Keşe, bügınderı Astana, Almaty qalalarynda Mūhtar aǧa Maǧauinge as berılıp jatyr. Bül künderı jaqsy söz köp aityldy, ösietı eske tüstı. Ruhaniiat jaily äŋgıme qozǧaldy. Bızde öz pıkırımızdı bıldırudı jön kördık.
Ūlt müddesıne tabandap qyzmet etken, alaş tapsyrmasyna asa tiianaqty, Jer betıne erekşe mındetpen kelgen ardaqty Mūhtar Maǧauin öz şeŋberıŋde, ömır mölşerınde, Täŋırı jüktegen ülken bır missiiany tolyq oryndap şyqty.
Eger Maǧauin jasaǧan zor eŋbektı tızımdeitın bolsaq, alapat, qyruar ıstı qai kezde tamamdap ülgerdı eken dep taŋ qalar edık. Būl turaly, ömırdıŋ mūraty eŋbek ekenı jaily “Kök mūnar” romanynda jazyp edı.
Onyŋ ömırı — önegelı, sözderı — aqiqat, aqyl-keŋesı — ösiet.
Ol uaqytpen jarysty. Kımdı-kım jeŋer eken dep ekı jaq ūzaq aŋdysty. Uaqyt basyp ozdy, bıraq mäŋgılık Maǧauinge būiyrdy. Maǧauin mäşıŋkesı tyqyldap jatqanda, bızge önerdıŋ jüregı talmai soǧyp tūrǧandai elesteitın. Qazır mäşıŋke ünsız tūr. Qaraly künder bıtkende bız mäşıŋkeden şyqqan talai şyǧarmany tabarmyz.
Zaŋǧar jazuşymen endı bız kıtap jüzınde kezdesemız. Uaqytty tüsındık, mäŋgılıktıŋ jolyn kım bıledı? Maǧauin. Ǧylym tärtıptı süiedı, alaida, körkem şyǧarmaşylyq ta tärtıptı jaqsy köredı eken. Onyŋ ǧylymi eŋbekterı men körkem ädebietı astasyp jatty. Ǧylymi düniesı kün ozǧanda körkem mätınnen körındı. Iаǧni, jazuşyda tanym bıreu-aq, ol ızdenıs, eŋbek.
Uaqyt toqtady. Tärtıpke berık, şaruasyna myǧym, maqsat-mūratyna adal Mūhtar aǧa Maǧauin eşqaşan ölmeitındei körınetın. Kez kelgen närsege tiianaqty edı. El ūqyptylyǧyna qarap, jazuşydan görı matematikke ūqsatatyn. Prinston universitetı baǧyn qydyryp jürgen Einştein taǧdyry tärızdı. Közı tırısınde aty aŋyzǧa ainalǧan tūlǧa boldy. Soŋǧy ǧasyrdyŋ ışınde däl Maǧauindei şyǧarmaşylyq tabysqa jetken adam joqtyŋ qasy.
Maǧauin syily boldy ma? Boldy. Jūrt qadır tūtty ma? Tūtty. Kımnıŋ esım-soiyn atar edık? Mysaly? Mūhtar aǧa Qūl-Mūhammed äuletı.Qazaqstanda Mūhtar degen esım-soi iesı qaşanda elın süigen, jerın süigen, önerın süigen er keledı. Atamūra basşysy Raqymǧali dosymnyŋ qazaq halqyna jasaǧan küllı eŋbegı köz aldymda. Būl jaily sızder de bılesızder. Äsırese, Mūhtar Maǧauinnıŋ 80 jasqa tolǧan mereitoiy tūsynda “Ūltqa qyzmet” atty estelık kıtapby jaryq kördı. Atamūradan basylyp şyqqan atalmyş kıtap Mūhtar aǧanyŋ eŋbegı men şyǧarmaşylyǧyna arnaldy. Ile-şala “Kök mūnar” romany jaryq kördı. Maǧauin ūstazdyŋ köŋılınen şyqqan būl kıtaptar aǧamyzdyŋ quanyştary men mereitoilary eleusız qalmaǧanyn bıldıredı. Kıtaptyŋ şyǧarylymyna Mūhtar aǧa Maǧauinnıŋ özı aralasyp otyrdy. Ol talapşyl tūlǧa edı, böten qalamnyŋ töl mädinietın, töl mätınıŋ bilep-tösteuıne qarsy boldy.
Būl jūmystyŋ basy-qasynda Raqymǧali jürdı. Al ideiany aitqan, baǧyt-baǧdar bergen Mūhtar aǧa Qūl-Mūhammed bolatyn.
“Ūltqa qyzmettıŋ" özge kıtaptarǧa ūqsamaityn bır artyqşylyǧy boldy.
Ol keŋes häm täuelsızdık zamanynda esımı ǧalamdy şarlaǧan Mūhtar aǧa Maǧauin turaly tūŋǧyş ärı soŋǧy kıtap edı.. İä, senseŋız de, senbeseŋız de solai.
Būl kıtaptyŋ basty qasietı mūnda emes. Basty qasietı - ony Mūhaŋnyŋ özı qarap şyqqany ärı jaryq körgen nūsqany körıp ketkenı. Keiıngı ūrpaqqa önege kıtap.Tolqyn-tolqyn jas Mūhaŋa senedı. Mūhaŋ- bızge. Mūhaŋnyŋ jasqa ümıt artuy - zor.
Kıtapty memlekettık emes "Atamūra", aǧaiyndy Mūhtar men Raqymǧali Qūl-Mūhammedter jaryqqa şyǧardy. Ūltqa jaǧatyn igı ıstı Qūl-Mūhammedter maqtan üşın emes, ūly jazuşynyŋ qūrmetı üşın jasady.
Sol kıtaptyŋ qūrastyruşysy jäne ony Mūhaŋnyŋ öz qolyna tabystauşy retınde men nyq senımmen aita alamyn: kıtap atalǧan ekı azamattyŋ abyroily eŋbegı.
Aşy da bolsa aqiqat osy, aǧaiyn. Kezınde Myrjaqyp babamyz aitqandai, "Sūraimyn, sonda qaida edıŋ?"
Mūhtar aǧa Maǧauin bıreuge jaq, bıreuge qarsy bolǧan joq. Onyŋ är närsege öz pıkırı boldy. Tegı, kezınde, ūlt müddesıne taban audarmai 60 jyl qyzmet jasaǧan qazaq danyşpany Mūhtar Maǧauin özınıŋ jankeştı obrazy Oraz-Mūhammed tärızdı halqyna Jerūiyq, jūmbaǧyna jauap ızdep, Şyŋǧystaudan şyqqan edı.
Şūbartaudan bastalyp, AQŞ-tyŋ Merilend ştatynda aiaqtalǧan ūzaq saparynda, keşelerı ūly imperiialar talasqan alyp memleket topyraǧynda, ruhtas elde, özıne ädebi aǧaiyn, jazuy tuys Folkner men Heminguei otanynda, ūly mūrat jolynda, el aldyndaǧy boryşyn ötep, bükıl eŋbegın qazaqqa tabystap, alysta, bala-şaǧasynyŋ ortasynda, ǧaryşta jüitkıp özıŋ özı mäŋgılık ainalyp ketıp bara jatqan adamzat Planetasynda Tölegen Aibergenov jyrlaǧan biıkte qaitys boldy.
Didar Amantai
Jazuşy, filosof
