Qaıta burynǵy qazaqtar arab sózderin qazaq tiliniń úndestik zańyna salyp, qazaqtyń óz sózi etip jibergen. Ol sózderdiń keıbireýi bastapqy maǵynasyn ózgertip, basqasha mánde aıtylatyn bolǵan. Al keıingi ýaqytta arabsha aıtylýy boıynsha aýyzdaryn qısańdatyp júrgender barshylyq. Árıne, olar ıslamǵa qulaı berilgen ásireler. Islamdy osy arqyly ulyqtamaq bolǵandar. Olardyń bul qylyǵy sýǵa ketken tal qarmaıdynyń keri sııaqty.
Myna molda qazaqtyń qazir qoldanyp júrgen sóziniń 70%-y arab sózi dep kópe-kórineý ótirik aıtyp otyr. Derekke nazar aýdaraıyq. 2015 jyly jaryq kórgen 15 tomdyq qazaq tiliniń túsindirme sózdiginde 150 myńnan astam sóz ben sóz tirkesi engizilipti. Al 2017 jyly osy 15 tomdyq yqshamdalyp shyǵarylǵan nusqasynda 106 myń ataýly sóz ben 48 300 sóz tirkesi qamtylǵan eken. Al islam.kz saıtynda qazaq tilinde 600 myń sóz bar deıdi.
Biz qazaq tiline tikeleı arab tilinen nemese parsy tilderiniń áser etýimen engen 3000-ǵa jýyq arab sózi bar ekenin bilemiz. Sonda 600 myń demeı-aq, túsindirme sózdikke engen 150 myńǵa súıensek, qazaq tiline engen arab sózderi 150 myńnyń 2%-y ǵana bolady. Al mynaý 70% degendi qaıdan alyp otyr? Iá, bular osylaı belden basýǵa beıim. Tym bolmasa 7% dese shyndyqqa azdap bolsa da janasar edi.
Negizi bul taqyryptyń myna molda sııaqty bir til men ekinshi bir tildiń, bir el men ekenshi bir eldiń artyqshylyǵyn kórsetý maqsatynda aıtylǵany kisige abyroı ápermeıdi. Óıtkeni túrki tilinen de arab tiline engen sózder jetedi. Ol sózder arab tiliniń zańdylyǵyna baǵynyp ketkendikten, ony qazirgi bizdiń tanýymyz ońaıǵa túspeıdi. Sol sııaqty arab tilinen bizdiń tilge engen sózderdi qazirgi arabtar da ońaılyqpen tanı almas edi. Sondyqtan qazaq tilinde arab sózderi kóp, sol sebepti ıslam uly deý – pasyqtyq.
