Búginde barlyq memleketter úshin turaqty jáne qaýipsiz energııamen qamtamasyz etý — strategııalyq másele.
Halyqaralyq sarapshylardyń pikirinshe, eldiń energetıkalyq qaýipsizdigin tek atom energetıkasy arqyly qamtamasyz etýge bolady. Óıtkeni dástúrli jáne jańartylatyn energııa kózderi turaqty óndiris bere almaıdy.
Máselen, «World Nuclear News» (Dúnıejúzilik ıadrolyq qaýymdastyq) málimeti boıynsha, 2022 jyldyń qarashasy men 2023 jyldyń qańtary aralyǵynda Franııa, Germanııa, Japonııa, Polsha, Ońtústik Koreıa, Shveııa, Ulybrıtanııa, AQSh-ta 13 500 adamǵa onlaın-suraý júrgizilgen. Bári de atom energetıkasyn aıryqsha qoldaǵan, ásirese Polsha, Franııa, Shveııadaǵy qoldaý kórsetkishi óte joǵary bolypty.
Qazirgi tańda, Qytaıda 50 jylý elektr ortalyǵy jabylýda. Sońǵy eki jylda olardyń energııa balansyndaǵy úlesi 13 paıyzǵa deıin qysqardy. Olar atomdyq energııa bloktarymen aýystyrylady. Qazirgi ýaqytta atom elektr stanııasynyń úlesi 5 paıyzdy quraıdy. Jaqyn arada ony 10 paıyzǵa deıin arttyrý josparlanýda. Aıta ketý kerek, Atom energobloktary elektr energııasyn óndirip qana qoımaı, megapolısterdiń jylytý júıelerin jáne ónerkásiptik kásiporyndardy bý men sýtegimen qamtamasyz etedi eken.
Alda mańyzdy kezeń – jalpyhalyqtyq referendým kútip tur. Bul rette, beıbit atom – el ekonomıkasynyń ósimine oń áser tıgizetin senimdi jáne turaqty energııa kózi.
Ónerkásip damyp, jańa jumys oryndary qurylyp, halyqtyń ál-aýqaty artady. AES qurylysy júretin ólkeniń ınfraqurylymy jetilip, aımaqqa mýltıplıkatıvti áserin beredi. Ekologııalyq turǵydan da paıdasy kóp.
Sarapshy mamandardyń sózinshe, atom energetıkasy tómen kómirtekti bolǵandyqtan, aýaǵa parnıktik gazdar taramaıdy. Sonymen qatar atom energııasy qazba baılyqty tutyný kólemin qysqartyp, tabıǵı resýrstardy saqtaýǵa múmkindik beredi. AES-tiń paıdalanýǵa berilýi eldegi ıadrolyq tehnologııanyń damýyna da serpin syılaıdy.
Sonyń nátıjesinde kómirsýtegi eksportyna degen táýeldilikti tómendetip, eldiń energetıkalyq tepe-teńdigin ártaraptandyra alamyz.
Raımjan Alıbaev,
«Janýbıı Qozoǵıston» oblystyq qoǵamdyq-saıası gazetiniń dırektor-bas redaktory, QHA múshesi
