Qoǵam belsendisi Muhtar Taıjan feısbýk paraqshasynda Marǵulan Seısembaıdy sotqa bergenin jarııalady. Ol zań aldynda bárimiz teń bolýymyz kerek deıdi.
Qurmetti dostar!
Mine, qasıetti Ramazan aıy da aıaqtaldy. Ramazannan keıin Asharshylyq jáne qýǵyn-súrgin qurbandaryn eske aldyq, balalarymyzdy olardyń quqyn qorǵaý kúnimen quttyqtadyq. Karantın shekteýleri de aıaqtalyp, ádettegi ómirge oralyp jatyrmyz.
Aldynda aıtqanymdaı, Marǵulan Seısembaıdyń Orazanyń alǵashqy kúninde ózderińiz kórgen maǵan jáne meniń otbasyma qarata aıtqan jalasy men jalǵan aqparatyn nazardan tys qaldyrmaımyn. Sondyqtan qazir men Marǵulandy maǵan qatysty jumsartyp aıtqanda jalǵan sózderi úshin jaýapqa tartýdy bastadym.
Ózderińiz biletindeı, ony debatqa shaqyrdym. Debatqa shyǵyp maǵan jáne barlyǵyńyzǵa men týraly aqparatyn negizdep berýine bolatyn edi. Mende de oǵan qatysty óz argýmentterimdi aıtatyn múmkindik týýshy edi. Biraq, ol debatqa shyqpady, sondyqtan advokattaryma ony sotqa shaqyrýdy tapsyrdym. Endi ol sotqa kelip, men týraly aıtqandaryna jaýap berýge mindetti bolady.
Sotta eki taraptyń da óz pikirlerin dáleldeýine múmkindik bolady, kimniń aq, kimniń qara ekenin sot sheshsin. Men árkim óz isi men sózine jaýap berýi kerek dep sanaımyn. Post jazý, botfermalardy jaldap laık pen repost jınaý ońaı, biraq shyndyq laık sanymen ólshenbeıdi. Sondyqtan da men jýrnalısterdiń qatysýymen ótetin ashyq sotqa daıynmyn.
Marǵulan maǵan jarııa túrde jala japqan eken, onyń aıtqandarynyń ózim sotta joqqa shyǵaratyn negizgi bólikterine toqtala keteıin:
1. «...Sen kezinde óz anań men apańdy sottattyń».
Men eshqashan týystarymdy sottatpadym, eshkimdi, anam men apamdy da sotqa bermedim. Bireýdiń otbasyna qatysty ósek taratýshy jazalanýy kerek.
2. «Men seni qoldaǵym kelip, pııaz satyp alýyńa, keıin túsken paıdany 50/50 etip bólisý úshin $95 000 ınvestıııa jasadym».
Meni eshqandaı da ondaı qoldaý bolǵan emes, bolǵany – aldyn ala kelisim boıynsha birlesken ınvestıııalar ǵana. Bul jerde paıdany 50/50 jolymen bólý týraly kelisim bolǵany ras. Ol kezde seriktesterimmen biz ekinshi jyl qatarynan pııaz bıznesine 1,3 mln AQSh dollaryn ınvestıııaladyq. Al, 95 myń dollar onyń janynda eshteńe sheshpeıdi.
Odan bólek, sol 2014-2016 jyldary men azamattyq belsendilikpen aınalyspadym, tolyqtaı bızneske bet burdym. Ol týraly 2014 jyldyń basynda baspasóz máslıhatyn ótkizip, saıasattan ketetinimdi resmı málimdedim. Sondaı-aq, ol ýaqytta jer daýy da bolmaǵany belgili. Sondyqtan ol jyldary meni jer belsendisi retinde qoldaıtyndaı sebepter bolǵan joq. Men saıasatqa tek 2016 jyldyń kókteminde, jerge qatysty daǵdarys týǵanda oraldym. Sondyqtan, bul jerde eshqandaı qaıyrymdylyq emes, ádettegi birlesken bıznes qana boldy.
3. «Sen menen aqsha aldyń, biraq keıin men Sheńgeldi aýylynyń fermerleri sen olarmen eseptespegenińdi aıtyp júrgenin bildim. Keıin sen maǵan ol fermerlermen sottasyp, jeńgenińdi jazdyń. Sol sózińe sendim de qarym-qatynasymyzdy jalǵastyrdyq. Bul meniń kezekti jáne úlken qateligim boldy!».
