“Týǵan jer” shyǵarmashylyq baıqaýyna qatysýshylardyń týyndylaryn paraqshamyzǵa jarııalaýdy bastadyq. Kelesi kelip túsken týyndy «Úzdik maqala» atalymy boıynsha Abzal BEKTURǴANOV.
Avtor: Bekturǵanov Abzal Tórehanuly
Baılanys telefondary: 87086561055, 87711414642
Joǵary oqý ornyn qalada oqyp, qazirgi tańda qalada qyzmet atqaryp jatqanymyzben kópshiligimiz aýyldan shyqqanymyz aqıqat. Týǵan jer – degen qandaı jyly, jaǵymdy sóz. Týǵan jerge, týǵan aýylǵa jeter jer barma?
Men burynǵy Ońtústik Qazaqstan Oblysy Báıdibek aýdany, Myńbulaq aýyly aýmaqtyq ákimshiliginiń Qaınarbulaq eldi mekeninde dúnıege keldim. Sol jerde balalyq shaǵym ótti. Aýylym Qarataýdyń baýraıynda ornalasqan, aýasy keremet. Taza aýa, jasyl jaılaý, taý bókterinen aqqan bulaqtyń sýlary aýylyma degen mahabbatymdy arttyrady. Endi týǵan jerim týraly syr shertsem.
Báıdibek baba urpaqtary Qarataýdyń kúngeı-teriskeı betine qonystanǵan. Jońǵar qalmaqtary elimizge tutqıyldan kelip, joıqyn soǵysynan «Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulamaǵa» ushyrap, «Elim-aı» ánin zarlap aıtyp, Qarataý asyp, Syr, Arys, Tashkent, Hıýa, Buhar, t.b. jerlerge ketken. 1726 jyly Ordabasyda úsh bı eldiń basyn qosyp, yntymaqqa shaqyryp, eldi, jerdi jaýdan bosatyp alý úshin er-azamattardy jumyldyryp, jaýǵa soqqy bergen. Eldiń beıbitshilikke qoly jetip, Báıdibek babanyń Jalmambetinen taraǵan Ysty urpaqtary Qarataýdyń kúngeı betine qonys tepken. Ol jerlerde ózen, bulaqtar kóp bolǵan. Olar: Bógen ózeni, Sasyq ózeni, Shaıan ózeni, Arystandy ózeni, Qarabas bulaǵy, Aıý ózeni, Aqtas ózeni, Qaınarbulaq, Bóken bulaq, Aqata bulaǵy, Taldybulaq, Qarabulaq, Myńbulaq, Qurttybulaq, Oıyq ózeni. Sol bulaqtardan erekshe kórinetin árıne týyp ósken ólkem Qaınarbulaq.
Týǵan jerim Qaınarbulaqtyń kózinen bir aryq sý qaınap burqyrap shyǵady. Osy bulaqtyń ońtústigindegi Araltóbe degen qyrattyń kún shyǵysynan aǵyp ótip jaıýat tegis jerge deıin jaıylady. Araltóbeniń teriskeı tumsyǵynda Syzdyq bolystyń Qyzylqorǵan degen qystaýy men Shybyqbel degen tóbeniń kúnbetindegi qoınaýyndaǵy mal qystatatyn jaılaýy bolǵan. Qyzyl qorǵannyń teristik batys jaǵynda Tabaqbulaq, onyń astyna Aqtas ózeniniń Qyzyljar jerinen ótetin batys betinde, Aqtas sazynyń ońtústik eteginde Tileýit atanyń Qarabeginen taraǵan shóberesi Turǵanbaı balasynyń qystaýy bolǵan. Turǵanbaı qystaýynyń batys jaǵynda 1-2 shaqyrymdaı jerde Tileýittiń nemeresi Boqan, Toqan degen kisilerdiń sýy az bulaǵy bolǵan eken.. Onyń shyǵys jaǵynda Qudaımenniń shóberesi Jarboldyq turǵan. Qorjynbulaq degen sýy az bulaqtar da osy tusta. Qaınarbulaqtyń teristik jaǵynda bir qabat teristikke qaraǵan taýdyń betkeıinde Qashaq qystaýy, Baıbolat degen qystaýlardy da Báımen atanyń Bektas balasynyń urpaqtary mekendep kelgen. Araltóbeniń Shuqyrbulaǵy, Qultastyń dıirmeniniń ońtústiginen Aqata bulaǵyna deıingi tegistiktegi jerlerge qystaý salyp, egin egip, Syrymbettiń nemeresi Dáýebaı atanyń urpaqtary mekendegen. Qaınarbulaqtan teristikke qaraǵan taýdyń ishinde Bektal degen jerde shaǵyn, sýy az bulaq bar. Munda Jalańtós degen kisiniń qystaýy bolǵan. Bul kisi de Dáýebaı atanyń urpaǵy bolyp keledi. Qaınarbulaqtyń sýyn egistikke Báımenniń Bektasy men Dáýebaı atanyń balalary teń paıdalanyp kelgen.
