Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev Ortalyq Aziia (OA) memleketterı basşylarynyŋ VI Konsultativtık kezdesuın ötkızdı, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly Aqordanyŋ baspasöz qyzmetıne sıltep.
Qazaqstan Prezidentı osy uaqytqa deiın ötken Konsultativtık kezdesulerdıŋ nätijesı aimaqtyq yntymaqtastyqqa jüielı, jan-jaqty ärı, eŋ bastysy, senımdı sipat berıp, būryn-soŋdy bolmaǧan deŋgeige şyǧarǧanyn aitty.
"Bırlesken küş-jıgerdıŋ arqasynda jyldar boiy qordalanǧan mäseleler şeşılıp jatyr. Aimaqtyŋ tūraqtylyǧy men qauıpsızdıgın qamtamasyz etu üşın keşendı şaralar qabyldanuda. Şekara, sumen qamtamasyz etu, migrasiia mäselelerı josparly türde rettelıp, özara saudadaǧy köptegen kedergıler joiyldy. Şekaradaǧy ötkızu punktterı jaŋǧyrtylyp jatyr. Kölık qatynasynyŋ mümkındıkterı keŋeiıp, jaŋa baǧyttar aşyluda. Sauda-ekonomikalyq jäne investisiialyq yqpaldastyq qarqyndy damyp keledı", – dedı Memleket basşysy.
Prezidenttıŋ aituynşa, mädeni-gumanitarlyq bailanys mazmūndyq tūrǧydan tolyqtyryluda. Memleket basşysy mädeniet künderı, qolöner şeberlerınıŋ körmesı, ūlttyq taǧam festivalderı, jastar forumdary men basqa da ıs-şaralar tūraqty türde ötkızılıp kele jatqanyna nazar audardy.
"Ötken jyldar ışınde Konsultativtık kezdesuler aimaqtyŋ halyqaralyq subektılıgı men bırlıgın tanytatyn, sondai-aq qazırgı syn-qaterlerge tötep beruge daiyndyǧyn körsetetın tiımdı alaŋǧa ainalǧanyn senımdı türde aita alamyn. Ortalyq Aziia qaşanda bıregei örkenietter toǧysqan aimaq bolǧan. Onyŋ jalpy älemdık progreste atqaratyn rölı zor. Bügınde ortaq tarihymyz ben halyqtarymyzdyŋ dünietanymynyŋ ūqsastyǧyna arqa süiep, Ortalyq Aziianyŋ jaŋa kelbetın qalyptastyramyz. Ony keleşekke ūmtylatyn ärı mol mümkındıkter mekenı retınde tanytamyz. Būl sammit osy joldaǧy maŋyzdy beleske ainalatynyna senımdımın", – dedı Prezident.
Qasym-Jomart Toqaev memleketter basşylary aimaqtyq yntymaqtastyqty, sonyŋ ışınde Konsultativtık kezdesuler formatyn damytu üşın barynşa küş-jıger jūmsap otyrǧanyn jetkızdı. Qazaqstannyŋ töraǧalyǧy aiasynda qauıpsızdık pen ekonomikalyq serıktestıktı nyǧaituǧa, qoǧamdaǧy äielderdıŋ rölın küşeituge, saraptamalyq tūrǧydan yqpaldastyqty keŋeituge baǧyttalǧan köptegen bırlesken ıs-şara ūiymdastyryldy.
"Osy jiynda 2027 jylǧa deiıngı Aimaqtyq yntymaqtasty damytudyŋ jol kartasy bekıtıledı. Būl özara yqpaldastyq tetıkterın jetıldıru tūrǧysynan aituly oqiǧa bolmaq. Atalǧan qūjat ükımetterdıŋ üilesımdı jūmysyn jetıldıredı jäne osy alaŋda ūsynylǧan bastamalardyŋ oryndalu barysyna baqylaudy küşeitedı. Būǧan qosa «Ortalyq Aziia – 2040» öŋırlık kooperasiiasyn damytuǧa baǧyttalǧan taǧy bır maŋyzdy qūjatqa qol qoiylady. Osy jäne özge de şaralar halyqtarymyzdyŋ igılıgı jolyndaǧy jan-jaqty aimaqtyq yqpaldastyqqa bärımızdıŋ beiıldı ekenımızdı körsetedı", – dedı Qazaqstan Prezidentı.
Qasym-Jomart Toqaev qazırgıdei kürdelı geosaiasi jäne ekonomikalyq jaǧdaida aimaqtaǧy yntymaqtastyqtyŋ joǧary damu qarqynyn saqtau öte maŋyzdy dep sanaidy. Osy oraida Memleket basşysy Ortalyq Aziianyŋ örkendeuıne yqpal etetın bırqatar özektı mındetke toqtaldy.
