Almaty qalasyndaǧy fizika-matematika baǧytyndaǧy Nazarbaev Ziiatkerlık mektebınıŋ oquşylary NASA jäne National Space Society ūiymdastyrǧan Space Settlement Contest 2025 halyqaralyq baiqauynda bırınşı jäne ekınşı oryndardy ielenıp, älemdık arenada el abyroiyn asqaqtatty.
Biyl būl baiqauǧa älemnıŋ 25 elınen 26 000-nan astam oquşy qatysyp, bolaşaqtaǧy ǧaryş mekenderınıŋ prototipterın ūsyndy. Ziiatkerlık mekteptıŋ ekı komandasy ǧylymi-fantastikalyq jäne injenerlık negızde jasalǧan jobalarymen üzdık dep tanyldy.
Bırınşı oryndy jeŋıp alǧan YURT jobasy – Iýpiter orbitasynda ornalasatyn, 20–30 myŋ adamǧa arnalǧan avtonomdy ǧaryş stansiiasy. Joba jasandy gravitasiiamen jäne tırşılık üşın qajettı infraqūrylymmen tolyq jabdyqtalǧan. Stansiia qūramyna Tulpar jäne Qyran atty jük kemelerı, Yu-1 jäne Yu-2 qosalqy modulderı, sondai-aq flora men fauna tırşılıgıne arnalǧan agrosektorlar men bırneşe jasandy ekojüie kıredı. Jobany Anastasiia Soi, Iýliia Kim, Kamila Ertısqyzy jäne Iliias Daulet daiyndady.
Al ekınşı oryndy ielengen İkarus jobasy – Iýpiterdıŋ eŋ ülken serıgı Ganimedtıŋ orbitasynda ornalasatyn, 45 000 adamǧa arnalǧan zamanaui ǧaryş stansiiasy. Joba stansiiany radiasiiadan tabiǧi jolmen qorǧaudy, jel turbinalary men bioreaktorlar arqyly energiia öndırudı, sondai-aq aeroponika men hlorella arqyly avtonomdy tırşılık jüiesın qamtamasyz etudı közdeidı.
Jobany daiyndaǧan oquşylar – Asan Tabyldy, Arman Temırbulatov, Sabyrjan Inkärbek, Tomiris Qūzbakova, Mūhidin Japarov, Baǧdäulet Älışer, Uäli Berık, Aisūlu Nūrsūltan, Arlan Tairov jäne Baqyt Aslan. Jobanyŋ jetekşılıgın 12-synyp oquşysy Ädıl Sandyqbaev atqardy.
– 2022 jyly Space Settlement Contest baiqauyna alǧaşqy jobamyzdy daiyndaǧan kezde, bız üşın jol körsetetın daiyn täjıribe de, tabysty keis te, qauymdastyq ta bolǧan joq. Bız bırınşı bolyp jol saldyq, täuekelge bardyq. Sol jyly bız baiqaudaǧy tūŋǧyş qazaqstandyq jeŋımpaz atanyp, bırden bırınşı oryndy jeŋıp aldyq, – dep esıne aldy Ädıl Sandyqbaev.
Ädıl – Qazaqstanda zymyran jasau men ǧaryştyq injeneriiaǧa alǧaş bolyp qyzyǧuşylyq tanytqan oquşynyŋ bırı. Ol būl salany taŋdau arqyly tek öz bolaşaǧyna ǧana emes, tūtas bır ūrpaqtyŋ baǧytyna äser etudı maqsat etken. Biyl onyŋ jolyn jalǧaǧan jaŋa komanda da jeŋıske jetıp otyr.
– Baiqauǧa qatysuşylardyŋ deŋgeiı jyl saiyn ösıp keledı. Sondyqtan mūndai nätijelerdıŋ mänı erekşe. Bız tek bılım men täjıribe berıp qoimai, olardyŋ özıne degen senımın de arttyra aldyq dep oilaimyn. Būl bastamanyŋ jalǧasaryna senemın. Olar tek mektep ışınde emes, elımızde de aerokosmos salasyn damytuǧa üles qosady, – deidı Ädıl.
Aita keteiık, Space Settlement Contest – ataqty amerikalyq fizik Djerard O'Nilldıŋ bastamasymen ūiymdastyrylatyn mektep oquşylaryna arnalǧan jyl saiynǧy halyqaralyq baiqau. Qatysuşylar fizika, biologiia, tehnologiia, arhitektura jäne ekologiia salalaryndaǧy bılımderın paidalana otyryp, bolaşaqtaǧy ǧaryştyq qonystardyŋ ülgılerın jasaidy.
