Qazaqtyń jazba poezııasynda ulttyq mýzyka ónerine alǵash bolyp jańasha forma ákelip, tyńnan túren túrgender degende, aldymen oıymyzǵa Abaı oralady. Odan keıin aýzymyzǵa Sáken men Maǵjandy alamyz. Daýylpaz aqyn Qasym esimi de joǵaryda atap ótken ıgi dástúrdi jańa bıikke kóterýshi, jalǵastyrýshy retinde osy sanattan tabylady. «Ózim týraly», «Darıǵa sol qyz», «Týǵan jerdeı» qunary mol ánderi sózimizge dálel. Osy oraıda «Qasymnyń ánderi-aı!» degen úlken jobany qolǵa alyp, Qasym murasyn qaıta tiriltip júrgen dástúrli ánshi Gúlbarshyn Tergeýbekovamen suhbattasýdyń sáti túsken edi.
- Qazaqtyń daýylpaz aqyny Qasym Amanjolovtyń «Ózim týraly», «Darıǵa sol qyz» syndy birdi-ekili ánin bilmese, jalpy bir keshke arqaý bolarlyq mýzykalyq murasy bar ekenin kópshilik qaýym bile bermeıtin. Biraq, sizdiń bastamańyzben kóktemde ótken «Qasymnyń ánderi-aı!» atty konert, shyny kerek, tyńdarman úshin jańalyq boldy…
Gúlbarshyn TERGEÝBEKOVA: Onyńyz ras. Qasym atamyzdyń ánderiniń halyq qulaǵyna jetkeninen jetpegeni kóbirek. Ol aqyn sazynyń kópshilik kóńilinen shyqpaǵany emes, nasıhattalýynyń, qunttalýynyń joqtyǵynda. Máselen, belgili kompozıtor Ábilahat Espaev ekeýiniń shyǵarmashylyq tandeminen týǵan «Aq sáýlem» deıtin keremet áni ánshilerdiń repertýarynan áli kúnge deıin túspeı keledi. Biraq, soǵan qaramastan, tyńdarman turmaq, oryndaýshylardyń keıbiri sózin Qasym Amanjolovtyń jazǵandyǵynan beıhabar ekendigin estip, kóńilim qulazydy. Án avtory retinde sazger esimi atalady da, aqyn aty syrt qalyp qoıady. Qasym atamyzdyń el aýzynda aıtylmaı kele jatqan mundaı ánderi óte kóp. Osynyń barlyǵyn jınastyryp, halyq nazaryna usynyp, Qasym Amanjolov esimin qaıta jańǵyrtqymyz keldi. Jalpy aqynnyń rýhy órshil, minezi ótkir kelgenimen, ánderindegi ıirim názik lırızm men tereń tolǵanysqa qurylǵan. Qasym ánderi keıde maǵan aqynnyń júrek túkpirine tunǵan jan dertin, qaıǵy-qasireti men aryz-armanyn ǵalamat bir otty, qýatty, biraq sonshalyqty syrshyl da názik sezimmen án notalaryna ákelip janartaýdaı jaryp jibergendeı kórinedi. Keıde óleń ózegine syımaǵan keýdesindegi teńiz-tolqynysty, «daýyl syrdy» poezııa qudireti jetpegendikten de, án arqyly jetkizdi me eken dep oılaımyn. Qasym ánderin estigende óz basym osyndaı bir ǵajaıyp sezim tolqynysyna túsemin.
- Jalpy basqa-basqa, Qasymnyń jyr emes, án keshin uıymdastyrý ıdeıasy qalaı týdy? Taýdaı dúnıeniń sońyn qyldaı qylyp alamyn degen qorqynysh sizde bolmady ma?
