Būl partiiany reformalau mümkın emes!
Nemese «Nūr Otan» jiynyna qatysty bırer oi
Bügınde el-jūrttyŋ saiasilanyp ketkenı – ömır şyndyǧy. Sondyqtan bıraz aǧaiyn «Bilık partiiasynyŋ osy keŋesınde partiia jetekşısı ne aitar eken? Jäne de ūsynystary eldı demokratiialandyruǧa qandai äser eter eken?» degen ümıt pen küdık aralas köŋıl-küide bolǧany ras.
Bıraq, ümıt aqtala qoidy ma?
Būl sūraqty qoiuyma bes negız bar.
Bırınşıden, ras, elbasy köŋılge qonymdy bıraz närse aitty. Bıraq onyŋ bärı osyndai jiyndarda būryn da aitylyp kele jatqan, qūlaq üirengen jaittar. Mäselen, şaǧyn jäne orta biznestı damytu, halyqpen jandy bailanys ornatu, jemqorlyqpen küres, şendılerdıŋ BAQ-qa jasap jatqan qysymy jäne taǧy basqa da beseneden belgılı problemalar.
Bıraq soŋǧy kezde azyp-tozyp ketken eldıŋ öz basşysynan kütkenı būl emes edı!
Odan jūrty, eŋ aldymen, soŋǧy kezde erekşe özektı bop ketken qoǧamdyq-saiasi ömırge qatysty novasiialarǧa qatysty kesımdı oi-pıkır kütıp edı būl jūrty. Bıraq ol turaly elbasy aita qoimady. Kerısınşe, ol zaŋdarǧa özgerıs engızu qajet emes degen syŋaida söz söiledı. Ümıttengen talai köŋıl su sepkendei basyldy.
Mūnyŋ özı «Nūr Otan» pliuralistık qoǧamda oryn alǧan köŋıl-küidı, özıne degen syni közqarasty, saiasi allergiiany baiqaǧysy kelmeitının taǧy da bır körsettı dep sanaimyn!
Ekınşıden, demokratiialyq ūiym bolǧysy keletın partiiany biurokratiialyq stilde basqaryp, onyŋ jūmysyn pūşpaqqa şyǧaru tıptı mümkın emes!
Äzırşe, «Nūr Otan» ūjymdyq oi-pıkırdıŋ emes, bır adamnyŋ jeke saiasi şeşımı negızınde ǧana qyzmet atqara alatyn ūiym bop körınıp tūr. Bükıl ömırı, tūrmys-tırşılıgı jalǧyz tūlǧanyŋ baiandamasyna telınıp qalǧan ūiymnan ne bereke, ne qaiyr!
Üşınşıden, «Nūr Otan» özın qaita jüktegısı keledı («perezagruzka») eken.
Menıŋşe, partiiany ǧana emes, bükıl qoǧamdyq-saiasi ömırdı qaita jükteu kerek! Ol üşın, eŋ aldymen, eldegı partiia zaŋnamasy men praktikasyn tübegeilı özgertu qajet! Bır partiiaǧa elden erekşe, ekskliuzivtı qolaily jaǧdai jasap qoiyp, basqa partiialardy barlyq mümkındıkterden aiyryp tastau – eşkımge de opa bermeidı. Tek qana aşyq ärı bäsekelı saiasi orta elımızde şynaiy partiiaaralyq ideia men tūlǧalar jarysyn ornata alady, sonda ǧana ol partiialar ömırşeŋ bolady, halyqtyŋ jasandy emes, tabiǧi qoldauyna ie bolady.
Äitpese, sailau komissiialaryndaǧy öz müşelerıne senıp qalǧan «Nūr Otan» öz qarsylastaryn sailau qorytyndylaryn būrmalau arqyly ǧana «jeŋe alatyn» monopolist-monstr retınde qala bermek!
Bıraq ötken prezident sailauynda düniege kelıp, yqpaldy küşke ainalǧan baqylauşylar endıgı jerde oŋai berıle qoimaityny taǧy bar!
Özıne senımdı bolsa, «Nūr Otan» elbasy men prezidenttıŋ artyna jasyrynbai, olardyŋ äkımşılık resursyna sene bermei, basqa partiialarmen şynaiy bäsekege tüsıp körsın! Ony, mäselen, premer basqarsyn. Oǧan berılgen aqparattyq mümkındık basqa partiialarǧa da berılsın. Jaŋa partiialar qūryluy jeŋıldetılsın. Olardy tırkeu tärtıbı demokratiialandyrylsyn. Sailau komisiialarynda barlyq partiia ökılderı engızılsın.
Mıne, eldegı partiialyq ömır sonda ǧana jandanady, XXI ǧasyr talaptaryna laiyq, naǧyz örkeniettı saiasi orta qalyptasady.
