Osydan 30 jyl buryn Qazaqstan týy Olımpıada tórinde jelbireı bastady. Iaǵnı, 1994 jyly 12 aqpanda Qazaqstan quramasy tuńǵysh ret Olımpıada oıyndarynda óner kórsete bastady. Sodan beri otyz jyl ótti. Qazaqstan qandaı nátıjege qol jetkizdi? Olımpıada juldyzdary kim?
ALǴAShQY JETISTIK
XVII Qysqy Olımpıada oıyndary 1994 jyly 12-27 aqpan aralyǵynda Norvegııanyń Lıllehammer qalasynda ótti. Qazaqstannyń sportshylary sporttyń 8 túrinen básekege tústi. Elimizdiń abyroıyn arqalap, shetel asqandar sany otyz jyl buryn 29 edi. Onyń 19-y erler bolsa, 10 áıel Olımpadaǵa qatysty. El sportshylary bıatlon, shańǵy tebý, konkı, mánerlep syrǵanaý, short trek syndy sport túrlerinen baq synady. Sol jyly-aq el qorjynyna 1 altyn men qos kúmis tústi. Úsh júldeni de shańǵyshy Vladımır Smırnov aldy. Ol – Olımpıada oıyndarynyń 4 dúrkin kúmis jáne eki dúrkin qola júldegeri. KSRO eńbek sińirgen sport sheberi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen sport sheberi atanǵan sportshy.
Qazaqstan 1996 jyly Atlantada ótken Jazǵy Olımpıada oıyndaryna óz tarıhynda alǵash ret qatysyp, úsh altyn, tórt kúmis jáne tórt qola medal jeńip aldy. Ulttyq qurama sapynda 96 sportshy, 72 er, 24 áıel boldy. Nátıjesinde bokstan Vasılıı Jırov, erler arasyndaǵy jeke bessaıystan Aleksandr Parygın, grek-rım kúresinen Altyn Iýrıı Melnıchenko altyn aldy. Al el qorjynyna bokstan kúmis syılaǵan Bolat Jumadilov boldy. Odan bólek, nysana kózdeý men vıntovkadan atý boıynsha Sergeı Belıaev qos kúmisti enshilep, aýyr atletıka boıynsha Anatolıı Hrapatyı ekinshi oryn alǵan edi. Qola júldege qol jetkizgender Bolat Nııazymbetov (boks), Ermahan Ibragımov (boks), Vladımır Vohmıanın (nysana kózdeý), Máýlen Mamyrov (erkin kúres) boldy.
QOS QOLA
Al 1998 jyly Japonııanyń Nagano qalasynda bolǵan Qysqy Olımpıada Qazaqstan quramasy úshin sátsiz boldy deýge bolady. Sebebi atalmysh halyqaralyq jarysta qazaq sportshylary qos qolany qanaǵat tutty. Pavlodarlyq konkıshi Lıýdmıla Prokasheva áıelder arasynda 5 000 metrge júgirýden úshinshi oryndy ıelendi. El qorjynyna ekinshi qolany belgili sportshy Vladımır Smırnov shańǵymen erkin ádis boıynsha 15 shaqyrymǵa júgirýden syılady. Bul Olımpıadaǵa elden 60 sportshy attanǵan edi.
ESTE QALǴAN OLIMPIADA
2000 jylǵy Olımpıada Qazaqstan úshin jańa ǵasyrdyń jaqsy bastaýy boldy. Sebebi dál Sıdneı Olımpıadasynda bizdiń quramadan boks boıynsha tórt birdeı sportshy fınalǵa shyqty. 24 jyl burynǵy Jazǵy Olımpıadada elimiz 3 altyn, 4 kúmis ıelenip, jalpy komandalyq esepte 22 orynǵa turaqtady. Olımpıadada kók týymyzdy jelbiretkender - Bekzat Sattarhanov, Ermahan Ybyraımov, jeńil atletıkadan Olga Shıshıgına.
Araǵa eki jyl salyp, el sportshylary 2004 jyly Afınyǵa attandy. Sebebi 20 jyl buryn Jazǵy Oıyndar sol elde ótken edi. Bul Olımpıada da jankúıerler úshin tartysty básekeniń biri boldy. Oǵan sebep el atynan attanǵan 119 sportshynyń qarsylastarymen saıysýy edi. Aqtyq synǵa shyǵyp, kók týymyzdy jelbiretken tek 8 sportshy boldy. Olardyń ishinde bokstan Baqtııar Artaev Olımpıada altynyna qol jetkizse, kúmisti boksshy Gennadıı Golovkın, grek-rım kúresinen Georgıı ýrýmııa, erkin kúres balýany Gennadıı Lalıev aldy. Qolaǵa onsaıysshy Dmıtrıı Karpov, boksshy Serik Eleýov, grek-rım kúresiniń sheberi Mhıtar Manýkıan qol jetkizdi.
