Bıylǵy 2019 jyldyń 1 sáýirinen bastap, elimizde az qamtylǵan otbasyndaǵy ár balaǵa 21 myń teńgeden ataýly áleýmettik kómek taǵaıyndaldy. Sol-aq eken, kóp balaly analar «Úkimet bizdi qanatynyń astyna ala bastady, turmysymyzǵa mán kiredi» dep úmittengeni de ras. Degenmen arada úsh aı ótpeı jatyp, bul bastamadan shı shyqty.
Elimizdegi jumyspen qamtý ortalyqtarynyń málimetinshe, AÁK-ti zańsyz alyp kelgenderdiń bary rastalǵan. Mysaly, Almaty qalalyq Jumyspen qamtý ortalyǵy dırektorynyń orynbasary, Dılıara Imanqulovanyń aıtýynsha, búginge deıin Almatyda AÁK alyp otyrǵan 3784 otbasy tekserilip, olardyń ishinde 299-y bul sanatqa jatpaıtyny belgili bolǵan.
«Olardyń baspanalary bar, qymbat kólikteri, tipti dúkenderi de bar bolyp shyqty. Bul otbasylar qujat tapsyrǵan kezde tabystaryn jasyryp qalǵan. Artynsha olardyń bul áreketi ashylyp qaldy. Qazir 53 otbasy óz erikterimen qazynadan alǵan qarjylaryn qaıtardy»,-deıdi Dılıara Imanqulova.
Mine, osylaısha arnaıy tekserý barysynda jaǵdaıy bar, záýlim úıleri tipti dóńgeletip otyrǵan kásibi bar otbasylardyń da bul kómekti alyp kelgeni málim boldy.
Bir ǵana Almatyda emes, respýblıkamyzdyń birshama aımaqtarynda qazir osyndaı tekserýler qyzý júrip jatyr. Osydan bolar, birshama kóp balaly analar «úıimizge qashan tekserý keledi dep qorqyp otyratyn boldyq»,- deıdi.
Máselen, Almaty oblysy, Baıserke aýylynyń turǵyny tórt balanyń anasy Gúlnııaz Berdiqulovanyń aıtýynsha, aýyldaǵy birshama otbasylar tekseristen qorqyp úıine qajetti turmystyq zattardy ala almaı otyr. Onyń ishinde keıipkerimizdiń ózi de bar.
«Kórshi aýyldaǵy tanystarymyz «tekseris kelip, úıdegi kilem, teledıdarǵa deıin esepke aldy» deıdi. Sodan úıimizge teledıdar alaıyq desek, qorqyp otyrmyz. 4 balaǵa 84 myń teńgedeı járdemaqy túsedi. Shyntýaıtynda ony bir aıǵa tamaqqa únemdep jetkizemiz. Al otaǵasy arasynda jaldanyp jumys istep, tabys tabady. Bireýdiń sylaǵyn jasaıdy. Endi bireýdiń temirin dánekerleıdi. Sóıtip júrip balalarymyzdy kıindiremiz. Tipti sol qosymsha tabys kózin esepteıtini týraly da aıtylyp qalady. Sonda osy úkimettiń bergen azyn-aýlaq aqshasy bizge jetpeıdi ǵoı. Áıeýir bir jyrtyǵymyzǵa jamaý bolǵany ras. Biraq 84 myń teńgeni tórt balaǵa jetkizý qıyn»,-deıdi Gúlnııaz Berdiqulova.
Jalpy, AÁK-ke qatysty keltire bersek mysal kóp. Bir bilerimiz, osy járdemaqyny alyp otyrǵan analardyń rasymende tekseristen úrkip qalǵany shyndyq. Oǵan sebep, bizdegi bıýrokratııalyq sheshimderdiń shamadan tys kóptigi ekenin mamandar da alǵa tartyp otyr.
Bul rette «Analıtık» taldaý ortalyǵynyń sarapshy mamany Toǵjan Shaıahmetova bylaı deıdi:
«Biz taıaýda zertteý júrgizdik. Sonda ańǵarǵanymyz, úıde jumys istemeı otyrǵan áıelderdiń 76,0 paıyzy bolashaǵyna qatty alańdaıdy. Sebebi olardy eldegi áleýmettik jaǵdaılar tolǵandyrady. Olar eldegi áleýmettik tólemderdiń kóńilden shyqpaıtynyn, ony rásimdeýdegi qujat jınaýdyń qıyndyǵyn, ár balaǵa tólenetin járdemaqy kóleminiń mardymsyzdyǵyn sóz etken. Muny men de qoshtar edim. Men Germanııa, Gollandııa elderinde boldym. Atalmysh elderde áıel adamnyń eki balasy bar ma, ol áıel jumyssyz ba, memlekettik organdar dereý oǵan járdemaqy rásimdeıdi. Bala kútimine baılanysty ol elderde áıelderge arnaıy jalaqy tólenedi. Japonııanyń «Bala kapıtaly» atty arnaıy baǵdarlama qabyldap jańa týǵan balaǵa memlekettiń arnaıy kapıtal salýy, Koreı elindegi «Bala resýrsy» baǵdarlamalary bizge sabaq bolatyn dúnıe. Áttegen-aıy bizdiń atqarýshy bıliktiń mundaı úrdisterdi eskere bermeıtindigi. Biz ár balaǵa 21 myń teńge taǵaıyndap, onyń ózin asqan bıýrokratııalyq tekseristeden ótkizip, qanshama qujat jınatý arqyly berip jatyrmyz. Analardyń sol tekserýden qorqyp úılerine qajetti zat ala almaýy, bul neni ańǵartady?! Bul eldiń turmysyn túzeýge emes, kerisinshe, eldi «jarymaı kedeı bolyp otyr» degenge úndeıdi emes pe?! Sondyqtan bolashaqta buǵan qatysty saýattyraq baǵyttardy qoldaný kerek dep oılaımyn» deıdi.
Mamannyń paıymynsha, ózi oqyp bilim alǵan, Germanııa men Gollandııa elderinde bala baǵyp úıinde otyrǵan áıelderge balanyń sanyna qaraı 900-1200 evro kóleminde memlekettik jalaqy tólenedi. Buǵan qosa ol elderde úsh balasy bar analar qoǵamdyq kólikterde tegin júre alady. Sondaı-aq olar kommýnaldyq tólemaqynyń 50 paıyzyn ǵana tóleıdi.
«Bul elderde kóp balaly otbasylarǵa arnalǵan arnaıy memlekettik áleýmettik dúkender jelisi bar. Ol dúkenderden analar arnaıy jeńildik kartasy arqyly saýda jasaıdy. Azyq-túlik, kıim-keshek alady. Ózge elderdiń kóp balaly analaryna degen qurmeti erekshe. Al bizde aınaldyrǵan 21 myń teńgeni san-saqqa júgirtip áreń beredi. Aınalyp kelgende joǵaryda jumsaq kresloda otyrǵandardyń ózi sol 21 myń teńgeni bir aı túgili bir aptaǵa da jetkize almaıdy ǵoı»,-deıdi ekonomıst-sarapshy Toǵjan Shaıahmetova.
Qarlyǵash Zaryqqanqyzy
"Adyrna" ulttyq portaly