Elbasy «Nūr Otan» jetekşı küş boluy kerek deidı.
Kezınde Sovet Odaǧynda Kommunistık partiianyŋ jetekşı rolı Konstitusiiada bekıtılıp qoiatyn. Ata Zaŋda jazylmasa da, bızde de ıs jüzınde solai bolyp tūr. Partiiaaralyq teŋdık, iaǧni jūmys ısteude teŋ mümkındıkter joq! Menıŋşe, jetekşılık prezident jarlyǧymen ne basqa bır biurokratiialyq şeşımmen ornamaidy, jetekşılık te demokratiialyq talaptarǧa sai boluy tiıs qūbylys, ideialar men tūlǧalardyŋ aşyq bäsekesı nätijesınde ǧana qol jetkızıle alatyn biık märtebe boluy tiıs! Ol jaǧy bızde ekı aiaǧynan aqsap tūr!
Törtınşı jaittyŋ salmaǧy basqaşa bolyŋqyrap tūrǧany. Köpten berı el aldyna şyqpaǧan elbasy būl joly kei sätte partiiasyna ǧana emes, özınen qoldau kütken el-jūrtqa da köŋılı tolmai jürgendei bop körındı.
İä, ıs jüzınde bas bilıktı uysynan şyǧara qoimaǧan onyŋ öz nökerlerıne renjuı, jekıruı, qatty aituy, kerek deseŋız, jerden alyp, jerge saluy oryndy bolar. Onyŋ üstıne közge ūryp tūrǧan kemşılıkter – şaş etekten! Ūryssa, şendılerge ūrysa bersın, oǧan qūlaq ta, köz de üirengen.
Bıraq, halyqpen söilesudıŋ jönı bölek sekıldı. Osynşama uaqyt boiyna bar bilıktı tūŋǧyş prezident pen onyŋ aşköz ainalasyna berıp qoiǧan qaimana jūrttyŋ ne jazyǧy bar?! Men elbasynyŋ äleumettık qoldau sūraǧan jūrt pen ekı siyr turaly aitqan sözderın meŋzep otyrmyn. Jeme-jemge kelgende, osynşama jyl bilıkte tapjylmai otyryp alyp, el jaǧdaiynyŋ osynşama tömendep ketuıne tıkelei ärı bırden-bır jauapty osy partiia emes pe?!
Konstitusiia boiynşa Qazaqstan – äleumettık memleket, sondyqtan ökımet özınıŋ äleumettık mındetterın oryndauy qajet! Eger de aǧymdaǧy bilık halyqtan jinalǧan salyq pen jer qoinauy bailyqtaryn satudan tüsken qyruar qarjyny jarata almasa, ondai ükımettıŋ ne keregı bar?!
Kez kelgen saiasatker, onyŋ ışınde, el basqaryp otyrǧan tūlǧa öz sözınde şeneuınıkterdıŋ emes, halyqtyq müddenı alǧa tartyp söileuı tiıs dep sanaimyn!
Sondyqtan da äleumettık qoldauǧa mūqtaj, türlı-türlı daǧdarystardan äbden sıŋır şyqqan jūrtşylyq elbasynyŋ däl osy sözderın jyly qabyldady dep aita almaimyn.
Besınşıden, özınıŋ sailau zaŋnamasyna qatysty qatqyl oiyn bıldıru arqyly elbasy erteŋgı künı jinalǧaly otyrǧan Ūlttyq keŋestıŋ jūmysynyŋ auqymy men kün tärtıbın osy bastan şektep, tejep qoiǧan siiaqty. Öitkenı, el ışınde älı de «osy keŋes saiasi zaŋdardy jetıldıredı» degen ümıt älı de bar. Bıraq elbasy kesıp-pışıp aitty, iaǧni el auzynda aityp jürgen özektı özgerısterdıŋ qaraluy ärı qabyldanuy endıgı jerde ekıtalai bop qaldy.
Äzırşe osy.
PS. Nūrekeŋ sailau zaŋnamasyna özgerıster talap etuşıler turaly aita kele, «synaityndar barşylyq, naqty ūsynystar beruşıler joq» degen syŋaida pıkır aitty.
Menıŋşe, būl söz şyndyqqa janaspaidy. Bız, bırıkken oppozisiia, 2000-jyldyŋ basynda-aq OBSE men OSK ūiymdastyrǧan döŋgelek üstelde sailau zaŋnamasyna qatysty özınıŋ naqty ūsynystaryn bergenbız. Olardy OBSE qoldaǧan. Sol hattamany köterse, elbasy bızdıŋ sol ideialarymyzǧa qanyq bolar edı. Onyŋ ışınde elbasy synap otyrǧan majoritarlyq jüiege qaita oralu turaly da negızdemeler bar...
Ämırjan QOSANOV