Gúlbarshyn TERGEÝBEKOVA: Álbette, úlken jaýapkershilikti moınyma alyp otyrǵanymdy áý bastan-aq sezindim. Óıtkeni, Qasym Amanjolovty tanymaıtyn, onyń óleńderin bilmeıtin qazaq joq. Konertke kelgen qonaqtyń kópshiliginiń bul bastamama synaı qaraıtynyn da qaperimde ustadym. Sondyqtan qalaıda bolsyn keshti halyqtyń esinen ketpesteı etip ótkizýge bar kúsh-jigerimdi saldym. Jalpy konert uıymdastyrý ıdeıasy bir-aq sátte týa salǵan joq. Qasym atamyzdyń keshin ótkizýdi burynnan oılap júrgenmin. Aqynnyń esimi mereıtoılarynda ǵana atalyp ótiledi de, odan keıin kelesi ataýly kúnge deıin aradaǵy on jyldyń ótýin kútip, qarańǵyda qalyp qoıady, nasıhattalmaıdy. Bul bir túrtki bolsa, ekinshi Qasymnyń ánderi qulaǵyma bala kúnimnen sińip ósti. Eń alǵash birinshi synyp oqyp júrgenimde álippemen qoshtasý keshinde aqynnyń «Ózim týraly» ánin dombyranyń súıemeldeýinde oryndadym. Sonda bar bolǵany jeti-aq jastamyn. Mine, daýylpaz aqynǵa degen meniń alǵashqy qurmetim osylaı bastalǵan. Jalpy bul jobany Qasym ánderine arnalǵan respýblıkalyq deńgeıdegi alǵashqy kesh dep senimdi túrde aıta alamyz. Bolashaqta Shámshi, Muqaǵalıǵa arnalǵan konertter sekildi, jylyna, ne bolmasa eki jylda bir Qasym atanyń shyǵarmashylyq án keshin ótkizip tursaq degen úlken maqsatymyz da bar.
- Ádette, shyǵarmashylyq adamynyń uıymdastyrýshylyqqa kelgende qyry bolmaıdy dep jatady. Bul jaǵy Sizde qalaı boldy?
Gúlbarshyn TERGEÝBEKOVA: Qıyndyq bolmady dep aıtpaımyn, árıne, boldy. Alǵashynda qoldaýshylar tabylmaı, ákimshilik tarapynan da qamqorlyq sezile qoımady. Sonyń saldarynyn oıǵa alǵan kóp dúnıem iske aspaı qaldy. Alaıda dostarym, janashyr jaqyndarymnyń qoldap, demeýiniń arqasynda barlyǵyn da jeńdik. Zalda ıne shanshar oryn bolmady. Konertten keıin de halyq rıza bolyp, alǵystaryn bildirip jatty. Soǵan qaraǵanda, alǵashqy qadamymyz jaman bolmaǵan sııaqty. Alla qalasa, endi bul keshtiń zańdy jalǵasyn qarasha aıynyń 28-i kúni Qasymnyń óziniń eli, týǵan topyraǵy Qaraǵandy qalasynda ótkizsek pe dep oıǵa alyp otyrmyz.
- Baıqaımyz, qazir qoǵamda halyqqa ortaq uldardy tek jerlesteri izdep, nasıhattaıtyn bir jaman úrdis dendep tur. Shynyńyzdy aıtyńyzshy, bul jobany qolǵa alýyńyzǵa Qasym Amanjolovpen jerlestigińiz basty sebep bolǵan joq pa?
Gúlbarshyn TERGEÝBEKOVA: Belgili bir dárejede sebep te bolǵan shyǵar. Biraq, ol sebep tikeleı jerlestikke emes, joǵaryda atap ótkenimdeı, balaýsa shaǵymda ónerge jolymdy ashqan aqyn shyǵarmashylyǵyna degen sheksiz qurmetpen astasady. Jalǵyz Qasym emes, bizde elenip, eskerilmeı jatqan tulǵalar jeterlik. Máselen, Ahmet Baıtursynov, Sáken Seıfýllın, keıingilerden Bákir Tájibaev, Seıdolla Báıterekovteı daryndar nege turady? Bir ǵana Sáken men Ahmet syndy arystarymyzdy alyp qaraıyq. Sonaý qýǵyn-súrgin jyldarynyń qurbany bolyp, búginde esimderi aqtaldy. Biraq sol asyldarymyzdy laıyqty deńgeıde eske alyp, qadirine jete alyp jatsaq, qanekı?! Sulý sózben sýret salǵan syrshyl Sákenniń qanshama ánin shań basyp jatyr muraǵattarda. Sonyń barlyǵyn arshyp alyp, halqymen qaıta qaýyshtyrsam, ánsúıer qaýymnyń júregine jetkizsem degen úlken maqsattarym bar. Ol endi, árıne, bolashaqtyń enshisinde.
Nazerke JUMABAI.
