1938 jyly kolhozshylardyń arasynda qazaq kúresinen respýblıkalyq spartakıada tuńǵysh ret ótti. Sodan beri talaı muz eridi. Jyldar jyljydy. Ata sportymyz birtalaı kezeńdi basynan ótkerdi. Damý joly dańǵyl boldy deı almaspyz. Degenmen búginde álem chempıonatyn ótkizetin jaǵdaıǵa jetip otyrmyz.
Qazaq kúresi tarıhymyzdaǵy ertegi-ańyzdarda kezdesetin epıkalyq batyrlardyń tulǵasynan bastaý alatyny belgili. Sonymen qatar kúsh atasy Qajymuqan, Balýan sholaq, Boranqul, Bıtabar, Moldabaı, Baıǵabyl sekildi jaýyryndary jerge tımegen apaıtós balýandardyń jekpe-jekteri arqyly tól kúresimiz jalǵaýyn úzbeı zamana sportynyń tórinen oryn aldy. Al ótken ǵasyrdyń ortasynan bastap, halyqaralyq, álemdik, olımpıadalyq jarystarda kúrestiń árbir túrlerinen topjarǵan Á.Aıhanov, J.Úshkempirov, Sh.Serikov, D.Turlyhanov, Q.Baıdosov, A.Buǵybaev, A.Ǵabsattarov, A.Imanqulov, A.Musabekov, Q.Baısholaqov, A.Shaıhıev, aıta berseń, qalamnyń sııasy taýsylatyn juldyzdy balýandar shoǵyrynyń bári derlik qazaq kúresin aınalyp ótken emes.
Ata kúresimizden búgingi kúnge deıin 5 ret Azııa,1 ret Eýropa jáne 2 ret álem birinshilikteri ótkizildi. Mine, endi úshinshi álem birinshiligin Elordamyz Astana qalasy qarsy alǵaly otyr. Sonymen qatar qazaq kúresinen eresekter, jastar jáne jasóspirimder arasynda elimizdiń ishki birinshilikteri ótetin bolsa, kúsh atasy Qajymuqanǵa, QR eńbegi sińgen jattyqtyrýshy Baqytjan Jańbyrbaevqa jáne sambodan álem birinshiliginiń kúmis júldegeri Erzat Túkeevke arnalǵan dástúrli halyqaralyq jarystar jalǵasyn úzbeı keledi.
Árbir órkenıetti el ózniń ulttyq sportyn damytý jolynda janyn sala jumys jasap jatqanyn kórip-bilip otyrmyz. Mysaly, japondardy óz ulttyq sport túrleri dzıýdo men sýmony damytýda qanshama qyrýar qadamdar jasap, qazirgi tańda álemniń ár túkpirinde aıtýly sport túrleri tańdaı qaǵar tabysqa jetti.
Al biz ózimizdiń tól ónerimiz qazaq kúresin nasıhattap, qamqorlyq tanytýǵa kelgende áıteýir sıpaqtap qalyp jatamyz.
Ulttyq sporttyń tóresi qazaq kúresin birinshi jolǵa qoıyp, aýdan, oblys aımaqtaryndaǵy sport mektepteriniń janynan qazaq kúresi úıirmelerin kóptep ashý búgingi kúni mańyzdy máseleniń bir ushy bolyp otyr.
Ras, qazaq kúresi olımpıadalyq sport túri emes. Desek te, ata sportymyzdy Olımpıadaǵa kirgizý úshin jasalynatyn jotaly jumys barysyn bir toqtatpaǵanymyz abzal.
Mysaly, qysqy sport túrlerinen Shotlandııanyń kerlıng oıyny 1992 jyly Nagana Olımpıadasynyń baǵdarlamasyna kirgeli beri, bul sport qazir álemniń ár túkpirine keńinen tarap ketti. Al sol kerlıng pen qazaq kúresin salystyrýǵa kele me? Árıne, joq. Degenmen qazirgi kúni álgi kerlıngtiń baǵy bizdiń kúresten basym bolyp tur. Sondyqtan ata kúresimiz bolashaqta kerlıng sııaqty Olımpıada baǵdarlamasynan oryn alyp jatsa, qazaq halqy úshin odan asqan baqyt bolmas edi.
«Túıesi joq aýylǵa taılaq atan kóriner» demekshi, qazaq kóp shoǵyrlanǵan oblys, aýdan ortalyqtarynda ózge sport túrlerine kóńil kóp bólinip, tól kúresimiz búginde kenjelep qalǵan jaıy bar. Osy olqylyqty ońaltar ýaqyt jetti.
Elimizdegi qazaq kúresi federaııasy tól ónerimizdi týǵan jerimizde ǵana emes, álem arenasyna shyǵarý jolynda aıanbaı eńbek etýde.
Serik Túkeev myrza basshylyq etetin dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasynyń alqaly otyrysynda tól kúresimizdiń bolashaǵy tóńireginde kóptegen keleli máseleler kóterilip, sheshimin taýyp keledi. Degenmen ókimet tarapynan qoldaý kórsetilmese, tyń izdenister tuıyqqa tireleri haq. Ókinishke oraı, «jany ashymastyń basy aýyrmas» demekshi, kóńilge qonymdy nátıjeler áli de bolsa, kórinbeı tur. Sol sebepti qazaq kúresine qyryn qaramaı, el bolyp eleńdep, jurt bolyp jumylyp álemge tanytýǵa járdem berip, belsene jumys isteıtin ýaqyt jetti.
Aqyn Ordabaıuly, “Ana tili”
