Qazaqstanda adam saudasynan zardap şekkenderge psihologiialyq kömek körsetu jüiesı qalyptasyp kele jatqanymen, onyŋ tiımdılıgı älı de köptegen mäselelerdı şeşudı talap etedı. Psihologiialyq qoldau qūrbandardy qoǧamǧa qaita beiımdeudıŋ maŋyzdy qūramdas bölıgı bolyp tabylady, sebebı olar psihologiialyq jaraqattarmen küresıp, jaŋa ömır bastau üşın tiıstı kömektı qajet etedı.
Qazaqstandaǧy psihologiialyq kömek körsetu jüiesınıŋ qazırgı jaǧdaiy
Qazaqstanda adam saudasynan zardap şekkenderge psihologiialyq kömek körsetu üşın bırneşe memlekettık jäne ükımettık emes ūiymdar jūmys ısteidı. Būl kömek psihoterapevtık, keŋes beru jäne oŋaltu qyzmetterın qamtidy. Alaida, psihologiialyq kömek jüiesınıŋ qūrylymy men auqymy tek ırı qalalarda şoǧyrlanǧan, al auyldyq jerlerde mūndai kömekke qol jetımdılık şekteulı.
Elde adam saudasynyŋ qūrbandaryna arnalǧan arnaiy reabilitasiia ortalyqtary bar. Būl ortalyqtarda psihologiialyq keŋes beru qyzmetterı körsetıledı, bıraq olardyŋ sany men qol jetımdılıgı älı de jetkılıksız. 2022 jyly Qazaqstanda adam saudasynyŋ qūrbandaryna arnalǧan 12-13 reabilitasiia ortalyǧy jūmys ıstegen, bıraq olardyŋ köpşılıgı tek Almaty, Nūr-Sūltan jäne Şymkent siiaqty ırı qalalarda ornalasqan. Būl qūrbandardyŋ psihologiialyq kömekke qol jetkızuın qiyndatuy mümkın, äsırese aimaqtyq deŋgeide.
Psihologiialyq kömek körsetu baǧdarlamalary men ädısterı
Qazaqstandaǧy psihologiialyq kömek körsetu jüiesınde qoldanylatyn ädısterdıŋ köpşılıgı psihoterapiianyŋ negızderıne süienedı. Psihologtar men psihoterapevtter jäbırlenuşılermen jūmys ıstei otyryp, olardyŋ psihologiialyq küiın baǧalap, arnaiy oŋaltu baǧdarlamalaryn äzırleidı. Mūndai baǧdarlamalarǧa stress jäne jaraqattardy jeŋu, özın-özı baǧalaudy qalyptastyru, qoǧamǧa qaita beiımdeluge kömektesu, sondai-aq jaqyn adamdarmen qarym-qatynasty qalpyna keltıruge baǧyttalǧan jattyǧular men keŋester kıredı.
Sonymen qatar, keşendı psihologiialyq kömek körsetu üşın, Qazaqstanda keibır ortalyqtarda mamandar jūmys ısteitın komandalar ūiymdastyrylǧan. Būl komandalar psihoterapevttermen bırge äleumettık qyzmetkerler, zaŋgerler men medisina qyzmetkerlerınen tūrady, būl keşendı täsıldıŋ tiımdılıgın arttyrady.
Travmaǧa negızdelgen terapiia men kognitivtı-mınez-qūlyq terapiiasy siiaqty zamanaui ädıster qoldanyluda. Būl ädıster qūrbandardyŋ psihologiialyq jaraqattaryn jeŋıldetuge, olardyŋ psihikalyq jaǧdaiyn jaqsartuǧa jäne olardy qaitadan qoǧamǧa integrasiialauǧa kömektesedı. Sonymen qatar, keibır ortalyqtarda artistikalyq terapiia, meditasiia men qoldanbaly psihologiia ädısterı de qoldanylady.
Mäseleler men qiyndyqtar
Qazaqstanda adam saudasynan zardap şekkenderge psihologiialyq kömek körsetu jüiesı bırneşe qiyndyqtarmen kezdesude. Onyŋ ışınde basty mäseleler mynalar:
- Resurstardyŋ jetıspeuşılıgı: Psihologiialyq kömek körsetuge qajettı qarjylandyru men resurstar jetkılıksız. Psihologtardyŋ jäne psihoterapevtterdıŋ arnaiy bılımderı men täjıribelerı de şekteulı. Būl jaǧdai tiımdı jūmys jasauǧa qiyndyq tuǧyzady.