"Bügıngı taŋda halyqaralyq qatynastar jüiesınıŋ ırgelı negızderı özgerıske ūşyraǧanyn baiqap otyrmyz. Būl – qauıptı qūbylys. Mūndai jaǧdaida aimaqtaǧy beibıtşılık pen tūraqtylyqty saqtau eŋ basty mındet ekenı esten şyqpauǧa tiıs. Qazırgı syn-qaterlerdı tek saiasi dialog pen memleketterımız arasynda özara senım şaralaryn nyǧaitu arqyly eŋseruge bolatyny anyq. Osy rette soŋǧy jyldary bır-bırımızge jasaǧan saparlarymyz nätijelı boldy. Būl elderımızdıŋ dostyqqa, tatu körşılık qarym-qatynasqa jäne odaqtastyqqa negızdelgen öŋırlık yntymaqtastyǧynyŋ deŋgeiı joǧary ekenın bıldıredı. Alaida öŋırlık kooperasiia aiasynda syrtqy serıktestermen jan-jaqty bailanysty josparly türde küşeitu maŋyzdy. Älemnıŋ jetekşı elderınıŋ «Ortalyq Aziia plius» formatyna qyzyǧuşylyq tanytuy – osynyŋ aiǧaǧy", – dedı Memleket basşysy.
Qasym-Jomart Toqaev prezidentterdı Ortalyq Aziiany qauıpsız, yntymaǧy jarasqan ärı örkendegen keŋıstık retınde saqtau üşın barynşa küş-jıger jūmsauǧa şaqyrdy.
Prezident ataǧan taǧy bır maŋyzdy mındet – jan-jaqty yqpaldastyqtyŋ berık ekonomikalyq bazasyn qalyptastyru. Soŋǧy jyldary būl baǧytta eleulı nätijege qol jetkızıldı. Öŋır ışındegı sauda kölemı bırtındep ūlǧaiyp keledı. Būl körsetkış 11 milliiard dollarǧa jettı. Memleket basşysy tauar ainalymyn arttyru jäne ony 15 milliard dollarǧa jetkızu maŋyzdy ekenın atap öttı.
"Elderımızdıŋ ekonomikasyn damytuǧa bırlesken ırı infraqūrylym jäne kölık jobalary tyŋ serpın berer edı. Özara tiımdı yntymaqtastyqtyŋ mūndai oŋ mysaldary aimaǧymyzda qazırdıŋ özınde de bar. Mäselen, Qyrǧyzstandaǧy Qambarata 1-GES-ın, Täjıkstandaǧy Rogun GES-ın, Qazaqstan, Özbekstan jäne Täjıkstannyŋ gaz jobalaryn, jaŋa kölık dälızderınıŋ qūrylysyn, sondai-aq basqa da maŋyzdy jobalardy atauǧa bolady. Būdan bölek şekara maŋy audandarynda sauda-logistika jelılerı men önerkäsıp habtaryn damytu maŋyzdy. Auyl şaruaşylyǧy, logistika, toqyma jäne himiia önerkäsıbı, qūrylys sekıldı perspektivtı salalarda jaŋa kelısımder jasap, jan-jaqty serıktestıgımızdı nyǧaitu qajet", – dedı Qazaqstan Prezidentı.
Memleket basşysy Qazaqstannyŋ Ortalyq Aziia Iskerlık keŋesın qūru turaly ūsynysty qoldaitynyn mälımdedı. Onyŋ pıkırınşe, aimaqtyŋ kölık-tranzit äleuetın odan ärı ılgerıletudıŋ, sondai-aq Ortalyq Aziianyŋ kölık jüiesın damytu jönındegı keşendı strategiiany qabyldaudyŋ mänı zor.
"Transkaspii halyqaralyq kölık baǧyty, «Soltüstık – Oŋtüstık» dälızı, «Bır jol, bır beldeu» sekıldı bastamalardyŋ maŋyzy airyqşa. Būl jobalarǧa Ortalyq Aziiadaǧy barlyq eldıŋ belgılı bır deŋgeide qatysy bar. Bırlesken küş-jıgerdıŋ nätijesınde «Qazaqstan – Türıkmenstan – İran» temırjol magistralınıŋ äleuetı däiektı türde artyp keledı. Qazırgı taŋda būl Parsy şyǧanaǧyndaǧy elderge şyǧatyn eŋ töte jol sanalady. Sonymen qatar Oŋtüstık Aziia naryǧyna şyǧu üşın Auǧanstan arqyly temırjol saludyŋ keleşegı zor dep esepteimız. Qazaqstan özınıŋ kölık-tranzit salasynda auqymdy jūmys atqaryp jatyr. 2030 jylǧa deiın 11 myŋ şaqyrym temırjoldy jaŋǧyrtyp, jaŋadan 5 myŋ şaqyrym temırjol saludy josparlap otyrmyz", – dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Öŋırdıŋ kün tärtıbındegı taǧy bır maŋyzdy mäsele – su-energetika resurstaryn rasionaldy paidalanu. Memleket basşysy sudy paidalanudyŋ teŋ qūqyly ärı ädıl tärtıbıne, özara mındettemenı mültıksız oryndau erejesıne negızdelgen jaŋa su saiasatyn qalyptastyru kerek dep sanaidy.
