Qońyzdyń, shybynnyń, kóbelektiń balasy – juldyz qurt shóptiń betine, almanyń, lımonnyń, óriktiń gúline túsip, japyraǵyn jep, baqty, ormandy gúldetpeı, jylǵy ósiminen qaldyrady. Shegirtke túsken, egindi, ormandy joq qylyp jiberedi. Shybyn, kóbelek, qońyzdyń balalarynyń bir jylda Soltústik Amerıkaǵa keltirip turǵan shyǵyny mynadaı:
Shópke 160 mıllıon somdyq,
Bıdaıǵa 400 mıllıon somdyq,
Maqtaǵa 112 mıllıon somdyq,
Temekige 10 mıllıon 600 myń somdyq,
Baqqa 54 mıllıon somdyq,
Qantqa 10 mıllıon somdyq,
Halyq aǵashyna 2 mıllıon somdyq,
Ártúrli shópke 11 mıllıon 600 myń somdyq,
Etke, maıǵa, terige 450 mıllıon somdyq,
Qazyna aǵashyna 200 mıllıon somdyq (shyǵyn)
Joǵaryda jazylǵan sharýanyń bir jylǵy kirisi 11 mıllıard 106 mıllıon boldy, osynyń júzden onynan bastap jartysyna deıin qońyz, kóbelek, shegirtke, shybyn jegen shyǵyn bolady.
Jerge sımaıtyn osy shyǵynnan Amerıka qalaı qutylyp otyr? Amerıkaǵa bir lımon baqqan adam ózge jerden bir jaqsy tuqym lımon aǵashyn ala kelgen. Osy aǵashtyń japyraǵynda, gúlinde, dáninde bir ózin jaılaıtyn, osy aǵashtyń jatyp isheri – bıt ere kelip, Kalıfornııadaǵy lımon aǵashyna jut bola ketken. Buryn jylyna 80 myń arba lımon satatyn aımaq 6-aq júz arba satatyn bolyp qalǵan, júzden 7-aq qalǵan. Bul juttan qalaı qutylýdy izdegen.
Osy syndy alma aǵashyna jáne lımon aǵashyna zııankestik keltiretin jándikterden qutylǵan kóptegen mysaldardy dálelge keltirip, ózimizdiń Túrkistanda da baq bar, onda da órik, meıiz, almany jep jutatyn jaýy bar. Amerıka ádisin qylyp onan qorǵanǵan adam joq. Bul bizde bilim joqtyǵy deı kelip, ózimizde de osyndaı sharalardy jasaýǵa múmkindik baryn aıtyp, synǵa alady. (Qyr balasy.«Aq jol» gazeti, №499, 02.11.1924 jyl. Tashkent).
Ardaq BERKIMBAI
