Balýan Sholaqtyń “jyǵylýy”

2943
Adyrna.kz Telegram

Men palýandar, batyrlar týraly oqyǵandarymdy jınap júremin. Oqyrmandarǵa “Tylsym dúnıe” gazetinde (12.06. 2006 jyl) jarııalanǵan “Balýan Sholaqtyń márttigi” atty maqalany usynyp otyrmyn. “…Jetiqońyrda jer-jerge at shaptyrylyp habar berilgen úlken jıyn ótti. “Osy jıynǵa Jetiqońyr­dyń ataqty palýany Naıymbaımen kúresýge Balýan Sholaq kelipti” degen daqpyrt el-eldi kezip ketken. Jetiqońyr­lyq Naıymbaı asa kirpııaz adam eken. Kúreser aldynda ońasha otyryp bal ashyp alatyn bolǵan. Sirá, qumalaq “qarsylasyńdy jyǵasyń” degen yńǵaı kórsetkende ǵana kúreske túsetin bolsa kerek. Al endi ózi “men bul kúreske shyqpaımyn” dep bezireıip otyryp alsa, baı-baǵlanyń da, Batyr Baıanyń da, el jaqsylary da ólerdegi sózin aıtyp kóndire almaıdy eken.Osy Jetiqońyrda ótetin kúreske Naıymbaı palýan oqys minez kórse­tedi. Kúreske shyqpaıtynyn jarysqa bir kún qalǵanda málimdeıdi. Jan-jaqqa saýyn aıtylyp, el jınalyp qoıǵan. Álde Naıymbaı ataǵy jer jaryp, qazaq dalasynan asyp, sonaý Reseıdiń Ombysy men Tomyna, Shelebisine jetip jatqan Balýan Sholaqtyń ataq-dańqynan seskendi me, áıteýir, kúreske shyqpaı qoıady. “Naıymbaı kúreske shyqpasa shyqpasyn, Balýan Sholaqtyń ˜zi ortaǵa shyǵyp, boı k˜rset­sin”, – deıdi Na­ıym­baıǵa qatty renjigen halyq.

– Halaıyq, shýlamańyzdar, ortaǵa Balýan Sholaq shyǵady, – dep habarlaıdy toıdy basqaryp júrgen jigit at ústinen. Sol zamatta shapanyn ústinen jelbegeı jamylǵan t˜rtbaq, dembelshe kelgen Balýan Sholaq ortaǵa shyǵa kelip, ońqolyn k˜terip, ekinshi qolymen keýdesin basyp, basyn ıedi. Toıdy basqaryp júrgen jigit:

– Nureke, shamaly kúte turyńyz, el ishi ǵoı. Múmkin taýdaı talaby bar jas­tar tabylyp qalar! Jas ta bolsa, sizdiń ataqty, jaýyryny jerge tımegen palýannyń belin ustap kórýdińózi de mártebe ǵoı, – deıdi. – Káne, orta­ǵa shyǵatyn kim bar? Kim jyqsa, soǵan sáıgúlik jegilgen páýeske bar! Qane, kim shyǵady?

– Oı, Balýan Sholaqqa qarsy kim shyǵady?! Jyqpaq túgili, oǵan qarsy keletin jigittiń júreginiń túgi bar shyǵar?

Jıylǵan jurt osylaısha dabyrlasyp, teńizdeı tolqyp bir sát turyp qapty. Sonda kóp ishinen balaǵyn tú­rinip, eki búıirin taıanyp, Bısary shyǵa kelipti: “Jyǵylsam jer kóteredi. Qaıta osyndaıda Balýan Sholaq aǵamnyń belin ustap qalaıyn”, – dep anadaı jerde jymıyp turǵan Balýan Sholaqqa jaqyndaı beredi. Ortaǵa shyqqan adam top jaryp shyǵatyndaı palýan kisi emes. Shaǵyn deneli, basqadan ˜zgeshe bitimi joq jan bolatyn.

– Eı, myna Bısaryǵa ne joq? Qa­byr­ǵasy kúırep, óleıin dep júrgen bolar.

– Eshkim shyqpaǵan sońqaıtsin? Jańa jyǵylsam jer kóteredi dep aıt­qan joq pa! El namysy úshin shyǵyp otyr ǵoı, – dep nópir kóp dabyrlasyp ketti. Tek Balýan Sholaqqolyn kótergende halyqqulaqqa urǵan tanadaı bolyp tez tynyshtalǵan. Balýan Sholaqqolyn kótergen qalpy, qarsylasyna jaqyndap kelip, ornynan tik kóterip alyp, arqasynan qaǵyp:

– Nıetińe raqmet, baýyrym! Sen jyqtyń, men jyǵyldym! Bas báıge seniki! – depti. Jurt alǵashqy kezde túsinbeı ań-tań bolǵan. “Buǵan ańtarylatyn eshnárse joq. Bısarynyń júrektiligine ataqty palýannnyń kórsetken márttigi. Atasyna raqmet!” – deıdi el jaqsylary.


 Máken Ýaqtegi, Tóle bı aýyly, Shý aýdany, Jambyl oblysy.

Pikirler