Osy men keıde oılaımyn, "Elbasy kóp shyndyqty bilmeıdi, oǵan ótirik esepter, ótirik sandar ǵana barady, ol soǵan senedi" degen sóz ras-aý...
Sońǵy ýaqytta bas-aıaǵy 1 aıdan astam ýaqyt Ońtústik aýdandaryn jıi araladym.
Sonda ne kórdim?
1. Shymkent - Shardara arasyndaǵy 240 shaqyrym kúre jolǵa jańadan asfalt tósepti. Bul - oblystyq mańyzǵa ıe kúre jol. Sol bıyl tóselgen asfalt 50-60 kesindige bólinip jatyr. Iaǵnı, ár 2-3 shaqyrym júrgende asfalt kúrt úziledi de, amalsyz, onsyz da baıaý kele jatqan kólik jyldamdyǵyn baıaýlatýǵa týra keledi. Kóldeneń sozylǵan, eni 1 metrge jýyq kesindi saıdan kóligińizdi óte abaılap, sekirtpeı ótkizip alasyz da, ary qaraı jónelesiz. Endi jyldamdyq arttyra bergenińizde aldyńyzdan týra jańaǵydaı kóldeneń kesindi taǵy shyǵady.... sosyn taǵy... taǵy.... osylaısha, 60-qa bólingen asfalt jolmen, 2 saǵatta jetetin jerińizge 3-4 saǵatta jetesiz. Eń bastysy, aman jetkenińizge qýanasyz. Kúndiz júrgenińizge qýanasyz. Túnde jol boıynda jaryq joq deıdi. Eger túnde júrgen bolsańyz, mejeli jerińizge aman-esen jetý ekitalaı... óıtkeni el ishinde "osy jańa asfalttyń kesirinen talaı jol apaty boldy, talaılar ólip ketti..." degen sózdi estidik.
Biz 15-20 shildede barǵan edik. Odan beri ol kesindiler jamalǵan shyǵar dep oılaımyn.
2. Shymkent - Jetisaı arasynda kóp júrdik. Shymkentke deıingi, odan ary qaraı Qazyǵurt, Saryaǵashqa deıingi, 2-3-aq jyl buryn salynǵan avtobandy aıtpaı-aq qoıaıyn, ol betonjoldar da sharshap qalǵany ras.... Al Saryaǵash pen Jetisaı arasyndaǵy, ásirese, Abaı - Qyzylásker - Qazyǵurt aralyǵyndaǵa aýdanaralyq mańyzdy tasjoldar sumdyq jaǵdaıda. Eki kólik qatarlasqanda áreń syıady, óte tar, oıdym-oıdym, shoqalaqtap, júrý múmkin emes.
Al Abaı - Jetisaı tasjolyn osydan 2-3 jyl buryn jaýyp tastaǵany esimde, aınalma jolmen baratynbyz. Sol kartına bir túıir ózgermegen. "Jol jabyq, jóndeý jumystary júrip jatyr" degen sol baıaǵy belgi ózgermegen, áli tur. Qoparylǵan kúıi, astań-kesteńi shyǵyp jatyr...
3. Aýyldarda aýyzsý tapshylyǵy da sol kúıi, baz-baıaǵy qalpynda. Eshteńe ózgermegen.
4. Jetisaı aýdany Baqqonys aýylyna "100 mektep - 100 aýrýhana" baǵdarlamasymen mektep salynýy tıis edi. Tender jarııalanǵan. Qarjy bólingen. Mektep salatyn aýmaq qorshalǵan. Bitti. Ary qaraı mektep te joq, qurylysshylar da joq... tek jol boıynda taý-taý bop úıilgen tas qalǵan estelikke... Al Baqqonys aýylynyń ortalyq kóshesin de, aýyl ishindegi kóshelerdi de qandaı halde ekenin aıtpaı-aq qoıaıyn... Ondaı aýyldar, ondaı kósheler búkil Qazaqstan boıynsha júzdep sanalatynyna kózim jetedi...
5. Taǵy bir qyzyq faktige tańǵalyp qaıttym. Álgi áıgili Fırdoýsı aýylyndaǵy tájik mektep esterińizde me? Aıgúl Orynbek sol mekteptegi máseleni kótergen... Oqýshy qyzdar hıdjabpen mektepke baryp, mektep dırektory men ata-analar arasynda úlken daý týyp, aqyry memlekettik organdar aralasyp, daý birshama toqtaǵan edi ǵoı...
Endi qarańyz, sol Fırdoýsı aýylyndaǵy sol tájik mektebine úkimet jarqyratyp jańa ǵımarat salyp bergen. Ádette memlekettik standart boıynsha sondaı mektepterdi salýǵa 300 mln teńge bólinedi deıdi biletinder.
Al sol tájik mektebin salýǵa qazynadan 1 mlrd-tan astam qarjy bólingen. Ondaı jarqyraǵan úlken mektep, tipti, aýdan ortalyqtarynda, tipti, keıbir oblys ortalyqtarynda joq...
Eń qyzyǵy, tájikter balalaryn oqytýǵa, ásirese qyzbalasyn oqytýǵa asa qulyqty emes. "Balasyn mektepke jibermeıdi, maqtaǵa salady.... synyptar qańyrap bos turady... ár synyptyń balalaryn bir-birlep túgendegen kezimiz boldy..." deıdi sol mekteptiń ustazdary.
Taǵy bir nazar aýdaratyn másele - ár ózbek, tájik otbasynda, keminde 8 baladan, 10-12-15 balasy bar otbasylar da kezdesedi.
"Sol balalarynyń kóbisine, jergilikti komıssııaǵa para berip, múgedektik "oformıt" etip, memleketten aı saıyn múgedektik járdemaqy alatyndar kóp. Al biz shyn múgedek jandarymyzǵa múgedektik ala almaımyz..." deıdi jergilikti halyq.
6. Jedel járdem shaqyrsańyz, Túrkistan arqyly jiberedi. Ol 2 saǵatta jetem degenshe ólip ketpeýge tyrysý kerek...
7. Arys - ol anaý... naqty jaǵdaıdy tikeleı efırde kórsettik...
Qysqasy, qordalanǵan máseleler shash etekten...
Alaıda, ushaqpen baryp, aýyl ústin tikushaqpen aralaıtyn Elbasy da, Prezıdent te, Premer-mınıstr de eshteńeni kórmeıdi, bilmeıdi. Olar biz sııaqty, kúnine 400-500 shaqyrym joldy kólikpen júrip ótip, óz kózderimen kórse, Qazaqstannyń áli 20 ǵasyrdyń basynda qalyp qoıǵanyn kórer edi.
Halyqty Elbasyǵa da, Prezıdentke de, Premerge de jaqyndatpaıtyn jergilikti kishi sheneýnikterde de kóp bále bar...
Memleketten bólinetin trıllıondardy halyq ıgiligine jumsaıtyn basshylar az, al ózara bólisetin basshylar - myńdap sanalady.
Qazaqstandy qurdymǵa jiberip otyrǵandar mine, solar.
Sondyqtan Elbasy da, Prezıdent te sheneýnikterdiń ornyn sapyrystyryp, aýystyra bergennen eshteńe utpaıdy. Kerisinshe, kóp nárse utqyzady...
Ázirge adal adamdarǵa senim artyp, halyq aldynda áli de oń nátıjege jumys isteýge múmkindik bar. Ol úshin ár oblysta, ár aýdanda bir-bir Jákishev, Ábishev syndy adal adamdar bolsa, sol da jaman bolmas edi...
Sáýle ÁBILDAHANQYZY
"Adyrna" ulttyq portaly
