Alysta buldyrap qalǵan 2008 jyldyń kóktemi edi ǵoı. Tbılısıdegi Qazaq mádenıeti men óneriniń festıvaline qatyspaq bolyp gúrji eline keldik.
Aldymen jasy úlken Edýard Shevardnadzege kirip shyqtyq. Tbılısı oıdym-oıdym tóbelerdiń arasynda jatqan qala ǵoı, aqsaqal Kranası deıtin sondaı bir dóńes jerge salynǵan qos kottedjde turady eken. Amerıkan áskerı kúzeti, ábden qaqtap tekserip alyp ótkizdi. Edýard Amvrosıevıch ústelin kitap-qaǵazben qorshap tastap, jazý jazyp otyr. Memýar. Intervıý aldyq.
Aıtqandaı, biz kelgende qaqpanyń aldynda bir qora kempir-shal tur eken. Judyryqtaryn bilemdeı sermep, óz tilderinde birdeme dep aıqaılaıdy. Shevardnadze el basqarǵan jyldary zeınetkerlerge qyryn qaraǵan bolýy kerek, mynalar sonyń qıýasyn qaıtaryp turǵan sııaqty. Eń qyzyǵy, keshki 18-den keıin syrtqa shyqqanymyzda álgi zeınetkerler ketip qalypty. Sirá, jumys ýaqyty aıaqtalǵan.
Shevardnadze Gýrııanyń týmasy. Mamyt (Mamatı) degen jerde dúnıege kelgen. Gýr, ǵur, qur -- túrki sózi. Eki maǵyna beredi: kóshpeli, ıaǵnı jaýynger, sosynǵysy "qur"-dan qurý, qurylys uǵymy shyqqan, mysaly, Tbılısıdi qaq jaryp aǵyp jatqan Kýra ózeni. Keıin Q.-J. Toqaevtyń "Pod stıagom Nezavısımostı" degen kitabyn oqyp otyrsam, avtor Qytaıda dıplomatııalyq qyzmette júrgeninde sonda kelgen Shevardnadzeden qoıarda qoımaı soıynyń tórkinin bilip alǵanyn jazypty. Sóıtse "shevar"degeni shabar deıtin qyrǵı qus, al dze-si kádimgi bizdiń tize, dize eken. "Shabardyń tizesinen" órbigen tuqym. Taza túrki sózderi.
Erteńine Qazaqstannan kelgen topty memleket basshysy Mıheıl Saakashvılı qabyldady. Ol kezde Avlabarıdegi prezıdent rezıdenııasy salynyp bitpegendikten qabyldaý rásimi eski úlgidegi bir ǵımaratta ótti. Keńesten qalǵan lıftisi saldyr-gúldir, úsh kisi áreń syıady. Qonaq qabyldaıtyn zalynyń da jetisip turǵany shamaly. Sol zalda festıvaldy uıymdastyrýshy kásipkerler -- Muqtar Ábilázov pen Erjan Tátishevke Grýzııanyń kádeli marapattarynyń biri tapsyryldy. Ol jyldary TuranBank gúrji ekonomıkasyna (gazben jabdyqtaý júıesi ) jáne Batýmı portyna qomaqty ınvestıııa salyp, aýzymen qus tistep turǵan.
Kelesi kúnderi Tbılısıdiń (arǵy tórkini Dybylysy, ıaǵnı Jylysý) táberik jerlerin araladyq. Kýranyń jarǵabaǵynda turǵan Gorgeladze eskertkishin, áıgili Narynqalamyzdy (Narekale qamaly) kórip, alpys shaqyrym ınandalıge, ondaǵy Chavchavadze shartaǵyna baryp keldik. Keshine Andreı Pervozvannyı alańyndaǵy biz toqtaǵan MariottiTbilizi hotelinen qalanyń eń úlken alańy -- Maıdanǵa keldik. Osynda bizge prezıdenttiń atynan qonaqasy berdi.
Maıdandy qorshap qaptaǵan restorannyń bireýine dastarqan jaıylypty. Tamada Vahtang Kıkabıdze, eki jaǵynda eki Muqtar -- Áýezov pen Ábilázev. Eki jaq qalyspaı, Kındzmaraýlılerge túre tıistik. Bir mezgilde esik aıqara ashylyp, Saakashvılı kirip keldi. Eki oqqaǵar, basqa eshkim joq. Aqsııa kúlip, eki Muqtardyń ortasyna baryp jaıǵasty. Keıin tanpolǵa shyqqanda kórdik, bıdiń túbin túsiredi eken. Ózimizdiń jigit bolyp shyqty, qysqasy.
