Karantın rejımine baılanysty qazir kóptegen ata-analar úıde ishi pysyp otyrǵan balalarynyń kóńilin aýlaýǵa tyrysady. Azattyq Rýhy elimizdegi eń jas mıkrobıolog, výnderkınd bala Darıan Edreshevtiń anasy Irına Edreshevamen tildesip, balalarmen karantındi qalaı qyzyq ótkizýge bolatynyn bilgen eken.
Nur-Sultan qalasynda turatyn Irına búgingi tańda úsh balanyń anasy. Olardyń otbasynda 7 jastaǵy tuńǵyshtary Darıannan bólek, 5 jastaǵy – Adrıana jáne 3 jastaǵy – Amalııa esimdi qyzdary bar. Bala tárbıesine qatysty túrli aqparattardy zerttegendi jaqsy kóremin degen Irınanyń negizgi mamandyǵy – qarjyger.
«Men ekonomıka salasynda oqý oqyǵanmyn. Qazirde balalarymmen úıde otyrmyn. Ózim bala tárbıesine qatysty túrli ádistemelerdi zerttegendi unatamyn. Balalarym ómirge kelgennen keıin maqsatym – kún saıyn álemdi tanýda olardy úzdiksiz shabyttandyryp, damytyp otyrý boldy. Balalardy tárbıeleý men bilim berýde kúshke salý ádisine qarsymyn. Al olardyń janynda otyryp, bilmeıtin nárseleri týraly aqparatty birge izdep, erinbeı kóńil-kóterip, sabaq oqyp, túrli eksperımentter jasaýdan esh jalyqqan emespin», - deıdi ol.
BALALARMEN BIRGE JOSPAR QURÝ KEREK
Irınanyń sózinshe, ýaqytynyń kóp bóligin balalarymen ótkizetin analar olarmen birge jospar qura bilýleri qajet.
«Ózim balalarmen nemen aınalysatynymyzdyń josparyn bir apta buryn quryp qoıamyn. Kúıeýim jumysta, úsh balamen jalǵyz bolǵandyqtan, maǵan naqty grafık qajet. Tańerteń turǵanda bári daıyn bolýy úshin keshte qajet zattardy daıyndap qoıamyz. Balamen jumys kezinde olardyń pikirine qulaq asa bilgen jón.
Qashyqtan oqytý barysynda balańyzdyń aqparatty basqalarmen salystyrǵanda qalaı qabyldaıtynyna basa mán berińiz. Keıbir balalar – vızýal, ıaǵnı, túsken aqparatty kóz múshesi arqyly jaqsy este saqtaıdy. Endi bireýleri – aýdıal. Olar aqparatty qulaqpen sińiredi. Al kınestetıkter úshin túısik pen ıis seziný sezimi basym.
Aqparatty ıgerý dıskretteri úshin logıkalyq oılaý men qandaı da bir shartty belgilerdi qoldanady. Bir balada birneshe qabyldaý qabiletteri bolǵanymen, onyń aqparatty qalaı qabyldaıtynyn tapqan artyq etpeıdi. Al balanyń ondaı erekshelikteri erte jastan bastalady», - deıdi ol.
BALANY EMES, ÓZIŃIZDI TÁRBIELEŃIZ
Irına ata-analar karantınde «júıkem tozdy» degen jeleýmen balaǵa túrli aýyr sózder aıtyp, bar jaýapkershilikti onyń óz moınyna asyp qoımaı, ózi úlgi bola bilýi kerek deıdi. Psıholog mamandar da ata-analarǵa karantın kezinde psıhologııalyq jaraqat salyp almaý qajet ekenin jıi eskertýde.
«Árıne, biz robot emespiz jáne barlyq jaǵdaıdy únemi baqylaýda ustaı almaımyz. Degenmen keıbir sátte artyq ketip, shekten tys beıjaılyq nemese qataldyq tanytyp jatsańyz, balamen mindetti túrde sóılesip, jaǵdaıdyń nelikten bulaı bolǵanyn túsindirgen durys. Uryssańyz, ne sebepti urysqanyńyzdy túsindirińiz. Dıalog óte mańyzdy. Ózińizde negatıvti aqparattardan shektelip, panıkaǵa berilmeńiz.
Men basynan bastap balalarǵa osyndaı vırýstan adamdardyń aýyryp qalýy múmkin ekenin túsindirdim, osymen shekteldik. Negavtıti aqparattar oqyp, balalardy úreılendirmeı, bar nárseden pozıtıv kórýge tyrysamyn. Ananyń jaǵdaıy balalarǵa qatty áser etedi. Balańyzdy tárbıelegińiz kelse, bárin ózińizden bastaý kereksiz. Qajet bolsa qundylyqtaryńyz ben talaptaryńyzdy qaıta qarańyz», - deıdi Irına Edreshova.
Sondaı-aq ol ata-analarǵa balalaryn tynyshtandyrý úshin gadjetterdiń kómegine júginbeýge keńes berdi.
«Bizdiń zamanaýı álemimizde gadjettersiz ómir súrý múmkin emes, biraq bala ómirinde olardyń shamadan tys kóp bolýy balańyzdyń aqparatty qabyldaýy men shynaıy ómirge degen kózqarasyn ózgertedi. Bala sózsiz zamanaýı álemniń tehnologııalaryn paıdalana bilýi tıis, biraq ony qoldanýdyń shegin de bilgeni jón. Taǵy bir aıta ketetini, qazirgi jaǵdaıda mekteptegi ustazdardyń eńbegine túsinistik tanytý qajet», - deıdi.
BALALARǴA ARNALǴAN ǴYLYMI DEREKTI FILMDER MEN MÝLTFILMDER
Edreshevter otbasynyń tuńǵyshy Darıan – jaqynda reseılik «Lýchshee vseh» tanymal shoýyna qatysqan jas výnderkınd. Sonymen Irınanyń balalarmen ýaqyt ótkizýge qatysty usynǵan qyzyqty fılmder tizimi men túrli oıyndary.
1.«Óz mıyńyzdy synańyz» (Ispytaıte svoı mozg) National Geographic 2011j.
