyryp adam sanyn kóbeıtýdiń qajeti joq. Jaqyn degen 40-50 adamdy shaqyrsa jetkilikti. Eger de jalpyhalyqqa 4-5 jyldyq moratorıı jarııalasa, qos qoldap qoldaımyn. Menińshe, halyq osy máseleni ishteı kútip júr. Qazaq kredıt alyp toı jasaǵansha, kásip ashsyn, oılansyn, ǵylym-bilimge umtylsyn.
Aǵyn AIDYN, «Adyrna» ulttyq portaly.
