Qazaqstandaǵy ekologııa máseleleri sońǵy jyldary mańyzdy máselelerdiń biri bolyp keledi. Eldiń ekologııalyq jaǵdaıyna áser etetin negizgi faktorlarǵa: klımattyń ózgerýi, shóleıttený qaýpi, ónerkásiptik lastaný, ormandardyń azdyǵy, sý resýrstarynyń tapshylyǵy, qaldyqtardy durys óńdemeý syndy máselelerdi jatqyzýǵa bolady. Jalpy, osyndaı ekologııalyq problemalardy sheshý úshin Qazaqstan úkimeti men qoǵamdyq uıymdar ártúrli baǵdarlamalar men bastamalardy qolǵa alýda, onyń ishinde jasyl ekonomıkaǵa kóshý, ekologııalyq bilim berý jáne tabıǵı resýrstardy tıimdi basqarý sharalary qarastyrylýda.
«Jasyl Qazaqstan» ulttyq jobasy – Qazaqstannyń ekologııalyq jaǵdaıyn jaqsartýǵa jáne tabıǵı resýrstardy utymdy paıdalanýǵa baǵyttalǵan aýqymdy memlekettik baǵdarlama. Bul joba qorshaǵan ortany qorǵaý, ekojúıelerdi qalpyna keltirý, klımattyq ózgeristerge beıimdelý jáne eldiń turaqty damýyn qamtamasyz etýge arnalǵan sharalardy qamtıdy. Jobanyń basty maqsaty – ekologııalyq qaýipsizdikti qamtamasyz etip, Qazaqstannyń tabıǵı baılyqtaryn saqtap qalý. Sonymen qatar, bul joba eldiń ekojúıesin jaqsartý arqyly halyqtyń ómir súrý sapasyn arttyrýdy jáne ekologııalyq turaqtylyqty qamtamasyz etýdi kózdeıdi.
Jasyl Qazaqstan ulttyq jobasyna kiretin negizgi baǵyttar:
1. Atmosferalyq aýanyń sapasyn jaqsartý
Qala turǵyndarynyń densaýlyǵyna aıtarlyqtaı áser etetin aýanyń lastanýy – Qazaqstannyń iri qalalary men ónerkásiptik aımaqtaryndaǵy ózekti másele. Joba aıasynda kelesi sharalar josparlanǵan:
- Zaýyttar men ónerkásiptik kásiporyndardyń ekologııalyq standarttarǵa saı jumys isteýin qadaǵalaý;
- Aýanyń lastaný deńgeıin tómendetý úshin zamanaýı tehnologııalardy engizý;
- Qalalardaǵy kógaldandyrýdy keńeıtý jáne jasyl aımaqtardy ulǵaıtý.
2. Sý resýrstaryn qorǵaý jáne utymdy paıdalaný
Qazaqstanda sý resýrstary shekteýli, al klımattyń ózgerýi men antropogendik faktorlar sý tapshylyǵyn týdyrady. Bul baǵytta kelesi mindetter qoıylǵan:
- Sý kózderin qorǵaý jáne olardy lastanýdan saqtaý;
- Sý qoımalary men ózen-kólderdi tazartý jáne qalpyna keltirý;
- Sý únemdeý tehnologııalaryn engizý jáne aýyl sharýashylyǵynda sý paıdalanýdyń tıimdiligin arttyrý.
3. Ormandardy saqtaý jáne qalpyna keltirý
Ormandardy qalpyna keltirý jáne olardyń aýdandaryn keńeıtý ekojúıeniń tepe-teńdigin saqtaý úshin mańyzdy. Joba aıasynda ormandy alqaptardy ulǵaıtýǵa erekshe nazar aýdarylady:
- Aǵash otyrǵyzý jumystaryn júrgizý;
- Ormandy aýmaqtardy kesý men órteý jumystaryna qatań baqylaý ornatý;
- Ormandardy zańsyz paıdalaný jáne brakonerlikpen kúresý.
4. Ekojúıelerdi jáne bıoalýantúrlilikti saqtaý
Qazaqstannyń florasy men faýnasy biregeı, jáne olardy qorǵaý – eldiń ekologııalyq turaqtylyǵyn qamtamasyz etýdiń mańyzdy bóligi. Bul baǵytta:
- Qorǵalatyn tabıǵı aımaqtardyń sanyn arttyrý;
- Qyzyl kitapqa engen janýarlar men ósimdikterdi qorǵaý sharalaryn kúsheıtý;
- Ekologııalyq týrızmdi damytý arqyly tabıǵat resýrstaryn tıimdi paıdalaný.
5. Qaldyqtardy óńdeý júıesin jetildirý
Qaldyqtardy durys óńdeý ekologııalyq tazalyqty saqtaý úshin mańyzdy. Joba aıasynda:
- Qaldyqtardy suryptaý jáne qaıta óńdeý ınfraqurylymyn damytý;
- Polıgondardaǵy qoqystardy qaıta óńdeý deńgeıin arttyrý;
- Qaldyqtardy kádege jaratý jáne qaıta óńdeý kásiporyndaryn ashý josparlanǵan.
6. Ekologııalyq mádenıetti qalyptastyrý
Halyqtyń ekologııalyq sanasyn arttyrý – «Jasyl Qazaqstan» jobasynyń taǵy bir mańyzdy baǵyty sanalady. Bul baǵytta:
- Ekologııalyq bilim berýdi mektepter men joǵary oqý oryndarynda engizý;
- Ekologııalyq máseleler týraly aqparattandyrý jáne qoǵamdy tabıǵat qorǵaý sharalaryna belsendi qatystyrý;
- Ekologııalyq akııalar men senbilikter uıymdastyrý arqyly turǵyndardyń qorshaǵan ortany qorǵaýǵa degen yntasyn arttyrý.
Qoryta aıtqanda, «Jasyl Qazaqstan» ulttyq jobasy – Qazaqstannyń ekologııalyq jaǵdaıyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan mańyzdy bastamalardyń biri. Joba tabıǵı resýrstardy saqtaý, ekojúıelerdi qalpyna keltirý jáne halyqtyń densaýlyǵy men ál-aýqatyn jaqsartý maqsatynda keshendi sharalardy qamtyp otyr. Bul ekologııalyq bastamalar eldiń turaqty damýy men tabıǵı baılyqtaryn keleshek urpaqqa saqtap qalýǵa yqpaly zor bolady degen senimdemiz!
Aıgúl Muratqyzy
