Reseidıŋ orystary bylai tūrsyn, äbden orystanǧan buriat, iakutqa deiın “Qazaqstandaǧy qazaqtar orysşa aksentpen söileidı, külkılı” dep jatyr… Ötkende iutubtan Almatyǧa qonystanǧan buriattar, sahalar turaly derektı film körgenmın ǧoi, sonda aşyq aitady. Eŋ qyzyǧy, olar auyl qazaǧyn emes, äbden orystanǧan qala qazaqtarynyŋ aksentpen söileitının baiqaǧan. Tıptı, reseilık orystar Qazaqstandaǧy orystarǧa “sender aksentpen söileisıŋder, udarenienı dūrys qoimaisyŋdar, senderdı tüsınu qiyn” dep tälpıştenıptı. Bızdıŋ orysşa sairaityn saiasatkerler reseilık arnalarǧa sūhbat berse, iutub-nūsqasyn qarap şyǧam, sonda pıkırlerdıŋ ışınde “a on na russkom govorit” dep kemsıtetınder köp. Qanşa orysşa sairasaŋ da, bız siiaqty orys bola almaisyŋ dep özekten tepkenderı ǧoi…
Būl jerde namys mäselesı tūr! Bızdıŋ halyqtyŋ keibır ökılderınde bır kompleks bar siiaqty, “orysşa söilesem küştı körınem” degen aqymaq oi… Men tıptı EQYŪ sammitı, mediaforumdar, kino baiqaular men halyqaralyq baiqauşylar qatysqan talai sailauda, reseilık NTV men ORT-nyŋ jurnalisterı sazaryp tūrǧan talai halyqaralyq şaralarda spikerlerge sūraqtarymdy qazaqşa qoidym.
Almatynyŋ qyzy bolǧasyn, orysşa da, aǧylşynşa da qoia alamyz, bıraq tek memlekettık tılde qoiamyz.
Qaita europalyqtar native tılde sūraq qoidy ǧoi dep qūrmetpen qarap, ūzaq jauap beredı. Olar Qazaqstannyŋ älı künge deiın koloniia, imperiia tılınde namysty qoiyp söilei beretınınen habardar. Būl tūsta talai europalyq elşı-konsuldardan sūhbat aldym. AQŞ-tyŋ qai elşısı bolmasyn, Qazaqstannyŋ memlekettık tılın syilap, qazaqşa söilep, tıl kurstaryna baryp jürgenın aitady. Täuelsızdık künı, Nauryzda äleumettık jelıdegı paraqşalarynan elşı men qyzmetkerlerdıŋ qazaqşa qūttyqtaularyn talai kördık. Tıptı, kezınde Qytai, Angliia, Fransiia, Türkiia elşılerı men konsuldarynan qazaqşa sūhbat aldym. Elşılık qyzmetkerlerı audarmaşymen qamtydy.
Al kezınde resei elşılıgıne qazaqşa sūraq joldap, keiın habaryn bıluge habarlasqanymda qyzmettegı bır kökbet, doly äiel (elşılıkte mūndai adamnyŋ boluy eldıŋ deŋgeiın körsetedı): “Sūraqtaryŋdy orysşa jıber! Resei elşılıgıne habarlasyp tūrǧanyŋdy bılesıŋ be?” - ep dausyn köterıp söiledı. “Ainalaiyn, sen tügılı 1,5 mlrd halqy bar qytai elşısınen de qazaqşa sūhbat aldym. Amerika elşısı de audarmaşy arqyly qazaqşa jauap berdı. Ne mäsele, audarmaşy arqyly sūhbattasaiyq. Qazaqstanda jūmys ıstep jatsyzdar ǧoi. Reseidıŋ Angliiadaǧy elşısı VVS-ge aǧylşynşa sūhbat bermei me? Būl da sondai mäsele,”- dep edım, telefon tūtqasyn tastai saldy. Diplomatiia degen osy ma? Diplomatiia degen syilastyq, keşegı būratana elge keldım, būlardyŋ tılınde söilemeimız dep täkäpparlanu diplomatiia emes. Endı neofaşistık propagandaǧa toiǧan elden ne sūraimyz?!
Özderıne ziian, öz densaulyqtaryna qiianat. Orys tılınıŋ taralu arealyn kürt azaitqan da osy terıs ideologiia ǧoi, namysy bar basşylar men elder reseiden boiyn aulaq ūstap, derbes damyp jatyr. Bū zamanda kım feodaldyq ömır saltyn qoldaidy dersıŋ, kım qūl bolǧysy keledı dersıŋ, kım qojaiynnyŋ tılınde söileidı dersıŋ, “vaşe prevoshoditelstvo?”
Kamshat Tasbolat
Ūqsas jaŋalyqtar
