Talasbek ÄSEMQŪLOV, jazuşy, kinodramaturg, küişı:
– Talasbek aǧa, ädebiet pen önerdıŋ türlı salasynda eŋbektenıp jüresız. Jan-jaqtylyq tuabıttı qasiet pe?
– Aleksandr Blok «jan talanty bolady» deidı. Sonda şyn önerpaz adamnyŋ jany talantty keledı. «Aqyn suretşı bola almaidy, muzykant jazuşy bola almaidy. Ärkım öz ısımen ǧana ainalysu kerek» degen qasaŋ tüsınık bar. Mūnyŋ bärı – qate. Adamnyŋ janynda önerdıŋ mäiegı bolady. Ol joq jerde – eşqandai öner de joq. Lermontovtyŋ skripka tartqandyǧyn körgen adamdar ony «aqyn bolmasa, keremet skripkaşy şyǧatyn edı» dep maqtaidy. Al onyŋ salǧan suretın tamaşalaǧandar «aqyn bolmasa, naǧyz suretşı bolar edı-au» dep tamsanatyn tärızdı. Eger adam boiynda jan talantynyŋ mäiegı bolsa, onda ol önerdıŋ san-salasyna beiımdılık tanytuy mümkın. Atam Jünısbai Stambaev degen ataqty küişı bolatyn. Sol kısı menı bauyryna salyp tärbieledı. Osy künı «men tuǧannan jazuşy bolatyndyǧyma eş kümändanbadym» deitınderge külkım keledı. Men bala kezımde geolog boludy armandadym. Ondai mamandyqty ne üşın armandaǧanymdy qazır de tüsınbeimın. Eŋ alǧaş Almatyǧa kelgenımde muzykant retınde keldım. Al keiın QazPİ-de (qazırgı QazŪU) jürıp jazuǧa beiımdele bastadym. Aǧalarym «äskerden jazǧan hattaryŋ körkem şyǧarmadai edı» deitın. Bırınşı kursta oquǧa tüsken 60-tai balanyŋ barlyǧy öleŋ jazatyn. Ekınşı kursta jiyrmadaiy qaldy. Al üşınşı kursta bes-altauy ǧana ırıktelıp şyqty. Al bügınde kurstaǧy jalǧyz aqyn Änuar Taraqov bolsa, men solardyŋ ışındegı jalǧyz prozaşy atandym. Öz basym köp salamen ainalystym. Jan-jaqty dünieden habarym bolǧannan keiın keŋ oilaisyŋ, köp närsemen ainalysasyŋ, beiımdılık tanytasyŋ. Eŋ alǧaş qazaq äleumetıne dombyraşy retınde tanyldym. Erınbei-jalyqpai oqyǧanymnyŋ arqasynda jazuşy retınde tanyldym. Arada bıraz uaqyt keiın taǧdyr menı synşy ettı. Synşy retınde belgılı boldym. Kinossenariimen student kezımde ainalysa bastaǧam. Keŋes ükımetı kezınde Mäskeuden «Kinossenarii» degen almanah şyǧatyn. Onda kinoǧa ainalyp baǧy janǧany bar, baǧy janbai qalyp qalǧany bar, san aluan ssenariiler jariialanyp tūratyn. Men sodan ssenariidıŋ zaŋdylyqtaryn oqyp tüsındım. Prozada körsetıluı tiıs dünieler ssenariide tasada qalady. Mysaly, adamnyŋ ışkı psihologiiasyn prozada körkemdep jaza beresıŋ, al ssenariide ol mümkın emes. Kamera midyŋ ışıne boilap ene almaidy ǧoi. Ony tek ärtıstıŋ bet-älpetı, ıs-äreketı arqyly ǧana jetkızuge bolady. Kinossenariide dialog az kezdesedı. Al teatr ssenariiı men prozada dialogty qoldanuǧa şekteu joq. Kinonyŋ tılı öte jūtaŋ. Onyŋ beineleu qūraldary öte az. Dialogty köbeitıp jıberseŋ, kino sätsız bolyp şyǧady. Mäselen, Mihail Bulgakovtyŋ «Master i Margarita» romany boiynşa tüsırılgen kino sätsızdıkke ūşyrady. Nege? Öitkenı dialog tym köp. Ärtıster romandy jattap alǧan.
