Almaty qalasyndaǵy Dostyq úıinde Jeńistiń 80 jyldyǵyna arnalǵan is-sharalar aıasynda «Jeńistiń esteligi: urpaqtar men halyqtar birligi» atty Qazaqstan-Reseı konferenııasy ótti.
Konferenııa jumysyna QR Prezıdenti Ákimshiliginiń Ishki saıasat bóliminiń meńgerýshisi Abzal Núkenov, QR Mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaeva, Reseı Federaııasy Prezıdentiniń shet eldermen aımaqaralyq jáne mádenı baılanystar jónindegi basqarmasy basshysynyń orynbasary Anton Rybakov, Reseı Federaııasynyń Jastar isi jónindegi federaldyq agenttigi basshysy Grıgorıı Gýrov, eki eldiń ǵalymdary men sarapshylary, sondaı-aq belsendi jastar qatysty.
Konferenııa mereıtoılyq dataǵa arnalǵan Qazaqstan men Reseıdiń birlesken is-sharalarynyń bastaýy boldy.
Jıynda Aıda Balaeva qatysýshylardy kele jatqan Jeńis kúnimen quttyqtap, Memleket basshysynyń jyly lebizin jetkizdi. Sondaı-aq, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń sózin keltirdi.
«Qazaqstan adamzattyń ortaq jeńisine, jer betinde ádildik pen bostandyqtyń saltanat qurýyna ólsheýsiz úles qosty. Aǵa býynnyń ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezindegi erligi men eńbegi óskeleń urpaq úshin qaısarlyqtyń, janqııarlyqtyń jáne otanshyldyqtyń ozyq úlgisi bolyp qalatyny sózsiz. Búginde biz ultymyzdyń qaharman ul-qyzdarynyń arqasynda alańsyz eńbek etip, urpaq ósirip, jarqyn bolashaqqa qadam basyp kelemiz. Sol úshin olarǵa máńgi qaryzdarmyz. Eshkim de eshqashan umytylmaıdy!» – degen edi Prezıdent.
Aıda Balaeva qazaqstandyqtardyń Jeńiske qosqan úlesine keńinen toqtalyp, soǵysqa respýblıkadaǵy árbir besinshisi turǵyn qatysqanyn aıtty.
Álııa Moldaǵulova, Mánshúk Mámetova, Talǵat Bıgeldınov, Baýyrjan Momyshuly, Qasym Qaısenov, Leonıd Beda, Rahymjan Qoshqarbaev, Saǵadat Nurmaǵambetov, Sergeı Lýganskıı esimderi Jeńis tarıhyna altyn áriptermen jazyldy. Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵyna 528 adam ıe boldy.
Uly Otan soǵysy jyldarynda qazaqstandyq jaýyngerler partızan qozǵalystaryna qatysty. Qazaqstan tylda da eren erlik kórsetti.
Uly Otan soǵysy qazaq mádenıetiniń damýyna da serpin berdi, onyń qýaty halyqty jumyldyrý men keńes jaýyngeriniń rýhyn kóterýge baǵyttaldy.
«Jeńis jolynda barlyǵy – bolat quıýshydan bastap esepshige deıin, etikshiden muǵalimge deıin úlken-kishi túgel talmaı eńbek etti. Mádenıet salasy da erekshe ról atqardy. Soǵys aýyrtpalyǵy men tapshylyǵy kezinde ónerge oryn joqtaı kórinýi múmkin ed». Biraq olaı bolmady! Memleket tek qoldap qoımaı, mádenıetti halyq arasyna taratýdy maqsatty túrde júrgizdi, onyń passıonarlyq qýatyn Uly Jeńiske jeteleıtin qural retinde sheber paıdalandy», – dedi Aıda Balaeva.
Keıinirek eseptelgendeı, soǵys jyldary qazaqstandyq konerttik uıymdar maıdanda, maıdan shebinde, gospıtalderde 36 525 ret óner kórsetken. Bul kezde respýblıkaǵa evakýaııalanǵan kınostýdııalardyń bazasynda otandyq kınematografııa damyp jatty. Osy jyldary qalyptasqan qazaqstandyq mamandar keıin qazaq kınosynyń negizin qalady.
«Aıta keterligi, 1943 jyly «Qazaqfılm» kınostýdııasynda rejısser Efım Aronnyń «Belaıa roza» fılmi túsirildi, onda jaraly ofıerdiń rólin Sháken Aımanov somdady. Búginde «Qazaqfılm» osy ańyzǵa aınalǵan akter ári rejısser esimin ıelenip otyr. Reseı men Qazaqstan kınematografısteriniń shyǵarmashylyq proeske birigip jumys isteýi ulttyq kınoındýstrııamyzdyń negizin qalady», – dep atap ótti A. Balaeva.
Ol jyldary tek kınematografııada ǵana emes, basqa salalarda da kóptegen týyndylar dúnıege keldi. Soǵys poezııasynyń jaýhary – qazaq aqyny Jambyldyń qorshaýdaǵy Lenıngradqa arnaǵan haty – «Lenıngradtyq órenim!» atty óleńi.
Otandastarymyzdyń erligi qazaq mádenıet qaıratkerlerine shabyt berdi. Dál osy soǵys jyldary, 1944 jyly kompozıtorlar Muqan Tólebaev, Evgenıı Brýsılovskıı jáne Latıf Hamıdı Qazaq KSR-iniń alǵashqy Memlekettik gımnin jazdy. Sonymen qatar, soǵys jyldary qazaqtyń dástúrli folklorlyq janry – aıtys qaıta jańǵyrdy.
Konferenııa baǵdarlamasy «Jeńistiń esteligi: urpaqtar men mádenıetter arasyndaǵy kópir», «Jeńis esteligin saqtaýǵa arnalǵan jastar qozǵalystary» jáne «Ortaq tarıhty nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan zamanaýı jobalar» úsh paneldik sessııadan turdy.
Mereıtoı qarsańynda taraptar akııalar, forýmdar, mádenı sharalar sekildi birqatar birlesken jobalardy josparlap otyr.
Konferenııa aıasynda 2025 jylǵa arnalǵan Qazaqstan-Reseı gýmanıtarlyq yntymaqtastyǵy salasyndaǵy is-sharalar josparyna qol qoıyldy.
