«Aqparat zaman ushqyrlyǵymen ushtasqanda
ǵana úlgili aqparat bola alady»
J. Ábdijádilqyzy
(Sheberlik saǵatyndaǵy sátten...)
Telejýrnalıstıka- kamera aldynda boı túzep, halyqqa utymdy oı aıta bilý. Al jýrnalıst- osy utymdy oıdy saralap, baǵamdap, máseleni jańalyq túrinde jetkizetin maman. Kez- kelgen otandyq nemese sheteldik arnalarda ár baǵdarlamanyń óz júrgizýshisi bolady. Ol jýrnalıstter kúndelikti el arasynda bolyp jatqan jaǵymdy nemese kerisinshe jaǵymsyz jańalyqtardy teledıdarǵa shyǵaryp shyndyqty kórsetedi.
Mine, osyndaı shyndyqty, ádildikti jaqtaıtyn, qashanda aqty- aq, qarany- qara dep baǵalaıtyn jýrnalıstter qoǵamda óz baǵasyn alady, belgili dárejede bedelge ıe bolady. Bul jýrnalıstterdiń boıynan tabylýy qajet eń basty qasıet.
Siz otandyq telearnalardaǵy jýrnalıstterdi tanısyz ba? Qandaı telearnalardy jıi kóresiz degen suraqtar aıasynda Qyzylorda oblysy Shıeli aýdany Ortaqshyl aýylynyń "№150 qazaq orta mektebi" KMM- de basshylar, múǵalimder, kishi qyzmetkerler, aýyl turǵyndary men oqýshylar arasynda saýalnama júrgizdim. Saýalnama nátıjesinde mektep ujymy men aýyl turǵyndarynyń basym kópshiliginiń oıynan shyǵatyn "Evrazııa 1" arnasy boldy. Olar onda kóbinde jańalyqtar qyzmeti men realıtı- shoý baǵdarlamalaryn jıi kóredi eken. Atap aıtsaq "Jańalyqtar" qyzmeti, "Qalaýym LIVE" atty baǵdarlamalar leginiń turaqty kórermenderi. "Jańalyqtar" qyzmetiniń halyqqa berer paıdasy orasan zor. Sebebi el arasyndaǵy eń ózekti máleleler men jańalyqtardan habardar bolyp otyrady. Ózderine paıdalysyn alyp, qajetti málimetterin kóre alady. Al "Qalaýym LIVE" realıtı- shoýy aýyl turǵyndary arasynda erekshe qyzyǵýshylyq týdyryp otyrǵan baǵdarlama. Al otandyq telejýrnalıstterden kópshiligi Dana Nurjigit, Meıirjan Álibekuly, Nartaı Aralbaıuly, Erqanat Kópjasar, Abaı Túzelbaı syndy jýrnalıstterdi, telejúrgizýshilerden Asaýbek Aıymbet, Gúlnazııa Jalǵasqyzyn erekshe atap ótti. Bul telejýrnalıstter otandyq telearnalarda erekshe qoltańbalarymen tanylyp, halyq júreginen erekshe oryn tapqan jandar. Sodan bolsa kerek, jýrnalıst dese osy tulǵalardyń esimi- esimizge erte keleri anyq.
Telejýrnalıstıka qazirgi tańda qoǵam úshin qanshalyqty qajet?
Telejýrnalıstıka- aqparatpen tanysyp, ony júıeli túrde halyqqa oryndy jetkizý. Aýdıtorııaǵa dáıekti aqparatty kózben kórgendeı etip jetkizetin kógildir ekran kúlli adamzat úshin asa mańyzdy ıdeologııalyq qural. Jer betindegi barsha jańalyqtar jýrnalıstter arqyly tarap, habarlanady. Aqparatty elge jetkizýdegi jýrnalıstterdiń tapqyrlyǵy, dáıekti shynaıylyqpen usynýy, kórkem tilmen kómkerip, óńdep, taratý telejýrnalıstten tereń bilimdilikti, kásibı sheberlikti talap etedi.
Aqparat ǵasyryndaǵy aqparattyq tehnologııanyń damý qarqyny kóz ilespes shapshańdyqpen júzege asatyndyǵyna kýá bolyp otyrmyz..Mine, menińde osy salaǵa aıaq basýymnyń birden- bir sebebi aqparat degen alyp muhıttyń tylsym qupııasyn ashýǵa degen qushtarlyqta jatsa kerek.
Qazirgi telearnalar arqyly el tek jańalyqtardy ǵana kórip qoımaı, olardan oı túıip, tálim tárbıe alý kerek. Munyń el úshin paıdasy zor, óıtkeni ondaǵy aıtylǵan árbir sózder adamdardy muqııat tyńdaýǵa nezizdelse sózderdiń kórkemdik ereksheligi tyńdaýshynyń sóz qadirin túsinýge, sózdik qoryn baıytýǵa baǵyttalǵan. Telearnalardyń osy baǵytta atqaryp jatqan jumystary kókeıge qonarlyq deńgeıde emes. Demek, telejúrgizýshilerge de osy baǵytty tııanaqty jetkizý úshin azdaǵan júıeler jetispeýi múmkin. Máselen keıbir jańalyqtar qyzmetin júrgizýshiler jáne jýrnalıstter málimetti aıtý ústinde qatelesip, keshirim suraıtyn kezder kezdesedi, tipti keshirim suramaı qate qalpynda aıtyp kete beretinderi bar. Halyqtyń narazylyǵyn týdyratyn máselelerdiń biri osynda ekeni ras. Mundaı jaǵdaılardy boldyrmaý úshin júrgizýshilerdi eń aldymen baǵdarlamalyq tapsyrmalarmen jetkilikti túrde synaý kerek dep esepteımin. Keıbir osyndaı kemshilik jiberetin telejýrnalıstterge kún saıyn, árdaıym, efır aldynda mindetti túrde mashyqtaný qajet dep oılaımyn.
Bolashaqta halyqqa qajet jáne joǵary deńgeıli jýrnalıst bolý úshin qazirden bastan oqý oryndaryndaǵy arnaıy kýrstardan ótip, jazý isiniń úlgisin úırenip, durys sóıleýdiń qyr syrlaryn meńgerip, telekelbetti qalaı durys jasaý kerek ekenin bilgen durys.
Keleshekte telejýrnalıst bolýdy armandaıtyn talapkerlerge aıtarym: bilim, izdenis, talpynys, jiger, shyndyqtan taımaý, eń bastysy sol salany janymen súıý paryz!
Erdáýlet Qalıev
Qyzylorda oblysy,
Shıeli aýdany,
Ortaqshyl aýylynyń
№150 qazaq orta mektebiniń
11 synyp oqýshysy
Ǵylymı- jetekshisi: Jıdegúl Ábdijádilqyzy