– Qazır küidıŋ nasihatynyŋ tömendıgı turaly jiı aitylady. Bıraq osy baǧytta atqarylyp jatqan şaralar joqtyŋ qasy. Bırdı-ekılı bolmasa, jappai jastardyŋ qūlaǧy kümbırlegen küidı tosyrqap tūratyndyǧy jasyryn emes. Önertanuşy retınde küi önerın jas tolqynnyŋ qūlaǧyna sıŋıstı etudıŋ qandai jüielı joldaryn ūsynar edıŋız?
– Küidıŋ nasihaty – būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ şaruasy ǧoi. Bırde Şymkenttegı qonaqüide jatyp özbek aǧaiyndarymyzdyŋ oblystyq telearnasyn körıp, qairan qaldym. Özbekstannyŋ Sūrqandariia oblystyq telearnasy Şymkentke deiın taralady eken. Sol bır oblystyq telearnanyŋ özınde ūlttyq tärbie mäselesı qalai jolǧa qoiylǧandyǧyn körıp ıştei razy boldyq. Telearna erteden-keşke deiın özbektıŋ ūlttyq änı men küiın berıp tūrdy. Bızde «jahandanu», «ūlttar arasyndaǧy teŋdık» degen jeleumen telearnalar jastardy kerı ketıretın dünielerdı ūialmai efirlerge şyǧaryp otyrmyz. Künı-tünı qazaqtyŋ halyqtyq änderı men küilerı berılıp jatatyn telearna qajet. Tura sondai erteden-keşke deiın tek qana qazaq änı men küiıne oryn berıletın bır radio kerek. «Qazaqtyŋ myŋ küiı» degen audioantologiia jaryq kördı. Sony tolyqtai internetke salǧan jön. Mektep balalaryna ūlttyq än men küidı arnaiy pän retınde engızse, nūr üstıne nūr bolar edı. Balalardyŋ basyn notamen qatyrmai-aq qoisyn, aptasyna üş-tört ret änder men küilerdı tyŋdatyp, tarihyn aityp berse, sonyŋ özı jetıp jatyr. Küişı, kompozitor bolamyn degender notany özderı-aq üirenıp alady. Ata-analar mektepke köp iek arta bermei, özderı balalarynyŋ küi tyŋdap ösuıne jaǧdai jasau qajet. Menıŋ bır dosym bar, onyŋ üiınde künı-tünı küi äuelep tūrady. Balalary arnaiy tyŋdamasa da, aqyryndap qūlaǧyna sıŋe beredı. Men de qazaqy auylda atamnyŋ küilerın tyŋdap östım. Atam egınge su jaiatyn mūrap boldy. Ol kısı jūmysqa şyqpai tūryp, taŋerteŋ şai üstınde bes-alty küi tartyp tastaidy. Tüskı tamaqqa kelıp üş-tört küi tartyp ketedı. Keşke endı ülken konsert bastalady. Şai ışıp bolǧannan keiın on-on bes küige deiın tartady. Kündelıktı küi qūlaqqa qūiyla bergen soŋ, älbette, küişıge ainalasyŋ. Ärine, qazaqtyŋ balalarynyŋ bärınıŋ küişı boluy şart emes. Bıraq qazaq muzykasynan habardar boluy kerek. Bızdegılerdıŋ köbı bärın mektepke ysyra salady da, özderı tıptı balalarymen qazaqşa söilespeidı. Osydan keiın qazaqtyŋ mädenietıne mūryn şüiıre qaraityn ūrpaq ösıp şyǧady. Nege ata-analar öz balalary üşın ūlttyq muzyka küitabaqtaryn ızdep tappaidy? Qūdaiǧa şükır, qazır internette de bıraz dünie bar. «Otüken» degen saitymyzda da bırşama küiler tūr. Keŋes ükımetı kezınde şetelge ketıp qalǧan ataqty äpkelı-sıŋlılı muzykanttar – Naqypbekovalar, sosyn Vengriiadaǧy qazaqtar älgı küilerdı tyŋdap, rahmetterın aityp jatyr. Olar, ärine, Otanyn saǧynyp küi tyŋdaidy. Baiaǧyda äigılı kompozitor Iliia Jaqanov «Qazaq radiosyn» basqaryp tūrǧan kezde halyq kompozitorlarynyŋ şyǧarmalaryn beretın. Ol kezde internet tügıl, teledidar da joq edı. Sol jalǧyz radiodan erteden qara keşke deiın halyq änderı aitylyp jatatyn.
