Ūlty tatar bolsa da, qazaq halqyna qyzmet etıp, ǧūmyryn aǧartuşylyqqa arnaǧan Fatima Ǧabitovany bırı bılse, bırı bılmes. Oǧan Ahmet Baitūrsynov "Taǧdyr qalap egerde, Jüz köz berse qūdıret, Jüzı de sızge qarar edı",- degen öleŋ joldaryn arnasa, Mırjaqyp Dulatov "Öz ömırımde körgen süikımdı, sūlu – Bälıldıŋ äielı" dep baǧa bergen. Barşa Alaş ziialylaryn täntı etken Fatima Ǧabitova kım?
Fatima Zeinollaqyzy 1903 jyly köpes otbasynda düniege keldı. Äkesı alty ailyǧynda qaitys bolady. Alǧaşqy bılımın anasy Ǧainijamaldan arabşa, parsyşa alyp, 1911-şı «Husainia» medresesın tämämdaidy. Fatima Ǧabitova tatar ūltynan bolsa da, bar ǧūmyryn qazaq dalasynda ötkızdı. Öz zamanynda joǧary bılımımen, asqan mädenietımen, köz toimas sūlulyǧymen erekşelengen. Ol qazaqtyŋ üş arysynyŋ jary boldy.
Bıläl men Fatima
Fatima Ǧabitova 17 jasynda qazaq jäne tatar tılderın jetık bıletın jas aǧartuşy Bıläl Süleevke tūrmysqa şyǧady. Ol jaryna tırek bolyp, Jarkent qalasynda «Türkı qyzdar» mektebın aşady. Bıläldan üş bala (Jänıbek, Farida, Azat) süiedı. 1930 jyly Bıläl Süleevtı «ūltşyl» dep aiyptap, tūtqyndap äketedı. Osylaişa Fatima Ǧabitova «halyq jauynyŋ äielı» atanady.
"Ūlymyz etıkşı bolsyn.."
Üş balamen Fatima auyr kezeŋge tap bolady. Taǧdyr osy kezde ony Iliias Jansügırovke jolyqtyrady. Ol Fatimaǧa es-tüssız ǧaşyq bolatyn . Aqynnyŋ 1919 jyldan bastap jazǧan mahabbat lirikasynyŋ barlyǧy derlık Fatimaǧa arnalǧan-dy .Iliias jaryn «Pätışım, Pätimam!» dep erkeletken. Fatima Ǧabitova 1933 jyly Ümıt, 1935 jyly İlfa esımdı qyzdardy düniege äkeledı. İlfa – «Iliias» jäne «Fatima» degen sözderdıŋ alǧaşqy buyndarynan qūralǧan esım edı.
Fatima men Iliias ekeuı 1934 jyly Süiınbai aqynnyŋ öleŋderın jinap, kıtap etıp şyǧarady. Fatima Iliiastyŋ ädebiettegı serıgı bolady. Jazuşynyŋ "Joldastar“ romanyn düniege keluıne de Fatima anamyz sebepker bolady. 1937 jyly aqyn tūtqynǧa alynǧanda, Fatima jüktı bolatyn. Köp uaqyt ötpei, Bolat ömırge keledı. Abaqtyda jatqan Iliiasqa auzynan tüsıp qalǧandai süikımdı ūldy körsetıp, bır ret kezdesudıŋ özı aqyn jary üşın ülken qiyndyq tuǧyzady. Aqyry jüzdesudıŋ sätı tüsıp, tergeuşıden rūqsat alady. Bar-joǧy bes minut. Näreste äkesın tūŋǧyş ärı soŋǧy ret köretının sezdı me eken, bar dausymen şyrqyrai jylap, türme ışın azan-qazan qylady.
Būl jaily F. Ǧabitovanyŋ özı jazǧan estelıgıne süienuge mäjbürmız. Tym äserlı, tym aianyşty jazylǧan. Oqyp körelık: «Iliias bızdıŋ aiqaiymyzdy estıgen boluy kerek, esıktı aşyp jıberıp, Bolatty qolyna aldy da: – Bızdıŋ tarihi alǧaşqy kezdesuımız osyndai orynda boldy ma? – dedı. Iliias men otyrǧan oryndyqtyŋ artynan kelıp, Bolattyŋ şaşalyp, qomaǧailana emgen türıne qarap tūryp: – Būl ūlymyz etıkşı bolsyn. Etık tıguge üiret būl ūldy, – dedı. Tergeuşı: «Özıŋızdei jazuşy bolar», – degende Iliias: «Jazuşy bolyp jazyqsyz jaza tartqanşa, etıkşı bolyp erkın ömır sürsın!» – dedı» .
