Qazaqstanda atom elektr stansasyn salý máselesi shynymen de bizdiń qoǵamda kóptegen pikirtalas týdyrýda.
Talqylaý energetıkalyq táýelsizdik, AES-tyń jumys qaýipsizdigi, ekologııalyq qaýipsizdik, ekonomıkalyq tıimdilik, saıası negizdilik jáne t.b. faktorlardyń tóńireginde órbip jatyr. Semeı polıgonyndaǵy ıadrolyq synaqtardyń qasiretti murasyn jáne Chernobyl AES-daǵy apat saldaryn joıýdyń qaıǵyly tájirıbesin eskersek, Qazaqstan turǵyndarynyń alańdaýshylyǵyn túsinýge bolady. Atom energetıkasyna qatysty pessımızm Japonııadaǵy «Fýkýsıma-1» AES-ta bolǵan aýqymdy tabıǵı jáne tehnogendik apattan keıin kúsheıe tústi. Degenmen, sol apattyń nátıjesinde halyqaralyq qaýymdastyq ıadrolyq qaýipsizdikti barlyq aspektilerde qamtamasyz etýdiń jańa tásilderin qabyldady. Biraq AES jobasynyń tóńireginde azamattardyń atom energııasyn beıbit maqsatta paıdalaný týraly habardarlyǵynyń tómendiginen týyndaıtyn negizsiz úreı men fobııa áli de kóp ekenin atap ótý kerek.
Beıbit atom energetıkasynyń áleýetin paıdalaný bizdiń elimizde ulttyq ekonomıkanyń jańa joǵary tehnologııalyq sektoryn qurýǵa múmkindik beredi.
Búgingi referendýmda el azamattarynyń basym bóligi AES qurylysyn qoldap daýys berse, Qazaqstanda qaýipsizdik júıesi kúsheıtilgen 3+ býynyna jatatyn zamanaýı ıadrolyq reaktorlar ornatylǵan AES salynady. Ony salý kezinde anaǵurlym ozyq jáne qaýipsiz tehnologııalar men materıaldar, jańartylǵan jáne senimdi qorǵanys quraldary men energııa kózderi paıdalanylady. Bul «adam faktorynyń» áserin jáne apat yqtımaldyǵyn barynsha azaıtady.
Bul máselede memlekettiń birinshi kezektegi mindeti AES salý emes, Qazaqstannyń energetıkalyq táýelsizdigin qamtamasyz etý ekenin túsiný mańyzdy.
Osy mindettiń ózektiligi kórshiles elderden elektr energııasyn qymbat baǵaǵa satyp alý esebinen jabylatyn el ekonomıkasy men halqynyń energııaǵa suranysynyń artýynan paıda bolǵan elektr qýatynyń jetispeýimen, sondaı-aq jumys istep turǵan generaııa nysandary men elektr jelileriniń ábden tozýymen baılanysty. Energetıka salasy mamandarynyń pikirinshe, atom energetıkasy birqatar obektıvti faktorlardyń, sonyń ishinde aýa raıyna táýeldi bolmaýy arqasynda, búgingi kúni dástúrli sarqylatyn energııa kózderine jalǵyz uzaq merzimdi jáne turaqty balama bolyp qala beredi. Sondyqtan otandyq energııa óndirý qýatyn keńeıtý jáne eldiń energetıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý maqsatynda úkimet AES salýdy tańdap otyr.
Dáýren Áben,
QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýty Halyqaralyq qaýipsizdik bóliminiń basshysy