Dóten qyzdy. Sonyń ekpinimen ózimizdiń bir búıir ústeldi tastap, bas ústel jaqqa shyǵyp ketippin.Nodar Dýmbadzeni jastanyp ósken dódeń bir mezgilde ortada mchodı (júgeri sobalaǵy) qaıda dep tur eken.Mázirde nannyń bul túri qaralmaǵan bolyp shyqty. Biraq asqazanda týlaǵan birjarym bótelke kındz-diń qyzýy qoıa ma, janymnan podnos kóterip óte bergen daıashy jigitti toqtatyp alyp, Dýmbadzege, ol arqyly mchodıge degen ystyq mahabbatymdy ábden jetkizsem kerek, bir mezgilde garson -- jıyrmalarǵa endi ilikken aryqsha jas jigit -- podnosyn qoıa saldy da, tap sol jerde mobıl telefonyn tere bastady. "Qazir, Mıshıkoǵa aıtaıyn"dedi.
--Kim ol, Mıshıko?-- dedim, oıymda dáneńe joq.
-- A, ana jerde otyr ǵoı, bizdiń prezıdent.
-- I, oıbaı, qoı, keregi joq ! -- Álgi jerden zytyp berdim. Bizdiń elbasyǵa " Mynda Maqsat Táj-Murat lepeshki jegisi kep tur" dese ne bolar edi ?!
Keıin, bertin kele bildim ǵoı. Dmıtrıı Gordonnyń "V gostıah ý Gordona" deıtin habaryn qarap otyrǵam. Kezekti qonaq -- Saakashvılı áńgimesiniń bir oraıynda Tbılısıge Máskeý arqyly jumys saparymen kelgen Djordj Býshty qalaı qarsy alǵanyn aıtty.
Býsh Máskeýden toıyp shyǵatynyn, sondyqtan grýzın jaǵy keshki tamaqqa áýre bolmaýyn suraǵan. Saakashvılı jaqsy degen. Biraq Býsh Tbılısı áýejaıynda Mıheılmen suqbattasyp otyrǵanda sózden sóz shyǵyp, grýzın kókınási áńgime bolyp ketedi. Gúrji bul jaǵynan álemde aldyńǵy lekte ǵoı, ne kerek sol jerde Býshtyń kishisiniń tábeti ashylyp ketedi jáne ańsary Sakartvelo dámine aýady. Dastarqanda amerıkan jaǵy ala kelgen azdaǵan tiskebasar, sý-sýan, ony da amerıkan daıashylary óz qoldarymen usynyp, quıyp berip júr. Osy jerde Mıheıl Nıkolozovıch " Daıashylar -- amerıkan arnaýly qyzmetiniń jigitteri" dep qaldy.
Men myna jaqta otyryp Oh-h ! dedim. Sóıtsem, ózim mchodı surap qylqyldap qoımaǵan jigitim restorannyń garsony emes, arnaýly qyzmet eken ǵoı. Al onyń meniń tilegimdi basqa emes, prezıdentke jetkizgisi kelgeni -- gýrman Mıshıkoda gúrjiniń jeńsik taǵamdarynyń sheberi bolyp sanalatyn aspaz tanystary kóp eken jáne Býshqa jeti túnde grýzın tamaǵyn taýyp bergen de ózi eken.
Hosh, sonymen qaıtatyn bolyp áýejaıǵa keldik. Kelsek, aramyzdaǵy eki televızıonık qyz joq. Aldynda, rezıdenııadan shyqqanymyzda eki arǵymaq ıntervıý alamyz dep qalyp qoıyp, biz mıkroavtobýsta saǵatjarym kútip otyrǵanbyz.Ertesine ekeýi Batýmıge ushyp ketti dep estigenbiz. Kimmen deısiz ǵoı.Qulaǵyńyzdy bertaman ákelińizshi, sybyrlap aıtaıyn -- Saakashvılımen jáne premer-mınıstr Gýrgenıdzemen ! Ekeýi de boıshań, óńdi jigitter.