– Kün ötken saiyn küidıŋ tabiǧaty da özgerıp barady. Oily küilerdıŋ keiınge ysyrylyp qalatyny da bar. Esesıne, jeŋıl-jelpı dünielerdıŋ zamany tuǧan tärızdı. Küidıŋ tabiǧatyn qalai saqtauǧa bolady?
– Ǧylymda mynandai muzyka teoriiasy bar: «saz önerı eŋbek yrǧaqtarynan paida bolǧan» degen. Keŋes ükımetı osy teoriiany qūp kördı. Keŋes ükımetı eŋbekten basqa eşnärse bılmeitın qoǧam qalyptastyruǧa tyrysty. Tıptı öner teoriialarynyŋ özınde eŋbektıŋ köleŋkesı tūrǧanyn jön dep tapty. Önerdıŋ erekşelıkterı ony şyǧarǧan ortamen tıkelei bailanysty. Otyryqşy, qarataban eŋbek qauymynda eŋbek yrǧaqtary rasynda baiqalady. Al qazaq äuletınıŋ tūrmys-tırşılıgı – äskeri-köşpelılık negızınde. Ündısterde mūndai bölınıs jaqsy saqtalǧan. Onda tört äulet bar. Bırınşısı – äulie-paiǧambarlar äuletı. Ekınşısı – äskeri äulet bolsa, üşınşısı – egınşıler, saudagerler, qolönerşıler äuletı. Eŋ soŋǧy törtınşı äuletke qūldar toby kıredı.
Bızdıŋ küilerımızdıŋ tabiǧaty özge elderden özgeşelıgı – babalarymyz ünemı at üstınde, jaugerşılıkpen kün keştı. Ölım men ömırdıŋ, ot pen sudyŋ, qan maidannyŋ ortasynda bolǧan adam özınıŋ psihologiialyq äserın, täjıribesın muzykaǧa ainaldyrady. Qazaq küilerınıŋ asqaq, basqa halyq önerlerınen biık boluynyŋ syry – osynda. Ūltymyzdyŋ este joq eskı däuırlerden bastap osy küngı qazaq atanǧanǧa deiıngı barlyq tarihy muzyka mädenietınıŋ qorynda saqtauly. Adamnyŋ ışkı mikrokosmosy men syrtqy makrokosmosy bolady. Ekı kosmos bır-bırıne säule tüsırıp tūrady emes pe? Qorşaǧan ortanyŋ ekologiiasynyŋ būzyluy ızsız ketpeidı. Mındettı türde adamnyŋ ışkı älemı de daǧdarys keşedı. Būl muzykada qatty körınıs tabuda. Qazır muzykada yrǧaq basym. Būryn yrǧaq pen äuen ekeuı tūtasyp tūratyn. Sol sebeptı de jürektı qozǧap, tebırentetın.Bügınde Qūrmanǧazydai, Däuletkereidei küi şyǧaratyn eşkım joq. Erterekte öner auyldan şyǧatyn. Osy künı bükıl mümkındıkterdıŋ bärı qalaǧa şoǧyrlanǧandyqtan, önerdıŋ ordasy da – qala. Qalalyq mädeniettıŋ öz bet-beinesı bar. Soǧan orai muzyka mädenietınıŋ bolmysy tübırımen özgerdı. Boranqūl Qoşmaǧanbetov, Tölegen Mombekov, General Asqarov, Jappas Qalambaev siiaqty keremet küişıler öttı ömırden. Olar barynşa eskı joldy ūstandy. Qazırgı küişılerde qala saryny sezıledı. Tıptı küi tartu tehnikalary da özgerıske ūşyraǧan. Qazır jaqsy dombyraşylar köp, bıraq Tättımbettıŋ deŋgeiındegı küişıler joq. – Özıŋız osy künı küi tartyp sahnaǧa şyqqyŋyz kelmei me? – Kezınde talai sahnaǧa şyqqanmyn. Endı jasym da keldı. Menı sahnaǧa alǧaş şyǧarǧan aǧalarym – Rahmanqūl Berdıbaev pen Jarqyn Şäkärım edı. Äuezov mūrajaiynda halyq universitetı jūmys ıstedı. Ekı apta saiyn sonda önerpazdar bas qosatyn. Nebır myqtylar öner jolyn sol jerden