Bul jerde men Sheńgeldi sharýalarymen pııaz úshin eseptespepti-mis degen emeýrin baıqalady. Iá, maǵan qarsy áleýmettik jelide jáne bılikshil BAQ-ta sol kezde, dál Jer komıssııasynyń jumysy kezinde osyndaı aqparattyq kompanııa boldy. Biraq, naqty fakt joq. Onyń ústine bıyl aqpanda fermerler maǵan jala japqan sózderi úshin jarııa túrde keshirim surady. Múmkin olardy bireýler maǵan qarsy paıdalanǵysy kelgen shyǵar.
https://www.facebook.com/mukhtar.taizhan/posts/2767109376707209
https://www.facebook.com/mukhtar.taizhan/posts/2914668988617913
4. «2016 jyldyń sáýirinde búkil el boıynsha jer mıtıngileri ótti. Halyq sheteldikterge jer satylmaýyn talap etti. Sen buǵan belsendi túrde qosylyp, menen kómek suradyń. Sol kezde sen maǵan pııaz bıznesinde bar aqshańdy joǵaltqanyńdy, ulyńnyń Amerıkadaǵy oqýyn tóleýge jáne otbasyńdy asyraýǵa aqshań joǵyn aıttyń. Men saǵan jer máselesimen aınalysýyń úshin kómektesetinimdi aıttym».
Birinshiden, men tek ulymdy, ǵana emes, qyzymdy da álemniń úzdik ýnıversıtetterine Marǵulanmen tanysqanǵa deıin, 2015 jyldyń qyrkúıeginde jiberdim. Olardyń oqýy 5 jylǵa sozyldy, ıaǵnı mende Marǵulanmen qarjylyq qarym-qatynastar bolǵan merzimnen áldeqaıda uzaq. Mende balalarymdy oqytýǵa zańdy qarajat, zańdy qarajat kózderi boldy, ony men sotta dáleldep bere alamyn. Osy jerde men 2003 jyldan bastap bıznespen sátti aınalysqanymdy, 2008 jyly birinshi mıllıon dollarymdy, dálirek aıtsam eki mıllıon dollarymdy jınaǵanymdy basa aıtqym keledi. Jáne bul qarajatty men memleket menshigin jymqyrý jolymen emes, memlekettik sýbsıdııalardyń, tenderler men memlekettik baǵdarlamalardyń kómegimen emes, kredıt alyp, sol arqyly kásipkerlik táýekelge baryp jınadym.
5. «Men belsendiniń otbasyn asyrap, ulyn Amerıkada oqytýyna, ózi alańsyz Jer komıssııasynyń jumysyna qatysyp, mıtıng kezinde qabyldanǵan sheshimderdi júzege asyrýyna kómektestim».
«Al endi maǵan jaýap bershi, sońǵy 2 jylda seni, seniń otbasyńdy men asyrap, ulyńnyń oqýyn men tóledim emes pe?».
Sotta men osy jerde sóz bolyp otyrǵan 2015 jyldan 2019 jyldy qosa alǵanǵa deıingi aralyqtaǵy meniń jeke shottarymdaǵy aqsha aınalymyn ashyp kórsetemin. Sol jerde meniń jyl saıynǵy aqsha aınalymym balalarymdy oqytýǵa jetkilikti bolǵany aıqyndalady. Naǵyz kómek, sol kezde de, qazir de menen basqa jer janashyrlaryna, basqa da azamattyq belsendilerge áldeqaıda qajet ekenine senimdimin. Al, Marǵulan ekeýmizde qashan da bıznes jáne iskerlik kelisimder ǵana boldy.
6. «Sen menen myna somalardy alǵanyńdy joqqa shyǵarasyń ba:
24.06.2016 Muhtardyń kelinshegi Aıgúlge 43500 AQSh dollary berildi. Tapsyrý orny Markov-Papov qıylysy.
11.07.2016 Muhtardyń kelinshegi Aıgúlge 43600 AQSh dollary berildi. Tapsyrý orny Marov-Papov qıylysy.
24.02.2017 Muhtardyń kelinshegi Aıgúlge 50000 AQSh dollary berildi.
29.05.2017 Muhtardyń kelinshegi Aıgúlge 50000 AQSh dollary berildi.
27.07.2017 Muhtardyń kelinshegi Aıgúlge 50000 AQSh dollary berildi.
Sen osy eki jylda saǵan 237 100 AQSh dollaryn bergenimdi joqqa shyǵarasyń ba?».
Meniń elektrondy poshtamda «Alel Agro» mamandarymen Salyq kodeksiniń 448-baby boıynsha hat almasýlar (prezentaııalar, olardyń negizdemeleri) saqtalyp qalypty. Dál osy bap Marǵulanǵa basqa fırmalarynan aýylsharýashylyǵyna ınvestıııa quıýǵa affelırligine baılanysty kedergi keltirgen bolatyn. Bul týraly Marǵulan ózi de FB paraqshasynda jazdy.
https://www.facebook.com/seimargulan/posts/10208469550890775
Onyń postynan kórip otyrǵanymyzdaı, onyń kompanııalary 2016 jyldyń basynda aýylsharýashylyǵy sektoryna júzdegen mıllıon dollar ınvestıııa quıǵylary kelgen. Biraq, «affelırlik» dep atalatyn uǵym onyń kompanııalaryn arnaıy salyq rejıminen aıyrdy, Salyq kodeksiniń 448-babynda sol týraly aıtylǵan. Bizdiń bir jyl boıǵy jumysymyz nátıjeli bolyp, ol bap ózgertildi. Bul aıtyp otyrǵandarymdy tekserý de, dáleldeý de ońaı.
