Qazaqstannyŋ bes öŋırınde su tasqyny boluy mümkın,-dep habarlaidy "Qazgidromet" RMK
Sinoptikterdıŋ mälımetınşe, nauryzda Qazaqstannyŋ basym bölıgınde normadan joǧary jauyn-şaşyn jauady. Sondyqtan Soltüstık Qazaqstan, Şyǧys Qazaqstan, Qaraǧandy, Aqmola jäne Qostanai oblystarynda su tasqyny boluy mümkın.
Qazırgı uaqytta sinoptikter täulık boiy Qazaqstannyŋ barlyq öŋırındegı su deŋgeiın baqylap otyr.
"Soltüstık Qazaqstan oblysynda qar deŋgeiı köpjyldyq normadan 80 paiyzǧa joǧary, Qaraǧandy, Aqmola, Qostanai oblystarynda 30-60 paiyzǧa, al Şyǧys Qazaqstan oblysynyŋ tauly aimaqtarynda 20-50 paiyzǧa köp. Jambyl oblysynda qar normadan 30 paiyzǧa köp bolsa, Almaty oblysy taularynda qar deŋgeiı normadan 35-45 paiyzǧa tömen", - deidı "Qazgidromet" ökılderı.
Osy rette sala mamandarynyŋ mälımetınşe, Qaraǧandyǧa Nūra özenı erneuınen asyp tūr. Aqmola oblysynda Esıl özenınıŋ suy artsa, Soltüstık Qazaqstanda qosymşa su qoryn saqtaityn qoimalarda su kölemı 40 paiyzǧa artqan. Sondai-aq Aqtöbe, Batys Qazaqsta, Almaty oblystarynda da qar suy men qosymşa su qory jinaqtalyp su basu qaupı joǧarylap tūr. Al mūndai jaǧdaida bız osy aityp kelmeitın apatqa daiynbyz ba? Äsırese eldegı stategiialyq maŋyzy bar nysandardyŋ daiyndyǧy qalai?
Būl rette gidrogeolog-ǧalym Nürkeldı Qarataev bylai dedı: «Būl jerde bırınşı kezekte seismikalyq kartanyŋ sauatty jasaluy qai elde de asqan qajettılık. Seismikalyq kartanyŋ negızgı qyzmetı – seismikalyq qauıptı aimaqtardy aiqyndau. Būl degenıŋız – seismikalyq qauıptı aimaqtarda qūrylys jūmystarynyŋ qalai salynuy kerektıgı; tūrǧyn üilerdıŋ ornalasuy qalai tüzılu kerek; qandai zaŋdylyqtar saqtalynǧany jön; al qauıptı audandarda ırı käsıporyndar salynbaǧany abzal. Mıne, osynyŋ barlyǧy seismikalyq kartalarda körınıp, sairap jatuy kerek. Negızı, seismikalyq kartalar üş türde tüzıledı. Bırınşı, küllı Qazaqstannyŋ seismikalyq kartasy jasalynuy kerek. Būl kartany qazırde eurostandartqa sai etıp jasau qajettılıgı baiqalyp otyr. Älemde seismikalyq kartalarǧa bailanysty Euro-8 degen standart bar. Soǧan būl karta sai boluy kerek. Būdan soŋ ekınşı därejedegı seismikalyq karta, būl är oblystyŋ seismikalyq kartasy boluy kerek. Mūndai kartalardy bız ǧylymi tūrǧyda qazırde Almaty, Jambyl, Şyǧys Qazaqstan oblystaryna jasap qoidyq. Bıraq būl kartalar teoriialyq tūrǧyda ǧana daiyn tūr, atalmyş seismikalyq kartalar äzırge täjıribe jüzınde qoldanylǧan joq. Atalǧan oblystardyŋ basşylary seismikalyq kartalardy täjıribede qoldanuǧa endı-endı tapsyrys bere bastady. Kartalardy täjıribege engızu üşın ǧalymdarǧa älde de bolsa jūmys ısteu kerek». Mamannyŋ sözınen paiymdaǧanymyz, bızge aldymen seismikalyq kartalar jüiesın nyqtap aluymyz qajettıgı baiqalady. Sebebı qazırde seismikalyq qaupı joǧary aimaqtarda su basu qaupı bolǧan kezde būl öte maŋyzdy.
Mamandardyŋ baiyptauynşa, tasqyn su kezınde tehnogendık jer sılkınısterınıŋ boluy tıpten küşeie tüsedı. Būl rette mamandar «Mäselen, mūnai men gazdy qazır bes şaqyrymǧa deiıngı tereŋdıkten alady. Al şikızat alynǧan jer qyrtystary bosap qalyp jatatyny dausyz. Mıne, osyndai bos jerler özınıŋ tabiǧi qalpyna bırden kele qoimaidy. Būl jerde tabiǧi zaŋdylyq būzylyp otyr. Söitıp, fizika-mehanikalyq qūramy özgergen aimaqta tehnogendık jer sılkınısterı paida bolyp jatyr. Al tehnogendı jer sılkınısterı tabiǧi apattar kezınde (su basu, qar köşkını) tıpten küşeiedı», - dedı.
Qarlyǧaş ZARYQQANQYZY,
"Adyrna" ūlttyq portaly