bastady. Boranqūl, Tölegen, Generaldar sonda küi tartatyn. Men tūŋǧyş ret sahnaǧa sonda şyqtym. Keiın öz elımızdegı ülken sahnalardan bölek, bırşama şetelderge gastroldık saparlarmen baryp qaitqan jaiym bar. Men jaqsy küişı boldym. Bıraq men abyroidy jazuşylyqtan, ädebiet pen öner synşylyǧynan, kinossenarii salasynan taptym. – «Jeztyrnaq» atty ertegı jelısımen qūrylǧan ssenariiıŋızdı bar-joǧy 1000 dollarǧa korei elıne satyp jıberıpsız. Nelıkten mūndai qadamǧa bardyŋyz? Älde şyǧarmany öz elımızde qoldauşy eşkım tabylmady ma? – Būl jūmysqa bır investor tapsyrma bergen. Jobanyŋ töŋıregınde jūmys ısteuge bel şeşıp kırıskender – rejisser Bolat Qalymbetov, aktrisa Gülnär Erälieva, operator Äubäkır Süleiov jäne men ssenarii avtory. Keiın tapsyrys beruşı qoldaudan bas tartty. Ssenariiım «Qazaqfilmnıŋ» söresınde 7-8 jyldai şaŋ basyp jatty. Künderdıŋ künınde Oŋtüstık Koreia ekşn-filmder tüsırılımı üşın Aziia halyqtarynyŋ mifologiialyq aŋyzdarynyŋ ssenariiıne baiqau jariialaǧan eken. Soǧan men qatysyp, jeŋımpaz atandym. Olar menen ssenariidı satyp aldy. Endı ony bes jylǧa deiın eşkımnıŋ paidalanuyna qūqy joq. Kündız adam, tünde jeztyrnaqqa ainalatyn äiel turaly jazylǧan jaqsy dünie edı. Ssenarii Koreiaǧa ketıp qalǧannan keiın ǧana bızdıŋ jūrt şulap oqi bastady. Ketıp qalǧan qyzdyŋ artynan jügırgen siiaqty... – «Taltüs» atty romanyŋyz öz ömırıŋızden alynǧan deidı. Sol ras pa? Sosyn būl şyǧarmada ūlttyq önerdıŋ üş salasy körınıs tabady. Mūndaǧy üş dos – änşı, küişı, qolönerşı şynynda ömırde bolǧan keiıpkerler me? – Eger «Taltüs» romanyn oqysaŋyz, Mūhtar Maǧauinnıŋ «Kökbalaq» äŋgımesımen ündesedı. Öitkenı ekeuınde de oqiǧa Şyǧys Qazaqstannyŋ Şūbartau, Aiagöz öŋırlerınde ötedı. Qos şyǧarmada da küişı qart bar, aqyrynda onyŋ nemeresı de küişı bolyp şyǧady. Negızgı jelıler ūqsaǧanymen, özgeşelıkter de jetkılıktı. Menıŋ Mūhtar Maǧauinge öz ömırımdı aityp bergenım ras, bıraq ol kısı şyǧarmany özınşe körkemdep qūlpyrtyp jazdy. Men özımnıŋ jäne atamnyŋ ömırın jaqsy bılemın emes pe? Romandaǧy Şerım atty änşınıŋ prototipı – Kärım Baimūratov degen änşı. Jüsıpbek Elebekov auylǧa kelıp konsert bergende Kärımnıŋ änşılıgıne taŋdai qaǧypty. «Almatyǧa kelıŋız, sızdıŋ änderıŋızdı jazyp alaiyq» dep ūsynys ta aitypty. Qu tırşılık, boq düniemen üiınen şyǧa almai, aqyry taspaǧa dauysy da basylmai qaldy. Dombyraşy Sabyt aqsaqal – menıŋ atam. Äjıgerei – men ǧana emes, jalpy talapty balalardyŋ jiyntyq beinesı. Qolönerşı bolsa, bızdıŋ üidıŋ tübınde tūrǧan Ahmetjan esımdı qariia. Ol kısınıŋ kiız üidı qalai jasaityndyǧyn körıp taŋ-tamaşa boluşy edım. Kiız üidıŋ süiegın özı jasaidy, kiızın kempırler basyp beredı. Özı jūmyssyz bolǧandyqtan, kiız üi satyp küneltetın. «Stalin», «partiia» dep jürekpen