Jaraıdy, jaqsy, biraq buǵan bizdiń qatysymyz qansha?! Genavale, ne jalko ! Jata bersin sonda, qalaǵandarynsha, al bizdi bógemesin, biz ushyp kete bereıik, hatýn- balashaǵamyz kútip otyr.
Aqyry, ne kerek, Tbılısı áýejaıyndaǵy 2008 jylǵy qazaqstandyq " barqyt revolıýııasynyń" dabysy tıisti qulaqtarǵa jetip, eki qyzymyz túngi on ekide jetti Batymnan.
Súıtken Mıshıkomyz taǵy bir bes jyldaı otyryp, úlken shýmen ornynan ketti. Odan Eýropa asty, Ýkraına bardy, shatyldy, qamaldy, áıteýir bir baıyz tappaı júrip, 2021 jyly kúzge salym Grýzııaǵa qaıtyp oraldy. Baıaǵy sal dáýren Batymda jatqan jerinde qamaýǵa alyndy. Bylaısha aıtqanda, Navalnyı sııaqty arystannyń aran aýzyna ózi kelip tústi. Kóresindi halqymen birge kórgisi keldi me, týǵan jerine jetip jatqysy keldi me, múmkin tipti, aıtylyp júrgendeı, ýkraın saıasatkerleriniń ózderi ushaqqa salyp jiberip áreń qutyldy ma, ol arasyn bilmedik.
Búginde aýrýhana tósegine tańylǵan, tiri árýaq. "Birtutas ulttyq qozǵalys" partııasy áli de jumys istep tur, biraq burynǵy qarqyn joq. Eldegi oppozıııalyq kúshter tym qareketti, tym beımaza oǵan birtúrli bir senbeýshilikpen qaraıtyndaı. Tipti batysshyl prezıdent Salome Zýrabıshvılıdiń ózi ony aqtaýǵa, túrmeden bosatýǵa qulyqty emes. Múmkin qaı-qaısysy da Saakashvılıdiń kópti sońyna ertip ketetin harızmasynan, el ishindegi bedelinen seskenetin shyǵar. Meniń biletinim, Mıshıko ádette saıasatkerler arasynda kezdese bermeıtin shynshyl, ádil tulǵa. Onyń osy qasıetteri, jemeńqorlyqpen, ekijúzdilikpen bitispeıtin, quıtyrqy oıyn tártibin qabyldamaıtyn qulqy saıası mansabyna kóldeneń túsip júrgen sııaqty. Uzaq jyl bul jigitti baqylaǵan kezimde baıqaǵanym, saqa (saq) jurtynyń oǵylany, ári boıynda túrkiniń qany bar (anasy Gıýlı Alasanııa túrkolog jáne ázerı túrikterge qatysy bar) Mıheıl bar bolmysymen dańǵoılaý darqan, ashyq minezdi gúrji halqynyń aıqyn kóshirmesi.
Sońǵy bir aptada Sakartveloda úlken tolqýlar. Biz turǵan Mariotti qonaq úıi ornalasqan Andreı Pervozvannyı alańy, ózimiz talaı júrgen Shota Rýstavelı kóshesi (gúrjiler kósheni kýcha deıdi) sherýshilerge lyqa toly. Kýra bıiginde Gorgeladze batyr bir qolynda eldiń qyzyl tústi tórt aıqysh beınelengen aq týyn jelbiretip tur. Narynqalamyzdan quıylǵan shamdar sáýlesi tún balasy sherý alańdaryn jaryqtandyrady. Gúrjiler - kúlemin-aý - dál Shevardnadze úıiniń aldyndaǵydaı, keshki saǵat 17-den kete jınalyp, túngi 1-ge deıin, ıaǵnı týra segiz saǵat, sýshasharlar men brandspoıttardy iske qosyp baryp qaıtady. Endigi másele jalǵyz Tbılısımen bitpeıdi. Bul jolǵy erkindik kúresiniń taǵdyry eldiń iri qalalary men eldi mekenderdiń tutas kóterilýine baılaýly bolyp tur.
Azattyq ańsaǵan Sakartvelo, darqan, týysqan gúrji halqy, bizder basqa jaqta bolsaq ta júregimiz sendermen birge!
Bizdiń aldaǵy taǵdyrymyz sizderge de baılanysty!
Ganavelo, Sakartvelo!
Maqsat Táj-Murat