Ekınşı ret «halyq jauynyŋ» äielı atanǧan Fatima bauyryndaǧy bes balasymen taǧy da tırı jesır atanady.
Qamqorşy bolǧan Mūhtar Äuezov
"Almatyda köp qinaldym. Bırde bolymsyz qyzmetke ornalasyp, bırde qyzmetsız jürdım. Jänıbegım de Almatyǧa qaitqan. Bes bala. Tamaq kerek, kiım kerek. Jany aşyp, järdemdeser jan joq. Jalǧyz özım. Soǧys bastaldy. Jänıbek 9-klass bıtırıp, jasy äsker jasyna jetpese de, erıktı türde soǧysqa kettı. Qala halqy jabyq dükenderden tamaq alatyn boldy. Bızge jan basyna 220 gramm qara nannan basqa eşteŋe joq. Dene şynyqtyru tehnikumynda bolymsyz sabaq beremın.
Tehnikum künıne bır ret mūǧalımderge omaş köje beredı. Men sol köjenı ışpei, üige äkelıp balalarǧa ışkızemın. Bızdıŋ osylai qatty qinalyp jürgenımızdı syrtymyzdan bılgen Mūhtar bır künı maǧan kelıp, özınıŋ menı erteden (1927 jyldan) qatty süietının, menıŋ janymda bırer saǧat boludy özıne baqyt sanaitynyn aitty".
Osylaişa, Fatima üşınşı ret Mūhtar Äuezovpen bas qosady. Ol Mūhtar Äuezovke Mūrat esımdı ūl syilaidy .Äuezov Fatimaǧa senımdı dos, ärı qamqorşy bola bıldı.
Anasy turaly Mūrat Äuezov bylai deidı : "Anamnyŋ taǧdyryn tüsınu üşın keŋ jürektılık, asqan sanalylyq pen sauattylyq kerek. Mūny kez kelgen pendemın degender jasai almaidy. Kezınde «Fatima Ǧabitovany üş alyptyŋ süigenı qalai?..» degen syqyldy jeŋıl sözder de aitylǧan. Mäsele anamnyŋ sūlulyǧynda emes. Anam şynynda da sol sūlulyǧyn adamgerşılık qasietterımen teŋ ūstap, kır şaldyrmastan bailanystyra bılgen. Osyndai parasattylyǧyn sol üş alyp tanyp, qadırlegen"
"Qazaqtyŋ keŋ jürektı Fatimasy .. "
🔹Aşarşylyq jyldary Fatima Ǧabitova köp adamǧa jaqsylyq jasady. Aşyqqandarǧa demeu bolyp, qol ūşyn berdı. 1932 jyldyŋ mamyr aiynda auylymen joqşylyqtan qyrǧyz elıne auyp ketken Jambyl Jabaevty ızdetkızdı. Qaskeleŋ qazaq mektebınıŋ direktory İmaşev degen azamatqa Oqu-aǧartu ministrlıgınıŋ arnaiy būiryǧymen Jambyl Jabaevty elge aldyrdy. Öleŋderıne aqşa berıp, jaǧdaiyn jaqsartty. Äsırese taryqqan aqyn-jazuşylardyŋ otbasymen qolyndaǧy baryn, balalarynyŋ auzyna jyryp bölıstı. Fatima Ǧabitovanyŋ arhivınde Jūmat Şaninnıŋ nan sūrap qinalyp jazǧan haty da saqtalypty.
Fatima Ǧabitova – belgılı mektep mūǧalımı. Ūstazdyq qyzmetı jyldarynda myŋdaǧan oquşyny tärbielep şyǧarǧan, bılım beru reformalaryna belsene aralasqan.
Fatima Ǧabitova oqu-aǧartuşylyq qyzmetımen bırge zamanynyŋ talabyna sai äiel teŋdıgın nasihattady. Anna Ahmatova, Marina Svetaevalarǧa elıktep öleŋ jazumen bırge ädebi salon ūiymdastyrdy.
Fatima Ǧabitova- ädebietşı. Qazaqtyŋ aŋyz ertegılerın jinady. «Atasy men kelını», «Äjesı men balasy», «Nauryz aqyn men qyz», «Ädıl men Aqan serı» syndy baspa betınde tūŋǧyş jariialanyp otyrǧan aitystardy Ortalyq ǧylymi kıtaphananyŋ qoljazba qoryna 1941 jyly tapsyrǧan .
Ol - taǧdyrdyŋ synaǧyna tötep bere bılgen , Alaş arystaryn ardaqtap ötken , ūrpaqtaryn aman-esen ösırıp-jetıldırgen qazaqtyŋ Fatimasy...
Diana ASANOVA , «Adyrna»ūlttyq portaly.