senıp, qūjatsyz da jūmys ıstei bergender köp bolǧan. Eŋbek kıtapşasynda jūmys täjıribesı jazylmaǧan soŋ zeinetaqydan qaǧylatyn. Sondai ökımetke adal bolsa da, zeinetke şyqpai öle-ölgenşe öz eŋbegımen jan baqqan qarttyŋ bırı – Ahmetjan. Kiız üilerdı keide qoişylar, keide mūrajailar satyp alatyn. – Osy qolönerşınıŋ keremet bır qylyş jasaǧany turaly jazasyz. Ol qylyş qaida? – Oblystyq ölketanu mūrajaiy tapsyryspen Ahmetjanǧa jasatady. Alǧaşynda ol qatty qorqady. Būrynyraq qylyş jasaimyn dep basy bälege qalyp, atyla jazdaǧan ǧoi. «Jaraidy, özderı sūrap jatyr ǧoi» dep ekı qylyş jasap berıptı. Keiın sol qylyşty oblystyq ölketanu mūrajaiynan ızdep kördık. Abai mūrajaiyn Töken İbragimov esımdı aǧamyz basqaratyn. Sol kısıge aityp edık, «bızde ondai qylyş joq, ölketanu mūrajaiyn körmeseŋder» dep keŋes berdı. Būl – 1990-jyldardaǧy aumaly-tökpelı qiyn kez bolatyn. Mūrajaiǧa bardyq. Ondaǧylar aldymyzǧa bır qūşaq qaru-jaraqty aqtaryp töge saldy. Neşe türlı qaru-jaraqtyŋ bärı bar, bıraq bız ızdegen qylyş joq. Bızben bırge jürgen Meiırhan Äbdırahmanov degen qaru-jaraqtyŋ bılgırı. «Täke, sız ızdegen qylyş mūnda joq» dep bırden aitty. Mūrajai direktory «bary osy» dep qarap otyr. Sonda erteden jūmys ıstep jürgen kärı kempır bızdı oŋaşa şaqyryp alyp, bolǧan jaitty baian ettı. «Mūrajaiymyzda jer audarylyp kelgen Jatiev degen osetin jūmys ıstegen. Älgı qylyştardy muzeidıŋ atynan tapsyrys berıp, bıraq öz aqşasyna satyp aldy» deidı keiuana. Osetinderdıŋ elıne qaituyna rūqsat berılgen tūsta älgı qylyştardy Jatiev özımen bırge alyp ketıptı. Ol qylyştar qazır Osetiiada tūrsa kerek.
Didar Amantai degen jazuşy «Taltüstı» oqyp qatty tolqyp, «Küi arqyly halyqtyŋ taǧdyryn beineleitın jaŋa täsıl tauypsyz» dep pıkırın bıldırdı. Romanda küilerdıŋ tarihynan halyqtyŋ taǧdyry körınıs tabatyndyǧyn dūrys baiqapty.Negızgı oqiǧalar da ömırden alynǧan, äitse de, körkemdık şyndyq üşın däneker keiıpkerler jüruı zaŋdylyq. – Stefan Sveigtyŋ bır keiıpkerı türmede jatyp oişa öz-özımen şahmat oinap jattyǧady. Sol siiaqty «Taltüstegı» Sabyt aqsaqal da abaqtyda küidı auyzben ändetıp tartady. Küidı qalai auyzben tartuǧa bolady? – Atam maǧan küi üiretıp otyrǧanda qatelesıp ketsem, küidı auyzben ändetıp-aq tüsındıre salatyn. Öte kürdelı Tättımbettıŋ «Kökeikestısın» auyzben än qylyp aityp beretın. – «Tättımbet serı» degen roman jazu üstınde ekensız. Bız bılmeitın tyŋ derekter paidalandyŋyz ba? – Romannyŋ alǧaşqy bölımı jazyldy. Jinalǧan derekter jeterlık. Tek densaulyǧym syr berıp, sol qolbailau bolyp tūr. Būryn-soŋdy baspasözde jazylmaǧan maǧlūmattar kezdesedı mūnda. Mysaly, Aleksandr II taqqa otyrǧanda Qūnanbai qajylyqqa şyǧatyn bolyp, soǧan bailanysty özı bara almai, ornyna Tättımbettı