- Aimaqtyq teŋsızdık: Psihologiialyq kömek körsetu jüiesı köbınese ırı qalalarda şoǧyrlanǧan, al auyldyq jäne şalǧai audandarda adam saudasy qūrbandaryna kömek körsetu mümkındıgı şekteulı. Qūrbandar köbınese öz aimaqtarynda kömekke qol jetkıze almaidy.
- Qūqyqtyq jäne psihologiialyq kömektıŋ üilesımsızdıgı: Psihologiialyq kömek körsetu men qūqyqtyq kömektıŋ üilesımdılıgı jetkılıksız. Qūrbandardyŋ köbısı zaŋgerlık keŋes aluǧa qajettılık tuǧanda, psihologiialyq kömektıŋ keş berıluı olardyŋ qalpyna kelu prosesın qiyndatady.
- Qūrbandardyŋ senımsızdıgı men qorqynyşy: Adam saudasynyŋ qūrbandary köp jaǧdaida özderınıŋ jaǧdaiyn aşyp aitudan qorqady, sebebı olar qūqyq qorǧau organdary men psihologiialyq kömek körsetuşılerge senımsızdıkpen qaraidy. Būl olardyŋ kömekke jügınuın jäne qalypqa kelu prosesın qiyndatuy mümkın.
Damu perspektivalary
Qazaqstanda adam saudasynyŋ qūrbandaryna psihologiialyq kömek körsetu jüiesın damytu üşın bırneşe şaralar qajet:
- Qarjylandyrudy arttyru: Memlekettık biudjetten jäne halyqaralyq ūiymdardan psihologiialyq kömek körsetu jüiesın qarjylandyrudy köbeitu qajet. Būl psihoterapevtık baǧdarlamalar men mamandardy daiarlau üşın qosymşa resurstardy tartuǧa mümkındık beredı.
- Aimaqtyq keŋeitu: Adam saudasynan zardap şekkenderge kömek körsetu ortalyqtarynyŋ jelısın keŋeitu qajet. Äsırese, auyldyq aimaqtarda jäne şalǧai eldı mekenderde psihologtardyŋ, psihoterapevtterdıŋ jäne äleumettık qyzmetkerlerdıŋ mobildı brigadalary jūmys ıstei alatyndai jaǧdai jasau kerek.
- Qūqyq qorǧauşylarmen yntymaqtastyq: Psihologiialyq jäne qūqyqtyq kömektı üilestıru üşın qūqyq qorǧau organdary men psihologiialyq qyzmetter arasynda bırlesken jūmys jürgızu maŋyzdy. Qūrbandardyŋ qūqyqtaryn qorǧau üşın psihologiialyq kömek körsetu men zaŋgerlık keŋes beru qyzmetterı integrasiialanuy tiıs.
- Qoǧamdyq pıkırdı özgertu: Adam saudasynyŋ qūrbandaryna kömek körsetu mäselesıne qatysty qoǧamdyq pıkırdı özgertu kerek. Būl üşın aqparattyq nauqandar ötkızıp, qoǧamnyŋ adam saudasyna qarsy äreket etuge, qūrbandardy qoldauǧa degen senımın arttyru qajet.
Qazaqstandaǧy adam saudasynyŋ qūrbandaryna psihologiialyq kömek körsetu jüiesı älı de damyp kele jatqan salanyŋ bırı bolyp tabylady. Qazırgı uaqytta būl jüie belgılı bır jetıstıkterge jetkenımen, onyŋ tiımdılıgın arttyru üşın qarjylandyrudy arttyru, aimaqtyq teŋsızdıktı joiu jäne psihologiialyq qyzmetterdıŋ sapasyn jaqsartu maŋyzdy. Psihologiialyq kömek körsetudıŋ keşendı jüiesı qūrbandardyŋ äleumettık beiımdeluıne, olardyŋ qoǧamǧa qaita oraluyna jäne ömırlerın qalpyna keltıruıne ülken kömek körsetedı. Osy baǧyttaǧy jūmysty küşeitu, halyqaralyq täjıribelerdı qoldanu jäne memlekettıŋ qoldauyn arttyru adam saudasynyŋ qūrbandaryna arnalǧan psihologiialyq kömek jüiesınıŋ tiımdılıgın aitarlyqtai arttyra alady.
