Reseıdiń orystary bylaı tursyn, ábden orystanǵan býrıat, ıakýtqa deıin “Qazaqstandaǵy qazaqtar oryssha akentpen sóıleıdi, kúlkili” dep jatyr… Ótkende ıýtýbtan Almatyǵa qonystanǵan býrıattar, sahalar týraly derekti fılm kórgenmin ǵoı, sonda ashyq aıtady. Eń qyzyǵy, olar aýyl qazaǵyn emes, ábden orystanǵan qala qazaqtarynyń akentpen sóıleıtinin baıqaǵan. Tipti, reseılik orystar Qazaqstandaǵy orystarǵa “sender akentpen sóıleısińder, ýdarenıeni durys qoımaısyńdar, senderdi túsiný qıyn” dep tálpishtenipti. Bizdiń oryssha saıraıtyn saıasatkerler reseılik arnalarǵa suhbat berse, ıýtýb-nusqasyn qarap shyǵam, sonda pikirlerdiń ishinde “a on na rýsskom govorıt” dep kemsitetinder kóp. Qansha oryssha saırasań da, biz sııaqty orys bola almaısyń dep ózekten tepkenderi ǵoı…
Bul jerde namys máselesi tur! Bizdiń halyqtyń keıbir ókilderinde bir kompleks bar sııaqty, “oryssha sóılesem kúshti kórinem” degen aqymaq oı… Men tipti EQYU sammıti, medıaforýmdar, kıno baıqaýlar men halyqaralyq baıqaýshylar qatysqan talaı saılaýda, reseılik NTV men ORT-nyń jýrnalısteri sazaryp turǵan talaı halyqaralyq sharalarda spıkerlerge suraqtarymdy qazaqsha qoıdym.
Almatynyń qyzy bolǵasyn, oryssha da, aǵylshynsha da qoıa alamyz, biraq tek memlekettik tilde qoıamyz.
Qaıta eýropalyqtar native tilde suraq qoıdy ǵoı dep qurmetpen qarap, uzaq jaýap beredi. Olar Qazaqstannyń áli kúnge deıin kolonııa, ımperııa tilinde namysty qoıyp sóıleı beretininen habardar. Bul tusta talaı eýropalyq elshi-konsýldardan suhbat aldym. AQSh-tyń qaı elshisi bolmasyn, Qazaqstannyń memlekettik tilin syılap, qazaqsha sóılep, til kýrstaryna baryp júrgenin aıtady. Táýelsizdik kúni, Naýryzda áleýmettik jelidegi paraqshalarynan elshi men qyzmetkerlerdiń qazaqsha quttyqtaýlaryn talaı kórdik. Tipti, kezinde Qytaı, Anglııa, Franııa, Túrkııa elshileri men konsýldarynan qazaqsha suhbat aldym. Elshilik qyzmetkerleri aýdarmashymen qamtydy.
Al kezinde reseı elshiligine qazaqsha suraq joldap, keıin habaryn bilýge habarlasqanymda qyzmettegi bir kókbet, doly áıel (elshilikte mundaı adamnyń bolýy eldiń deńgeıin kórsetedi): “Suraqtaryńdy oryssha jiber! Reseı elshiligine habarlasyp turǵanyńdy bilesiń be?” - ep daýsyn kóterip sóıledi. “Aınalaıyn, sen túgili 1,5 mlrd halqy bar qytaı elshisinen de qazaqsha suhbat aldym. Amerıka elshisi de aýdarmashy arqyly qazaqsha jaýap berdi. Ne másele, aýdarmashy arqyly suhbattasaıyq. Qazaqstanda jumys istep jatsyzdar ǵoı. Reseıdiń Anglııadaǵy elshisi VVS-ge aǵylshynsha suhbat bermeı me? Bul da sondaı másele,”- dep edim, telefon tutqasyn tastaı saldy. Dıplomatııa degen osy ma? Dıplomatııa degen syılastyq, keshegi buratana elge keldim, bulardyń tilinde sóılemeımiz dep tákápparlaný dıplomatııa emes. Endi neofashıstik propagandaǵa toıǵan elden ne suraımyz?!
Ózderine zııan, óz densaýlyqtaryna qııanat. Orys tiliniń taralý arealyn kúrt azaıtqan da osy teris ıdeologııa ǵoı, namysy bar basshylar men elder reseıden boıyn aýlaq ustap, derbes damyp jatyr. Bu zamanda kim feodaldyq ómir saltyn qoldaıdy dersiń, kim qul bolǵysy keledi dersiń, kim qojaıynnyń tilinde sóıleıdi dersiń, “vashe prevoshodıtelstvo?”
Kamshat Tasbolat