QAZAQSTAN JÚLDESIZ QAITTY...
2006 jylǵy Qysqy Olımpıada Italııanyń Týrın qalasynda ótti. Bul saıysqa 67 sportshy attanyp, Qazaqstan júldesiz qaldy.
Delegaııany QR Mádenıet jáne sport mınıstrligi Sport isteri komıtetiniń tóraǵasy Dáýlet Turlyhanov basqardy.
ALMALY-TÓKPELI ZAMAN
2008 jyly Qytaıda ótken Olımpıadada bokstan Baqyt Sársekbaev altyn alyp, el jankúıerlerin qýantty. Onyń artynsha aýyr atlet Alla Vajenına da Olımpıadada úzdik atanyp, altyn aldy. Dzıýdo boıynsha Ashat Jıtkeev mońǵoldyq balýanǵa ese jiberip, kúmisti enshiledi. Al Olımpıadada tórtinshi oryn alǵan jeńil atlet Olga Rypakova men qolaǵa qol jetkizgen grek-rım kúresiniń balýany Nurbaqyt Teńizbaevtyń baǵy jandy. Sebebi qos sportshynyń qarsylastary dopıng daýyna ilinip, halyqaralyq olımpıada komıteti elimizdiń sportshylaryna kúmisti berdi. Al Qytaıda qolany taekvondoshy Arman Shylmanov pen boksshy Erkebulan Shynálıevke, áıelder kúresiniń balýany Elena Shalygına men erkin kúres balýany Marıd Mýtalımovke aldy.
Dál 14 jyl buryn, 2010 jyly Vankýverde ótken Qysqy Olımpıada Oıyndary da Qazaqstan úshin «nashar kórsetkishpen» aıaqtaldy. Sebebi júlde taqtasynda tek bıatlonshy Elena Hrýstalevanyń jalǵyz kúmisi beınelendi. Sol jyly Kanadaǵa attanǵan 37 sportshynyń 36-sy jankúıer úmitin aqtaı almady. Ekinshi oryn alǵan Elena Hrýstaleva Reseıden kelgen legıoner boldy.
DOPING DAÝY
2012 jyl Qazaqstan úshin Olımpıadanyń «altyn jyly» boldy deýge de bolady. Sebebi Londonda ótken synda sportshylarymyz 7 altyn, 1 kúmis, 5 qola júldeni ıelenip, barsha qazaq jurtyn shýlatty. 115 sportshy shetelge shyǵyp, ózge elde Qazaqstannyń namysyn qorǵady.
Alaıda aýyr atletıka boıynsha synǵa túsken 4 sportshy dopıng daýyna ilinip, altyndarynan aıyryldy. Olar Zýlfııa Chınshanlo, Maııa Maneza, Svetlana Podobedova men Ilıa Ilın edi. Londonda bokstan Serik Sápıev, veloshabandoz Aleksandr Vınokýrov, jeńil atlet Olga Rypakova altynǵa qol jetkizip, abyroıyn saqtap qaldy. Jalǵyz kúmis júldeni 81 kelide sharshy alańǵa shyǵyp, judyryqtasqan Ádilbek Nııazymbetov aldy.
Al qola júldegerler arasynda erkin kúres balýany Aqjúrek Tańatarov, grek-rım kúresinen Danııal Gadjıev, áıelder kúresinen Gıýzel Manıýrova, boksshylar Ivan Dychko men Marına Volnova boldy. Odan bólek, erkin kúresten Dáýlet Shabanbaıdyń da qarsylasy dopıng daýyna ilinip, bizdiń sportshy qolany ıelendi.
DENIS TENNIŃ QOLASY
2014 jyly Reseıdiń Sochı qalasynda ótken Qysqy Olımpıada el jankúıerleriniń esinen shyqpas. Sebebi dál sol jyly Qazaqstan quramasyna tek jalǵyz qola buıyrdy.
Mánerlep syrǵanaýda Denıs Ten úzdik úshtikke enip, qazaqstandyq jankúılerdi qýantty. Ókinishke oraı, sportshy elge kelgen soń keıinirek kóliginiń aınasyn urlaýshylardyń ústinen túsip, solardyń qolynan qaza tapty.