Men bul jumyspen aınalysýǵa kelisim berdim, óıtkeni osy bap shynymen de bizdiń aýylsharýashylyǵyna ınvestıııa quıýǵa kedergi keltirip keldi jáne korrýpııalyq sıpatqa ıe boldy. Men ol týraly jazǵan bolatynmyn.
https://www.facebook.com/mukhtar.taizhan/posts/1183393085078854
https://www.facebook.com/mukhtar.taizhan/posts/1533438110074348
Biz osy kúrdeli máseleni 1,5 jyl ishinde sheshtik. Biz 2018 jylǵy 1 qańtardan bastap Marǵulannyń nemese onyń fırmalarynyń úlesi bar basqa kompanııalar arnaıy salyq rejımin paıdalana bastaǵanyn, sodan beri ol kompanııalar qansha qarjy únemdegenin teksere alamyz. Sot bul aqparatty suratady dep úmittenemin.
Jalpy, bizdiń aramyzda osy ýaqytqa deıin eshqandaı aqshaǵa baılanysty daý bolmaǵanyn aıtý kerek. 2018 jyly men Nomad Eksplorer ekspedıııasyna qurmetti qonaq retinde qatystym. Maǵan eshqandaı shaǵym bolǵan joq. Odan bólek 2019 jyly biz Marǵulan ekeýmiz iskerlik qatynastardy jalǵastyryp, jańa is – el boıynsha týaletızaııa jáne qoqys jınaý jobasyn bastaýǵa talpyndyq, tipti birlesken JShS tirketýdi de bastadyq.
Munyń barlyǵy bizdiń qarym-qatynasymyzdyń iskerlik sıpatyn aıǵaqtaıdy. Bul jerde qaıyrymdylyq kómek týraly esh áńgime joq. Taǵy qadap aıtamyn, bizdiń bıznes qarym-qatynasymyzda nemese jeke qarym-qatynasymyzda eshqandaı túsinbeýshilik bolmady.
Onda bul shıelenis ne nársege baılanysty?
Men ony 2019 jyldyń jazynda áleýmettik jelide dostyqtan shyǵaryp tastadym. Iá, ol odan keıin birneshe ret menimen kezdesýge suranyp, tipti Almaty qalasy boıynsha jańa bıznes joba da usyndy. Biraq, meniń onymen ortaq sharýamen aınalysýǵa degen nıetim joǵaldy. Men onyń jazǵandarynan myna qoǵamdy damytýǵa sanaly túrde qarsylyq, kesir tıgizý belgilerin baıqadym. Ol bir qaraǵanda durys nárse jazyp júrgendeı kórinedi, biraq shyn máninde onyń posttary bizde bastalyp jatqan júıeni reformalaýǵa baǵyttalǵan kúrdeli proesterge haıptyń kómegimen kedergi keltirip, osy proesti toqtatýǵa baǵyttaldy.
Men oǵan bul júıeniń aýysqany tıimsiz ekenin túsindim. Óıtkeni ol búgingi jaǵdaıyn osy júıeniń arqasynda jasady. Eger júıe aýyssa onyń barlyq sharýasy, onyń ishinde 90-jyldary Alel Agro qus fabrıkalaryn jekeshelendirý boıynsha, jyl saıynǵy mıllıardtaǵan memlekettik sýbsıdııalar (127 mln dollar ekeni belgili bolyp otyr), Alıans banktiń eki eselengen paıyzdary, basqa da sharýalary boıynsha is qozǵalar edi. Men Marǵulan ekeýmizdiń kememiz bir emesin, maǵan naǵyz reforma kerek ekenin, oǵan burynǵy júıeniń saqtalǵany kerek ekenin túsindim. Adamnyń kózqarasy onyń dáýleti men sol dáýletti qandaı jolmen jınaǵanyna baılanysty qalyptasady ǵoı.