"Ortalyq Aziia elderıne arnalǧan Su-energetika konsorsiumyn qūru jäne gidroenergetikalyq nysandardy bırlese salu bastamasy su şaruaşylyǧyndaǧy köpjaqty yntymaqtastyqqa negız bolady. Sudy bölu men esepke aludy sifrlandyru, ǧaryştyq monitoring tehnologiialaryn engızu, jüielı ǧylymi jūmystar jürgızu maŋyzdy mındetterdıŋ sanatyna jatady", – dedı Memleket basşysy.
Qasym-Jomart Toqaevtyŋ aituynşa, Qazaqstan bılım beru, ǧylym, mädeniet jäne adami kapitaldy damytu salalaryndaǧy besjaqty yntymaqtastyqty keŋeitudı ärdaiym qūptaidy. Qazırgı uaqytta Ortalyq Aziiada bıryŋǧai joǧary bılım keŋıstıgı qalyptasuda.
"Bügınde Qazaqstanda aimaqtaǧy elderden kelgen 9 myŋǧa juyq student bılım alady. Bız Ortalyq Aziia jastarynyŋ elımızde joǧary bılım aluǧa ūmtylysyn baǧalaimyz. Osy künı elımız AQŞ, Europa, Qytai, Resei jäne Oŋtüstık Koreianyŋ ondaǧan tanymal universitetterımen strategiialyq serıktestık ornatty. Qazaqstannyŋ köptegen aimaǧynda şeteldık oqu oryndarynyŋ filialdary jüielı türde aşylyp, studentterdı belsendı qabyldai bastady. Būǧan qosa Qazaqstanda zertteu universitetterınıŋ sany artyp, tehnoparkter men injenerlık ortalyqtar ıske qosylyp jatyr. Bız Ortalyq Aziia jäne Kavkaz elderınıŋ jastaryn osy mümkındıktı paidalanyp, halyqaralyq deŋgeide sūranysqa ie qos diplomdy bılım aluǧa şaqyramyz", – dedı Memleket basşysy.
Qasym-Jomart Toqaev aqparattyq-saraptamalyq saladaǧy yqpaldastyqty jandandyru qajet ekenıne nazar audardy. Memleket basşysy bırlesken mediaönımderdı şyǧaru jūmystaryn qolǧa alu jönınde ükımetterge tapsyrma berudı ūsyndy.
"Ortaq tarihi siujetterdı ekranizasiialauǧa, halyqtarymyzdyŋ dostyǧy men yntymaǧyn därıpteuge erekşe män beru kerek. Bız jalpyöŋırlık telearna jäne aqparattyq internet-portalyn aşu mäselesın talqyladyq. Būl rette Ortalyq Aziia elderınıŋ telehabar taratu salasyndaǧy yntymaqtastyǧy turaly kelısımdı äzırlep, qol qoiudyŋ maŋyzy zor", – dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Prezident Qazaqstannyŋ öŋırlık serıktestıktı jan-jaqty nyǧaitudy jäne Ortalyq Aziianyŋ älemdık arenadaǧy rölın arttyrudy közdeitın strategiialyq baǧdary özgermeitının atap öttı.
"Bız ūlttyq deŋgeide «Tabysty Ortalyq Aziia – Tabysty Qazaqstan» formulasyn berık ūstanamyz. Öŋırımızdıŋ bolaşaǧy tek elderımız arasyndaǧy senımdı dialog pen yntymaqtastyqqa, barlyq ışkı jäne syrtqy syn-qaterlerge laiyqty jauapty bırlesıp ızdeuge bailanysty ekenıne senımdımın", – dedı Qazaqstan Prezidentı.
Konsultativtık kezdesude Qyrǧyzstan Prezidentı Sadyr Japarov, Täjıkstan Prezidentı Emomali Rahmon, Türıkmenstan Prezidentı Serdar Berdımūhamedov jäne Özbekstan Prezidentı Şavkat Mirziioev söz söiledı.
Jiyn soŋynda Memleket basşysy Özbekstan Prezidentı Şavkat Mirziioevke Konsultativtık kezdesudıŋ kelesı töraǧalyq mındetın tabysty atqaruyna tılektestık bıldırdı.
OA elderı Konsultativtık keŋesı jiynyn ötkızu Şavkat Mirziioevtıŋ ideiasy ekenı aitylady. Osy jolǧy Özbeksstan prezidentınıŋ Astanaǧa kelısı tek atalmyş keŋeske qatysu ǧana emes, Astanaǧa resmi sapary bolyp tabylady. Keŋes jiyny aldyndaǧy resmi sapar bölıgınde Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan Respublikasynyŋ eŋ joǧarǧy memlekettık nagradasy – «Altyn Qyran» ordenımen marapattaǧan edı. Al keŋes otyrysynyŋ soŋynda Qasym-Jomart Toqaev Konsultativtık kezdesudıŋ töraǧasy retınde Ortalyq Aziia memleketterı basşylarynyŋ atynan Özbekstan prezidentı Şavkat Mirziioevtı "Qūrmet belgısımen" de marapattady.
Ūqsas jaŋalyqtar
Eskertu jäne aldyn alu: Astanada jastar arasyndaǧy esırtkı qylmysyna qarsy küres şaralary talqylandy