17 JÚLDE
El sportshylary Jazǵy Olımpıadada taǵy da jankúıerlerin qýanta bildi. 2016 jyly Brazılııanyń Rıo-de Janeıro qalasynda ótken saıysta boksshy Danııar Eleýsinov, aýyr atlet Nıdjat Rahımov, sýda júzýden Dmıtrıı Balandın altyn alyp, jankúıerler qalpaǵyn kókke laqtyrdy.
Elimiz sol jyly kúmiske de qaryq boldy. 2024 jyly Olımpıada chempıony atanǵan dzıýdoshy Eldos Smetov 2016 jyly kúmisti qanaǵat tutty. Odan bólek,aýyr atlet Jazıra Japparqul, erkin kúres balýany Gıýzel Manıýrova, boksshylar Ádilbek Nııazymbetov pen Vasılıı Levıt kúmis júldeger atandy. Qola júldegerler qatarynan dzıýdoshy Otgoneeg Galbadrah, aýyr atletter Farhad Harkı, Karına Gorıcheva, Aleksandr Zaıchıkov, áıelder kúresinen Elmıra Syzdyqova, Ekaterına Larıonova, boksshylar Ivan Dychko men Darıǵa Shákimova kórindi.
QOLA DÁÝIRI
2018 jyly Ońtústik Koreıanyń Phenchhanda ótken Qysqy Olımpıada Oıyndarynda qazaqstandyq frııstal sheberi Iýlııa Galysheva ǵana qolaǵa qol jetkizip, el úmitin aqtady.
Al mezgili boıynsha 2020 jyly ótýi tıis bolǵan Tokıo Olımpıadasy keıinge shegerildi. Sebebi sol jyly koronavırýs álemdi sharpydy. Sol jyly qazaq sporty quldyrady deýge de bolady. Sebebi Olımpıadaǵa sporttyń 19 túrinen attanǵan 93 sportshynyń eshqaısysy da altynǵa qol jetkize almady. El sportshylaryna ekinshi oryn da arman boldy.
4 jyl buryn Olımpıadada el sportshylary tek 8 qolany alyp, elge oraldy. Olar - dzıýdoshy Eldos Smetov, aýyr atletter Zúlfııa Shınshanlo, Igor Son, boksshylar Sáken Bıbosynov pen Qamshybek Qońqabaev, karate boıynsha Darhan Asadilov pen Sofıa Berýleva jáne erkin kúres balýany Nurıslam Sanaev syndy sportshylar.
JÚLDESIZ JYL
2022 jyly da el bıýdjetinen qyrýar qarjy bólip, Beıjińge attandyrǵan sportshylar halyq úmitin aqtamady. Qysqy Olımpıada Oıyndaryna Qazaqstannan 34 sportshy attansa da altyn, kúmis, tipti qolaǵa qol jetpedi. Tek short-trekshi Abzal Ájiǵalıev tórtinshi orynǵa turaqtap, jubanysh boldy.
BIYL
2024 Parıjde HHHIV Jazǵy Olımpıada Oıyndary ótti. Alaıda bul saıys ábden daýǵa ilikti. Eń áýeli halyq el quramasyna tigilgen arnaıy formaǵa ashýlandy. Ony mektep oqýshysynyń kıim úlgisine teńedi. Bul saıysta el úmit artqan keı boksshylarymyz jubanysh kezeńinen óte almady. «Allanyń qalaýymen», «buıyrmady» degen sportshylardyń sózi de jurttyń ashýyn týdyryp, daıyndyqtyń shıki bolǵanyn dáleldedi.
Olımpıada oıyndarynyń alǵashqy kúnderinen-aq teledıdarǵa telmirip, ár sportshyǵa shyn jankúıer bolǵan qazaqstandyqtardy nysana kózdeýshiler Aleksandra Le men Islam Satpaev qýantty. Qos sportshy qola jeńip aldy. Artynsha el úmit artqan dzıýdoshy Eldos Smetov qarsylastaryn túgeldeı tize búktirip, altyn ıelendi. Bul qazaqstandyqtar úshin úlken qýanysh boldy. Biraq, osydan soń el qorjynyna eshqandaı altyn júlde túspedi. Boksshy Nurbek Oralbaı, gımnast Narıman Qurbanov pen grek-rım kúresiniń balýany Demeý Jadyraevtyń kúmisi halyqtyń kóńiline medeý boldy. Al qolany dzıýdoshy Ǵusman Qyrǵyzbaev, boksshy Nazym Qyzaıbaı, nysana kózdeýshiler Aleksandra Le men Islam Satpaev jeńip aldy. Osylaısha Qazaqstan sońǵy Olımpıadada 7 medal jıyntyǵymen 43-orynǵa taban tiredi.
Symbat Naýhan
«Adyrna» ulttyq portaly