Týǵan jerim týraly aǵa býyndardyń aıtqandarynan este qalǵandaryn, ózim biletin tarıhtan syr sherttim. « Jeti atasyn bilmegen er jetesiz» degen qazaqta keremet sóz bar. Sondyqtan qazaqtyń basynan ótken biraz qıynshylyqtary, ilgeri ata-babalarymyzdyń ómir baqı atys-shabys, jaýgershilik zamanda ómir súrgenin biz sııaqty bolashaq jas urpaqtar tarıhty bilip, syıǵa tartqan Qazaqstannyń osyndaı keń baıtaq jerin kózdiń qarashyǵyndaı saqtap, aýyzbirshilik pen yntymaqtastyqty arttyryp, oqyp tereń bilim alsa, sol bilimin elimizdiń qajetine iskerlikpen endirse nur ústine nur bolar edi. Elbasynyń qazirgi alǵa qoıǵan mindetterin oryndaýǵa barlyq kúsh-jigeri men bilimin jumsasa eken.
Allaǵa shúkir qazirgi tańda týyp ósken jerimde eldiń yntymaǵy artyp, mádenı turmystyq jaǵdaıy kúnnen – kúnge jaqsaryp keledi.
Qazir aýylǵa jol tóselip, aýyz sýmen tolyq qamtamasyz etilgen. Baılanys bólimshesi jumys istep, kúndelikti gazet-jýrnaldar ýaqytynda jetkizilip, telefon baılanysy jolǵa qoıylǵan. Bıylǵy jyldan bastap gaz kirgizý jumystary atqarylyp jatyr.
Aýylym eski mekteptiń ornyn 57 jyl boıy saqtady. Sol orynǵa 2009 jyly zamanaýı ozyq úlgide mektep salyndy. Bolashaq jastardyń sapaly bilim, sanaly tárbıe alýyna tolyq jaǵdaı jasaldy.
2011 jyly bizdiń aýylǵa zamanaýı úlgide jańa meshit paıdalanýǵa berildi. Bul el táýelsizdiginiń arqasynda qol jetken eldiń ımandylyqqa bet burýynyń belgisi edi. Bul Allanyń úıi – meshit eldi –meken turǵyndaryna qyzmet etip, bolashaq jastarymyzdyń ıslam dinine bet buryp, Allaǵa qulylyq jolynda, ımandy azamat bolyp ósýi jaǵdaı jasary anyq.
Týǵan jerim Qaınarbulaq aýylymnyń ósip-órkendeýine, mektep, jol, meshit sııaqty jobalardyń júzege asýyna belsendilik tanytqan azamattar kóp boldy. Áıtsede birden-bir septigin tıgizgen azamatty atap ótpesem bolmas. Ol aýylymyzdyń qurmetti azamaty – Qanseıit qajy Túımebaev.