Mysaly, ol jerdi tek Qazaqstan azamattaryna ǵana berýdi qoldaǵandaı bolyp sóılep júredi de, kóp adam, qoǵam belsendileri qatyspaıtyn dóńgelek ústelderde jerdi tipti 49 paıyzǵa deıin sheteldikterdiń úlesi bar fırmalarǵa berýge shaqyrady.
https://www.facebook.com/uais.rakhmetov/posts/1990241404455003
Men onyń sózi bir basqa, isi bir basqa ekenin túsindim. Júıeniń jemqorlyǵyn aıtyp otyrady, biraq soǵan qaramastan onyń bıznesi osy júıeden qoldaý kóredi jáne óte iri kólemde. Bul jerde eshqandaı kórealmaýshylyq joq. Men FB-nyń, áleýmettik jeliniń basqa juldyzdaryn kóre almaı jatqan jerim joq. Qandaı da bir tapsyrys ta joq. Eger tapsyrys alatyn bolsam, men rejımdi óte radıkaldy túrde synap júrgen, naǵyz rejım qarsylastaryna «shabýyl» jasaıtyn edim ǵoı. Bar bolǵany men qoǵamdyq-saıası alańdy qaýipti paıdakúnemderden, saıasattaǵy sharık-malıkterden tazartýǵa mindettimin. Men buryn da solaı jasaǵam, alda da jalǵastyramyn.
Qashan da men ondaı qaýipti elementter týraly der kezinde eskertip júrmin. 2012 jyly Mámbetalın týraly, 2018 jyly «Jańa Qazaqstan» týraly, byltyrǵy saılaýda olardyń lıderi Qosanov týraly da alǵash bolyp aıttym. Men úshin bıznestiń saıasatqa qatysy bolmaýy kerek. Árıne, kúnkóris úshin bıznespen aınalysý kerek. Biraq bul eger men bireýmen birlesip bıznes bastasam, ol óz bıznes serikterimniń halyqty aldaýyna kóz jumýym kerek, ony jasyrýym kerek degendi bildirmeıdi. Eger ondaı sharýalar bop jatsa, men olarmen birge bızesti jalǵastyrýdan bas tartamyn, myna jaǵdaıda da sondaı qadamǵa baryp otyrmyn.
Kimmen, qandaı adammen baılanysqanymdy men 2019 jyldyń jeltoqsanynda Seısembaıdan "Alıans Bank týraly jazýyńdy toqtatpasań alaıaqtyq jasady dep qylmystyq jaýapqa tartqyzamyn" degen qoqan-loqqy bastalǵanda naqty túsindim. Bizdiń aramyzda bızneske baılanysty júrgen barlyq qarajatty ol maǵan qaryz retinde ilip, keri suratamyn dep qorqytpaq boldy. Kýálárimen, hat almasýlarmen, zańgerlermen, taǵy basqalarmen qorqytty. Sonda men kelisimderdi ońaı umyta salatyn naǵyz klassıkalyq bankır-ósimqormen baılanysqanymdy tolyq túsindim.
Iaǵnı byltyr jeltoqsanda dóreki túrde meniń aýzymdy jappaq boldy. Birlesken bıznespen satyp alý múmkin bolmaǵan soń, aýzymdy qorqytyp jabýǵa talpyndy. Biraq, Marǵulan bul múldem basqasha jaǵdaı ekenin túsinbedi. Men olıgarhtardan, latıfýndısterden, t.b.qoryqpaımyn. Óıtkeni olar óte táýeldi adamdar. Olardyń arty taza emes, kez kelgen ýaqytta qolynan jetektep prokýratýraǵa alyp barýǵa bolady. Ony bular jaqsy biledi. Odan bólek olardyń árqaısynyń naqty qojaıyndary bar, al mende qojaıyn joq.
Post uzaqtaý, biraq tolyq shyqty dep oılaımyn. Men bul jerde daý shyǵarýdy maqsat etpeımin. Maǵan sońǵy jyldary arnaıy alynǵan botofermalardyń, Marǵulannyń tanymal tanystarynyń, jaı ǵana aqshaǵa satyp alǵan jýrnalısteri men saıttarynyń shabýyldary da qyzyqsyz. Qýanyshtysy, aqıqat laık, repost sanymen ólshenbeıdi. Tanymal adam retinde qarapaıym azamattardyń meniń tulǵama qyzyǵýshylyq tanytyp, talqylaǵanyna túsinistikpen qaraımyn. Bul – qalypty jaǵdaı. Biraq, myna jaǵdaıda jaı adam emes, Forbs tizimindegi adam aıyp taǵyp otyr. Muny men beı-jaı qaldyra almaımyn.
Joǵaryda meniń jáne otbasymnyń atyna aıtylǵan barlyq aıyptar boıynsha ashyq proeske qol jetkizetin bolamyn. Óz ar-namysyn otbasyn qorǵaý – ár er azamattyń, shańyraq ıesiniń mindeti. Eger biz óz oshaǵymyzdy qorǵaı almasaq, onda biz halyqtyń jerin qalaı qorǵaǵaly júrmiz? Sondyqtan da bul – bizdiń mindetimiz. Sol sebepti men qaındaı adamnyń bolsyn mártebesine qaramastan ádildik saltanat qurýyn qamtamasyz etetin bolamyn. Zańnyń aldynda bárimiz teń bolýymyz kerek.
