AQSh pen Irannyń qaqtyǵysy dollardyń baǵamyna áser ete me? Qaısybir sarapshylar boljap júrgendeı, dollardyń quny túse me? Tipti qazirde otandyq sarapshylardyń arasynda «dollar 215 teńge bolyp qalýy da múmkin» degen pikirde bar.
Qarjyger Arman Mýsınniń baıyptaýynsha, AQSh pen Iran arasyndaǵy janjal baqylaýdan shyǵyp, tipti soǵysqa aınalyp ketýi ekitalaı. Mamannyń paıymdaýynsha, ekonomıkalyq turǵydan alǵanda bul jaǵdaı ýaqytsha munaı baǵasynyń ósýine jol beredi. Munaı baǵasynyń ósýi Qazaqstan ekonomıkasyna jaǵymdy áser etedi. «Alaıda, teńgeniń aıtarlyqtaı nyǵaıýyn kútý qısynǵa kelmeıdi» deıdi sarapshy.
«Munaı baǵasy óse bastady delik, biraq bir eskeretini bizde munaıdan túsetin túsim bıýdjetke emes, Ulttyq qorǵa jınaqtalady. Bul arada biz bıýdjettiń shyǵyndaryn, esepteýimiz kerek. Ol shyǵyndardy toltyrý úshin Ulttyq qordy ortalaı almaımyz. Ulttyq qordyń qarjysy qandaı da bir qıyn kúnderde ǵana alynatyny belgili. Bıýdjet bizde úsh jylǵa josparlanyp qoıyldy. Onyń shyǵyndary bar, ishki-syrtqy naryqtyń zańdylyqtary bar. Al bul arada teńge qatty nyǵaıa túsedi dep aıta almaımyn. Munaı baǵasy barreline 100 dollardan asqan kúnniń ózinde naq qazirgi jaǵdaıda bir dollar ári ketse 350 teńgege ǵana tómendeıdi. Negizinde qazir álemdik naryqta munaı óte kóp. Qazir munaıǵa senip otyratyn ýaqyt ótti. Jańa munaı ken oryndarynyń kóptep ashylýy álemdik naryqtaǵy shıki munaıdyń kóbeıýine alyp keldi. Qazir AQSh taqtatas munaıyn óndirýge kóshti. AQSh kúnine 1 mln barrel munaı óndiretin jaǵdaıǵa jetti. Sonyń arqasynda Saýd Arabııasyn yǵystyryp, álemdegi eń iri munaı óńdeýshi elge aınaldy. Osylaısha OPEK-ke múshe eldermen Reseıdiń munaıyna AQSh-tyń taqtatas munaıy qosylyp, naryqta munaı kóbeıdi. Báseke kóbeıip, tutynýshyǵa talas bastaldy da, munaıdyń baǵasy tómendedi. Aldaǵy ýaqytta da munaıdyń baǵasy 100 dollarǵa jetedi deý qıyndaý. Ári ketse, munaı 80 dollarǵa kóteriledi. Sebebi buǵan munaı esporttaýshy elder de, ımporttaýshy elder de munaıdyń qymbattaýyna múddeli emes. Sondyqtan AQSh pen Iran qaqtyǵysy TMD elderiniń ekonomıkasyna ońtaıly bolady, osynyń arqasynda munaıdyń baǵasy ósip, ulttyq valıýtamyz nyǵaıyp, dollardyń baǵasy 200 teńge túsip ketedi dep aıtý qısynsyz. Oǵan sebep joǵaryda aıtqanymdaı, ekonomıkalyq zańdylyqtar múmkindik bermeıdi»,- deıdi qarjyger Arman Mýsın.
Jalpy, bul rette mamandar kezinde Sırııamen soǵysta, AQSh-tyń Irakqa áskerı ıntervenııasy da TMD aýmaǵynda eshqandaı dúrbeleń týdyrmaǵanyn atap ótti. «Sondyqtan bul arada AQSh pen Iran qaqtyǵysynan biz utyp shyǵamyz» deýge erte. Bul arada biz kersinshe, beıbit kúnniń bolýyn tilegenimiz abzal» ,- dedi maman.
Qarlyǵash ZARYQQANQYZY
«Adyrna» ulttyq portaly