Túımebaıuly Qanseıit 1928 jyly 25 sáýirde Ońtústik Qazaqstan oblysy Báıdibek aýdany Myńbulaq aýyly aýmaqtyq ákimshiliginiń Qaınarbulaq eldi mekeninde, sharýa otbasynda dúnıege kelgen. Aıtqym kelgeni biz sııaqty óskeleń urpaqqa Qanseıit qajy atamyz sııaqty aǵa-býyn jol kórsetken. Mende sol joldy kórdim. Bolashaqta aýylymnyń odan saıyn kórkeıýi úshin qaı jaqta júrsemde qyzmet atqarýǵa ázirmin.
Damyǵan elder ózderine záýlim-záýlim ǵımarattarymen tartýy múmkin. Óz basym 2012 jyldary Túrkııa elinde oqydym. Sol kezderi shynymdy aıtaıyn túrik eline qyzyqtym, tamsandym. Biraq, qyzyǵýshylyǵym eki aptadan artyq aspady. Eki aptadan keıin týǵan jerimdi saǵynyp, aýylyma asyqtym. Budan aıtqym kelgeni keremet dúnıege bir sáttik qyzyǵýshylyq bolýy múmkin. Biraq týǵan jerge degen mahabbat, qyzyǵýshylyq máńgilik degim keledi.
Myńbulaq aýyl ákimshiliginen shyqqan maqtanýǵa turarlyq ǵylym doktory men kandıdattar jeterlik. Qysqasha aıtar bolsam:
⦁ Qaldybek Tursyn – taý-ken metallýrgııa ǵylymdarynyń doktory.
⦁ Tórequlov Nysanbek – fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, jazýshy.
⦁ Aıan Nysanalın – jazýshy, QR jýrnalıster odaǵynyń múshesi.
⦁ Túımebaev Janseıit – fılologııa ǵylymdarynyń doktory.
⦁ Narbekov Áshim zań ǵylymdarynyń doktory.
⦁ Bekturǵanov Ramazan – medıına ǵylymdarynyń doktory.
Sh.Ýálıhanov atamyz «Bir eldiń kórkeıip damýy úshin birinshi bostandyq, ekinshi bilim kerek» - degen eken. Allaǵa shúkir elimizdiń, otanymyzdyń bostandyǵy bar. Táýelsizdiktiń de qadirin bilmesek Sırııa halqy sııaqty bosqyn bolyp ketýimiz múmkin. Táýelsizdigimiz baıandy bolýy úshin bolashaq urpaqtarymyz bilimdi qarý qylsa utylmasymyz anyq. Óıtkeni qazirgi zaman bilim men ǵylymnyń zamany. Eline, jerine degen patrıottyq sezimi bar bilimdi kez-kelgen jas urpaqqa eldiń tizginin alańdamaı berýge bolady dep oılaımyn. Týǵan jerine degen mahabbaty qazaq eline degen mahabbatynyń ushtasýy dep bilemin.
Meniń jazǵan shyǵarmamda shaǵyn aýyldyń joqshylyq zamannan qazirgi zamanǵa deıingi joldaryn kórsetýge tyrystym. Bizdiń aýyl quldyraǵan joq. Kerisinshe damydy dep aıtsam qatelespeımyn. Árıne bunyń barlyǵy eldiń aýyzbirligi men yntymaǵy dep bilemin. Aýyldyń damýyna septigin tıgizgen nar tulǵaly azamattardyń eńbegi. Elbasymyz N.Nazarbaevtyń usynǵan «Týǵan jer» baǵdarlamasynyń negizgi maqsaty osyǵan saıady dep bilemin.
Munyń ózi «baq qaıda barasyń dese, yntymaqqa baramyn» degen danalyqtan shyǵady eken.
Aýylymyz jaqsy bolsa aýdan, aýdan jaqsy bolsa oblys, ol jaqsy bolsa Respýblıkamyz da órkendeıdi. Elbasy N.Nazarbaevtyń dúnıe júzi órkenıetti 30 eldiń qataryna qosylýǵa úndegen mindetteri oryndalary anyq.
Men týǵan jerimdi maqtan tutamyn jáne qazaq elinde ómir súrip jatqanyma baqyttymyn!