jıberedı. Aq patşanyŋ taqqa otyru saltanaty Mäskeude ötken. Şyŋǧys töre, Ybyrai Jaiyqbaev, Tättımbetter Mäskeuge barǧan. Otarbanyŋ endı ǧana paida bolǧan tūsy eken. İmperiianyŋ tükpır-tükpırınen kelgen būratana halyqtardyŋ ökılderın taŋǧaldyru üşın poiyzben Peterburgke deiın aparyp, qaityp äkelgen. Tättımbet, osylaişa, Reseidıŋ bıraz jerın közben körgen. Qoiandy järmeŋkesınıŋ aşyluy turaly qyzyqty derekter bar. Qazaqtar «birjalyq qor» degendı tüsınbegen emes pe? Samarqan bazary tärızdı maldy aidap aparyp qolma-qol satuǧa üirengen. Tättımbet pen orys saudagerınıŋ aşqan bazarynda senımhatpen bailardyŋ özderı ǧana keledı. Onda bırdı-ekılı jüirık at pen et qana satyluy mümkın. Bazar starystylary myŋǧyrǧan maly bar bailarǧa «pälen mal satuǧa rūqsat» degen bır japyraq qaǧaz beredı. Satuşy järmeŋkege älgındei qaǧazben keledı. Satyp aluşy maldardy jailaudan aidap äketedı. Alǧaşqy kezde el maldaryn järmeŋkege qualap äkelıp, ony bazar äkımşılıgı kırgızbei, aqyry töbeleske deiın ūlasqan. Qazaq jerınde tap-taza kiıngen adamdar qaǧaz ben qalam arqyly şarua şeşıletın, milliondaǧan ainalymdar jasaityn alǧaşqy bazardy ūiymdastyruşylardyŋ bırı – Tättımbet. Odan keiın zauyt aşamyn dep jürıp 45 jasta qaitys bolady. Sıbırden ken öndıruge rūqsat qaǧaz da alǧan. Oilaǧan oiy jüzege assa, sol zamanda qazaqtyŋ ırı kapitalisterınıŋ bırı Tättımbet bolar ma edı. – «Tättımbettı reseilık patşalyq öltırtıptı» degen äŋgıme bar emes pe? – Ondai äŋgımenıŋ de bary ras. Öitkenı qazırdıŋ özınde bailyq üşın kım ne ıstemeidı? Būratana halyqtan şyqqan alpauyt baidy kım jaqsy körsın?! Ol kezde de naryqqa talas jürgızılgen. Sondyqtan, mūndai äŋgımenı de joqqa şyǧarmaimyn. Alaşqa aitar datym... Bügıngıdei jahandanu zamanynda qazaqtyŋ qazaq bolyp qaluy menı qatty tolǧandyrady. Salauatty ūlt retınde qalyptasuymyz da – ülken mäsele. Dünie barǧan saiyn qiyndap, qatygezdenıp barady. Egemendık aldyq, azatpyz! Bıraq öz taǧdyrymyzǧa özımız jauaptymyz. Būrynǧydai partiiaǧa, kommunizmge senu degen joq. Ekı-üş ǧasyr bodandyqta boldyq. Soǧan üirenıp aldyq. Endı bärıne özımız jauaptymyz. «Erteŋ qazaq balasy qandai bolady?» dep oilanamyn. Ūltty saqtaudyŋ jaqsy ülgısın japondyqtar jasap otyr. Damyǧan kapitalistık el ǧoi, bıraq özınıŋ ūlttyq kelbetın, baiyrǧy tūrmysyn, mädenietın saqtauda. Olardyŋ keremetı – köpşılık räsımderı üi ışınde jasalady eken. Otbasylyq räsımderge eşkım tyiym sala almaidy. Qazaqtar üiınde bala-şaǧasymen orysşa söilesedı de, «memleket, mektep nege balalarymyzdy qazaqşa tärbielemeidı?» dep renjidı. Üi ışınde tärbie myqty bolsa, bala eşqaida ketpeidı. Är qazaqtyŋ üiınde dombyra tūruy kerek. Ärbır qazaqtyŋ üiınde küi tartylyp tūruy qajet.
Arman ÄUBÄKIR,
"Alaş ainasy" gazetınen
